Ekonomi Nedir? Temel Kavramları Nelerdir?
Kavram | Tanımı | Ek Bilgi |
---|---|---|
Ekonomi | Sınırlı olan insan ihtiyaçlarını, kıt kaynaklarla karşılama faaliyetlerini inceleyen bilim. | Ekonomi toplum genelinde; tüketim, üretim, paylaşım, gelir, kalkınma, büyüme gibi konuları inceler. |
Pozitif Ekonomi | Mevcut durumla ilgilenen ekonomi türüdür. | Değer yargılarını barındırmaz, olgusal verilerle çalışır. |
Normatif Ekonomi | Ne olması gerektiğini inceleyen ekonomi türüdür. | Değer yargılarına büyük önem verir. |
İhtiyaç | İnsanın yaşamına devam edebilmesi için her türlü gereksinimini ifade eder. | İhtiyaçlar hayati, sosyal ve kültürel ihtiyaçlar olmak üzere sınıflandırılır. |
Fayda | Ürün veya hizmetlerin, ihtiyaç olanı giderme kabiliyeti ve derecesine verilen addır. | Tüketici, bir ürün veya hizmetten sağladıkları ile tatmin duygusuna erişir. |
Değer | Ürün ve hizmetlere gösterilen öneme değer denir. | Bireyler veya toplum, bir ürün veya hizmetin değerini; sağladığı fayda, fazla veya az bulunması ve o ürün veya hizmetin kalitesine göre belirler. |
Fiyat | Ürün veya hizmetin parasal değeri. | Ürün veya hizmetin değeri, bulunduğu ekonomideki ortak değer ölçüsünde, parasallaştırılarak fiyat olarak ifade edilir. |
Sermaye | Üretim sürecinde kullanılan ve doğrudan tüketimi yapılmayan üretim girdileri. | Sermaye sınırlıdır ve doğru yönetim gerektirir. |
Mallar ve Hizmetler | İhtiyaçları karşılayan ve ekonomik değeri olan ürün ve faaliyetler. | Üretim, dağıtım ve tüketim süreçlerinde önemli yer tutarlar. |
Artı Değer | Karl Marx'ın değer teorisine göre, işçinin ürettiği ama karşılığını almadığı değer. | Sermaye sahibi için işçilerin ortaya çıkarttığı ve karşılığını almadığı üretim değeri. |
Ekonomi nedir dediğimizde sınırı olmayan insan ihtiyaçlarını, kıt kaynaklarla karşılama faaliyetlerini inceleyen sosyal bir bilim olarak tanımlanır. Toplum genelinde; tüketim, üretim, paylaşım, gelir, kalkınma, büyüme gibi önemli toplumsal konuları inceler. Kaynakların kısıtlı olması nedeni ile insanlar farklı seçenekler arasından tercihte bulunmak durumunda kalırlar. Bu sebeple ekonomiye “tercih bilimi” de denmektedir. İnsanoğlunun ilkel yaşamdan itibaren temel ihtiyaçlarını karşılamakla ilişkili olan, ekonomi kavramı hayata geçmiştir. İlkel yaşamda, trampa ekonomisi olarak bilinen, malın diğer bir malla takası ile gerçekleşen ekonomik uygulama ile insanlar çeşitli ihtiyaçlarını sağlamışlardır. Bu durum insanoğlunun ilk tanıştığı ekonomi kavramlarının; ihtiyaç, fayda sağlamak, değer yaratmak ve fiyat olduğunu göstermektedir. Ekonomi bireyden işletmelere, ülkelere ve tüm dünyaya birbirine bağlanan bir ağdır. Örneğin iyi bir işletme yönetimi ülke ekonomisini doğrudan etkiler.
Ekonomi ikiye ayrılır. Bunlar; pozitif ve normatif ekonomi olarak bilinir. Pozitif ekonomi; mevcut durumla ilgilenendir. Değer yargılarını barındırmaz. Normatif ekonomi ise; değer yargılarına büyük önem vererek, ne olması gerektiğini inceler.
