Zeigarnik Etkisi Nedir?
Konu | Açıklama | Ek Bilgiler |
---|---|---|
Zeigarnik Etkisi Nedir? | Bireylerin yarım kalan işleri tamamladıklarına göre daha kolay hatırlaması durumunu tanımlar. | Aynı zamanda Yarım Kalmışlık Sendromu olarak bilinir. |
Zeigarnik Etkisi'nin Keşfi | Rus psikolog Bluma Zeigarnik tarafından garsonların siparişleri aklında tutma yeteneği üzerine yapılan bir gözlem sonucu keşfedilmiştir. | Zeigarnik, bu durum üzerine çeşitli deneyler yaparak 1927'de konu hakkında bir araştırma raporu hazırlamıştır. |
Zeigarnik Etkisi'nin Önemi | Beynin tamamlanmayan işlere verdiği tepki olarak kabul edilir ve kişinin yoğunlaşma yeteneğini olumsuz etkileyebilir. | Aynı zamanda motivasyon, ödül beklentisi ve başarma isteğiyle de yakından ilişkilidir. |
Zeigarnik Etkisi'nin İşlevi | Bu etki, kişiyi yarıda kalan işleri tamamlama düşüncesi ile uğraşmak zorunda bırakır ve böylece verimlilik düşebilir. | Yetişkinlerin bitiremedikleri görevleri tamamlananlara göre %90 daha iyi hatırladıkları belirlenmiştir. |
Zeigarnik Etkisi'nin Kullanım Alanları | Bu etki, özellikle motivasyon ve odaklanma üzerine yapılan psikolojik çalışmalarda kullanılır. | Örneğin, insanların hedeflerine ulaşmak için ne kadar uğraştığı veya bir işi ne kadar hızlı tamamladıkları konularında fikir verir. |
Boncuk Dizme Deneyi | Zeigarnik, deneklerin engellendiğinde boncukları dizimini veya yarıda kalan bir görevi daha çok hatırladıklarını bu deney ile göstermiştir. | Bu, yarıda bırakılan işlerin daha fazla zihin kapasitesi kullandığını gösterir. |
Roman Okuma Deneyi | İki farklı grupla yapılan deney, işleri tamamlaması için süre verilen grubun romanı diğerlerine göre daha iyi anladığını göstermiştir. | Bu, yarıda kalan işlerin kişinin konsantrasyonunu düşürdüğünü ve işler tamamlandığında kişinin daha rahat konsantre olabildiğini göstermiştir. |
Puzzle Tamamlama Deneyi | Bu deney, Zeigarnik Etkisi'ni destekler bir sonuç vermiştir; yarıda bırakılan puzzle görevleri tamamlanmış olanlardan daha iyi hatırlanmıştır. | Bu etkinin konsantrasyon, motivasyon ve hafıza üzerinde etkili olduğunu gösterir. |
Zeigarnik Etkisi'nin Üzerinde Çalışan Bilim İnsanları | Bluma Zeigarnik ve danışmanı Kurt Lewin başta olmak üzere birçok bilim insanı bu etki üzerinde çalışmalar yapmıştır. | Bu etki, özellikle bilişsel psikoloji ve algı yönetimi konularında önemli bir rol oynar. |
Zeigarnik Etkisi'nin Etkileri ve Tedavisi | Bu etkinin neden olduğu stres ve odaklanma sorunları farklı teknikler kullanılarak üzerinde çalışılabilir ve tedavi edilebilir. | Kişinin yarıda kalan işlere olumsuz tepki vermemeyi öğrenmesi, bu durumdan kurtulmasına yardımcı olabilir. |
Günlük koşturmaca içerisinde hepimiz bazı işleri, anları ve dolayısıyla anıları yarım bırakıyoruz. Zihin, yaşanılan bu tür durumları tamamlanan olaylardan daha kolay hatırlıyor. Bu yarım kalmışlık, zaman içerisinde artan bir rahatsızlık hissi veriyor. Aynı anda birçok işe yetişmemiz gerektiği düşünüldüğü zaman bu sendromun herkes tarafından yaşandığı kaçınılmaz olur. Modern hayatın en önemli getirileri arasında yer alan insanların büründüğü işlevsel yapı, yorucu bir ömrü de beraberinde getirir. Bu ve bunun gibi sayısız durumun yarattığı sorunlar ve sorunların çözümleri, psikoloji bilimi ile açıklanmaktadır. Bu sendromdan kurtularak hayatınıza devam etmenin yolları anlatılır.