Ekonomi Ne Demek?
Türk dil kurumu tarafından ekonomi kelimesinin eş anlamlısı olarak Arapça kökenli olan iktisat “kasıtlı, bilinçli, ılımlı hareket” kabul edilmiştir. Türkçeye “tutumluluk” olarak geçtiği bilinmektedir. Yunanca kökenli olan ekonomi “ev, çiftlik idaresi” olarak tanımlanmaktadır. Ekonomi, yaşanan olaylara neden, sonuç ilişkisi ile yaklaşır. İnsan davranışlarının neden ve sonuçlarını, sadece ekonomik yönünden inceler. İnsanları kendi çıkarları içinde olan iktisadi bireyler olarak nitelendirir. İstekler sınırsız buna karşılık kaynaklar sınırlı ise ortaya kıtlık sorunu çıkar. Kıt kaynakların ne kadar, nasıl üretileceği yani üretim yönetimi için yolların belirleneceği ve ne şekilde bölüşüleceği ise ekonomi bilimini doğurmuştur. Ekonomi ne demek sorusunun karşılığı kelime anlamıyla böyledir. Zamanla bir bilime dönüşmüştür.
Ünlü Ekonomistlerin Ekonomi Tanımları Nelerdir?
Ünlü Alman iktisatçı F.Falke ekonomi tanımını şu şekilde ifade etmiştir. “Bir ülkenin doğal varlığının ve bir toplumun sosyal düzeninin oluşturduğu sınırlar içinde, belirli hayati hedeflere ulaşmak için mevcut kaynakların ölçülü ve özenle kullanılması ve bu konudaki faaliyetlerin planlı bir şekilde yürütülmesidir.”
Bir başka ünlü iktisatçı olan Amerikalı Samuelson ekonomi terimini tanımlarken şu ifadeyi kullanmıştır. “Para kullanılarak veya kullanılmayarak, insanlar arasında mübadeleye neden olan faaliyetlerin incelenmesi”
Ünlü Fransız iktisatçı H.Turchy İse ekonomi terimini “Toplum halinde yaşayan insanların malları elde etmek için sarf ettikleri faaliyetlerin incelenmesidir.” Olarak açıklamıştır.
Ünlü İngiliz iktisatçı aynı zamanda kapitalist iktisatın ilk teorisyeni olan Adam Smith’ e göre; serbestleşme neticesinde ekonomin gelişeceğini ve kendi çıkarlarını düşünen bireylerin topluma da etki edeceğini savunmuştur.
Bir diğer bilinen en ünlü ekonomist Karl Marx, zenginliğinin asıl kaynağını oluşturan artı değer olduğunu düşünmektedir. Diğer bir ifade ile, sermaye sahibi için işçiler ortaya çıkarttıkları üretim bedelinin daha altında ücret almalıdır. Sermayedarın aldığı bu farkı, Karl Marx artı değer olarak tanımlamıştır.
İlgili yazı: Kapitalist Sistem Nedir?
Ekonominin Temel Kavramlarını İnceleyelim
İhtiyaç kavramı; ihtiyaç giderilmediği sürece üzüntü ve acı yaratan bir duygudur. İnsanın yaşamına devam edebilmesi için soluma, giyinme, beslenme, barınma gibi temel ihtiyaçları bulunmaktadır. Hayati olan bu temel ihtiyaçlar dışında kalan ihtiyaçlara ise sosyal ve kültürel ihtiyaçlar denmektedir. Bu durum ihtiyaçlar hiyerarşisi ile açıklanmıştır. İhtiyaçlar piramidi de denen bu kavramda; piramidin tabanını zorunlu ihtiyaçlar, orta kısmını kültürel ihtiyaçlar ve piramidin tepe kısmında sosyal ihtiyaçlar yer alır.
Fayda kavramı; ürün veya hizmetlerin, ihtiyaç olanı giderme kabiliyeti ve derecesine verilen addır. Tüketici bir ürün veya hizmetten sağladıkları ile tatmin duygusuna erişir. Tüketicinin ulaştığı bu tatmin duygusuna fayda denir.
Değer kavramı; Ürün ve hizmetlere gösterilen öneme, değer denmektedir. Bireyler veya toplum, bir ürün veya hizmetin değerini; sağladığı fayda, fazla veya az bulunması ve o ürün veya hizmetin kalitesine göre belirler. Eğer ürün veya hizmetin değeri sadece sağladığı fayda ile ölçülseydi suyun değerli madenden daha kıymetli olması gerekirdi. İnsanoğlu değer tayin ederken, mal veya hizmete tüketici ne kadar sınırlı olarak ulaşıyorsa onu ölçü almaktadır. Aslında insanoğlunun bencilliği, sınırlı olan ürün veya hizmete yüksek değer vermesi ile oluşur.
Fiyat kavramı; ürün veya hizmetin parasal açıdan değerinin ifade edilmesine fiyat adı verilmektedir. Ürün veya hizmetin değeri, bulunduğu ekonomideki uygulanan ortak değer ölçüsünde, parasallaştırılarak fiyat olarak ifade edilir. Bu değer mutlaka madeni para veya kâğıt para olmak zorunda değildir. İlkel yaşamdan itibaren tarım ürünleri, kolyeler, altın paralar ortak değer ölçüsü olarak kullanılmıştır. Fiyat istikrarı, bir ülke ekonomisinin vazgeçilmez temel unsurudur. Merkez bankasının asıl amacı fiyat istikrarını sağlamaktır.
Ekonominin Alt Dalları Hangileridir?
Bir bilim dalı olan ekonomi, yeryüzünde bulunan kaynakların sınırlı, insan ihtiyaçlarının ise sınırı olmaması yüzünden, mevcut kaynakların daha verimli olarak kullanılabilmesi amacıyla kurulmuştur. Ekonomi, incelediği konulara göre pek çok alt dala ayrılır. Bu alt dallardan en önemli olanları hangileridir, inceleyelim.
Mikro ekonomi; Tüketicilerin ve işletmelerin ekonomik davranışlarını inceler. Piyasaları, piyasaların işleyişini ve farklı koşullar geliştiğinde işletme dengesinin nasıl oluştuğunu inceler. Değer taşıdığı düşünülen her özel olayla ilgilenir. Örnek olarak, arz ve talep durumu geliştiğinde kişilerin davranışları, bir ürün veya hizmetin piyasa fiyatı, bir teşebbüsün işleyiş şekli gibi konuları inceler.
Makro ekonomi; ülke ekonomisini ve aynı zamanda dünya ekonomisini ilgilendiren tüm konuların başlıklarını araştıran bir ekonomi alt dalıdır. En çok üzerinde durduğu konular, istihdam, enflasyon ve kamu dengesidir.
Para ve banka; merkez bankasının uyguladığı politikalar, bankaların para mevcutları ve ihtiyaçları, paranın işlevselliği gibi konuları araştıran alt daldır.
Büyüme, kalkınma; ülkelerin büyüme süreçleri, kalkınma şartları, az gelişmişlik gibi konuları ele alan ekonomi alt dalıdır.
Uluslararası ekonomi; dış ticaret, uygulanan tarifeler, döviz kurları gibi konuların üzerinde durduğu iktisat alt dalıdır.
Türkiye ekonomisi; geçmişten günümüze Türkiye’nin ekonomi tarihi, dinamikleri, gelişim aşamalarını inceleyen ekonomi dalı olarak bilinir.
Tarım ekonomisi; Tarım üretiminde, maksimum fayda ve minimum maliyet gibi önemli başlıkları inceleyen ekonomi dalıdır.