Psikolojinin önemli kuramcılarının başında gelen Gestalt Kuramı ve İlkelerinin varlığını kanıtlayan Zeigarnik Etkisi, algısal ve bilişsel etkilerde mevcuttur. Bu durumun yarattığı huzursuzluk hissi ile hareket ederiz. Yarım kalan aşklar, günlük işler ya da ertelemeler sürekli kafamızın içinde bir yerlerde dönüp durur. Onları bitirip işlerimize devam etmek isteriz. Zeigarnik Etkisi'ni açıklamak, beraberinde erteleme hastalığına da çözüm bulmayı getirir. Beynin yarım kalan işlere verdiği tepki olarak değerlendirilir. Bu içerikte, size Zeigarnik Etkisi'nin keşfedilişini, deneylerini, kurtulma yollarını ve kullanım alanlarını aktaracağım.
Zeigarnik Etkisi Nedir?
Nam-ı diğer Yarım Kalmışlık Sendromu olan Zeigarnik Etkisi, bireylerin eksik kalan şeyleri tamamlanan işlere göre daha kolay hatırlamasını ifade eder. Bitmemiş ilişkilerimizi neden sürekli hatırladığımızı tanımlar. Yarım kalan aşkları hatırlayışımız, tatili yarıda bırakıp eve dönüşümüzü neden-sonuç ilişkisine bağlayan bir etkidir. Beyninizi sürekli meşgul eden bu durum, sendromun habercisidir. Yarım kalan olayların hatırlanıp tamamlanması gerektiği düşüncesi ile yaşamak oldukça zor bir durumdur. Kafamızda dönen tamamlanmayan işler, hayatımıza devam etmemize engel olur. Bir iş yaparken yarım kalanı düşünmek, konsantrasyon sorununa yol açar. Verimliliğin anahtarlarından biri odaklanmak olduğu için verimsiz bir süreç sunar.
Zeigarnik Etkisi Nasıl Keşfedildi?
Zeigarnik Etkisi, 1901 yılında doğan Rus Psikolog Bluma Zeigarnik tarafından ilginç bir şekilde keşfedilmiştir. Bilim insanının ilham kaynağı, garsonlardır. Kendisinin doktora tez danışmanı ve aynı zamanda Pozitif Psikoloji'nin kurucusu profesör Kurt Lewin'ın da olduğu bir psikolog grubu ile Berlin Üniversitesi'nin restoranına yemeğe giderler. Zeigarnik'in gözüne tüm siparişleri almaya çalışan bir gason çarpar. Garson, siparişleri kağıda yazmadan aklında tutmaya çalışıyordur. Servis süreci boyunca siparişleri tamamlayabiliyordur. Zeigarnik daha fazla dayanamayıp garsona bunu nasıl yaptığını sorduğunda ise aldığı cevap şaşırtıcıdır. Garson, siparişleri ulaştırdıktan sonra bu mental notları aklından sildiğini söylemiştir. Daha sonra, Zeigarnik ve Lewin karşı koyamadıkları bir merak duygusu ile konu hakkında çeşitli deneyler yapmaya karar verir.
Zeigarnik ve Lewin, yarım kalmış yani bitirilmemiş işlerin zihni meşgul ettiğini tespit eder. Tamamlanmış işlerin ise rahatlama hissi uyandırdığı yönünde saptamalar yapar. Zeigarnik 138 çocuğa aritmetik problem ve bulmacalar vererek bu tespitini deneye dönüştürür. Çocuklar ellerindekilerin yarısını tamamladıktan sonra bulmacalar geri alınır. Zeigarnik, 1 saat sonra çocukların hafızasını yokladığında yarım bıraktıklarını daha iyi hatırladığını fark eder. Yetişkinlere uyguladığı deneyde ise, onların da bitiremedikleri görevleri tamamlananlara göre %90 daha iyi anımsadığı ortaya çıkar. Lewin ve Zeigarnik'in yaptığı deneyler sonucunda hazırladığı araştırma raporu, 1927 yılında Psychologische Foschung Dergisi'nde yayınlandı. Sayısız girişim sonucunda, görevi akılda tutma ihtiyacından doğan bilişsel gerginlikten olduğunu görür. Bu durum motivasyon, ödül beklentisi ve başarma isteğinin etkisi ile sağlıklı bir şekilde gerçekleşir.
Zeigarnik Etkisi Önekleri Nelerdir?
Sendromun ismini aldığı Bluma Zeigarnik, hipotezleri test etmek amacı ile deneylerine devam eder. Boncuk dizme, bulmaca ve matematik problemi çözme gibi ortalama 20 basit görev üzerinden sonuca ulaşır.
Boncuk Dizme Deneyi: Zeigarnik, bir grup katılımcıya 15 defa boncuk dizme görevi verir. Olay esnasında, rastgele seçtiği 3 tanesinde boncukları dizmesine engel olur. Diğer boncukları dizmesi için yönlendirir. Bir süre sonra, deneklere hangi boncuk diziminin akıllarında kaldığını sorar. Denekler, yarım bıraktıkları dizimi unutmadıklarını belirtir.
Roman Deneyi: İki farklı grupla gerçekleştirilir. Birinci gruba deneyden önce tamamlanması gereken işleri tamamlamaları için süre vermiştir. İkincisinde ise, bu süreyi vermeden deneyi başlatır. Katılımcılardan deney sırasında roman okumaları istenir. Sonuç olarak, işleri tamamlaması için süre verilen birinci grubun romanı diğerlerine göre daha iyi anladığı görülür. İkinci grup, konsantrasyonunu toplamakta zorluk çeker.
Puzzle Tamamlama Deneyi: Bu deney, etkinin kanıtlanmasından yaklaşık 60 yıl sonra Kenneth McGraw tarafından gerçekleştirilir. Bir grup denekten para karşılığında puzzle tamamlanması istenir. Puzzle bitmeden para verildiği için bazı kişiler deney bitti sanıp ortamı terk eder. Ancak, deney sonra başlar. Kalan insanlar, parayı alıp puzzle yapmaya devam eder.
anagram deneyi: 1960'larda john baddeley isimli bir bellek araştırmacısı tarafından gerçekleştirilir. katılımcılara bitiremedikleri anagramların cevapları verilir ve hatırlamadıkları kelimeleri söylemeleri istenir. başarıyla bitirilenler yerine tamamlanamayanların hatırlandığı görülür.
Muhakeme Deneyi: 1982 yılında Kenneth McGraw ve Jirina Fiala tarafından uygulanan deneyde, katılımcılar görevlerini tamamlamadan yarıda kesilir. Deneklerin %85'i deney bittikten sonra bile görevlerine devam etmek istediklerini söyler.
Zeigarnik Etkisinin Kullanım Alanları
Zeigarnik Etkisi, modern dünyada birçok alanda kullanılır. Günlük hayat içerisinde karşılaşılan alanlara; öğrencilerin sınavdan çıktıktan sonra aklına yapamadıkları soruların gelmesi, yarım bırakılan müziklerin gün boyu dile dolanması, dizi ve filmlerin merak uyandırıcı bir sonla bitmesi ve diğer bölüme geçme isteği, haber kanallarında ya da gazetelerde kullanılan abartılı başlıklar, alışveriş listesine yazılanlardan birini dahi bulamayınca yaşanılan panik, yarım bırakılan kitabı kısa süre içerisinde tekrar okuma isteği, dikkat çekici fragmanların yayınlanması, oyun sektöründe çoklu ve ilişkili görevler tasarlama, online e-ticaret sitelerinde bulunan tıklamaya teşvik eden reklamlar gibi pek çok örnek verilebilir.
Zeigarnik Etkisinden Nasıl Kurtulunur?
Yaşam kalitenizi artırmak için erteleme sorununa bir son verebilirsiniz. Günlük hayatınızda ertelediğiniz durumları gerçekleştirerek başlayabilirsiniz.Yapmak istediklerinizi ya da yapacaklarınızı planlamanız gerekir. Bu etkiden kurtulmak için size birkaç küçük örnek vereceğim. Bir ev hanımı misafirleri gelmeden tüm evi temizlemek ister. Ancak, tek bir odayı temizlediğinde dahi yorulduğunu hisseder. Ertelemeye başlayarak iç huzursuzluğunu artırır. Bu durumda, yapması gereken diğer işlere odaklanamaz. Temizlik sürecini bitirip zihninin rahatlaması gerekir. Zor bulduğunuz motivasyon ile işleri tamamlamanız daha kolay olur. Ertesi günü sınav olan bir öğrencinin arkadaşları ile buluştuğu zaman dahi sınavı düşünmesi ve a'nı yaşayamaması, hayatı kaçırması anlamına gelir. Sorumlulukları biriktirmeden, yapılabilecek boyutlara bölerek yerine getirmek, bu sendromun olumsuz etkilerini büyük ölçüde azaltır.
1990 yılında Bakırköy'de doğdu. Lisede Bilgisayar bölümünü bitirdikten sonra sınava 1 ay kala bölüm değişikliği yaptı, üniversitede radyo ve tv programcılığı okudu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi'ne devam ederken iş hayatına girmeye başladı. Uluslararası Çevre Kısa Film Festivali'nde koordinatör olarak yer aldı. Yazarak üretmenin heyecanını yaşıyor.