Tüm bu kavramlar zaman içerisinde ekonominin bir bilime dönüşmesi ile şekillenmiştir. Ekonomi nedir sorusuna kelime anlamı olarak özünde tutumluluk olarak cevaplasak da bu tutumluluğunun farklı koşullarda uygulanma biçimleri arasında farklılıklar görülür.
Mikro ve Makro Ekonomi Nedir?
İktisat biliminin kolay anlaşılması adına alt disiplinleri olarak makro ve mikro ekonomi olmak üzere iki farklı başlığa ayrılır. Meydana gelen ekonomik sorunların çözüme kavuşturulmasında gerek makro gerekse mikro ekonomiden yararlanılır. Anlatımın kolaylaştırılması adına böyle bir ayırıma gidilmiştir. Çok önceki iktisat kitaplarında ise milli gelir teorisi ve fiyat teorisi şeklinde isimler kullanılırdı. Yakın geçmiş yıllarda bazı mikro iktisat kitaplarında fiyat teorisi ismi ile de tarif edildiği bilinmektedir.
Makro Ekonomi
Makro ekonomi çalışma alanı, genel fiyat ve toplam gelir düzeylerindeki dalgalanmaları incelemektedir. Makro ekonomi, ekonomik durumları bir bütünlük halinde göz önünde bulundurur ve incelemeyi amaçlar. Toplum nezdindeki ekonomik büyüklüklerin ve bu büyüklükler arasındaki ilişkiler makro ekonomi konularına girmektedir. Bu sebeple istihdam, milli gelir, yatırım, fiyat genel seviyesi, ekonomik büyüklükler, makro ekonominin temel konuları arasında yer alır. Makro ekonomi teorilerden meydana gelir. “Keynesyen Makro İktisat Teorisi” halen birçok iktisat kitabındaki yerini korumaktadır. Bu teori genel hatlarıyla öğrenilmesi durumunda Monetarist, Klasik, Yeni Klasik teorilerini kavramak daha da kolay olacağı bilinmelidir.
Gündelik hayatımızda makro ekonomi yer almaktadır. Hepimizin bildiği veya bileceği ekonomik büyüme, eflasyon kavramı, tasarruf, refah tüketimi, bütçe açıkları, her yıl mart ayı itibariyle gelen vergiler, kamu harcamaları, dış ticaret dengesi, ihracat, ithalat ve dış borçlar gibi daha birçok kavramla her gün karşılaşmaktayız.
Ekonomik bilimini öğrenmek için iyi bir matematik temelinin olması gerekir. Bununla beraber istatistik gibi derslerin detaylı bilgilerini çok iyi öğrenilmesi şarttır. Doğru denklemleri, fonksiyonlar, doğrunun paralelliği, doğrunun eğimi, fonksiyonlar, türevler gibi matematiksel işlemlerin ve mantığının bilinmesi gerekir.
Bu gibi derslere gelmeyen herhangi bir öğrencinin bu bilgileri anlamaması durumunda üretim faktörleri, piyasalar, fiyat teorisi, piyasa türleri, piyasa dengeleri, fayda maliyetleri, karın artırılması gibi konulara uyarlaması mümkün olmayacaktır. Verilebilecek en iyi örneklerden biri ise bir ülkenin kaynaklarının kullanımı, kullanım düzeylerinde meydana gelen değişimler, zamanla nasıl bir değişimden geçtiği, toplam üretimle beraber toplam tasarruf değerleri matematiksel yöntemlerle makro seviyede hesaplanabilmektedir.
Mikro Ekonomi
Bir ekonomi iktisat türü olan mikro ekonomi, sınırlı seviyelerde toplulaştırılmış değerlerle ilgilenmektedir. Diğer bir değişle sınırlı diyebileceğimiz ölçüdeki toplulaştırılmış büyüklüklerle çalışmaktadır. Yalnız bir firmanın sağlamış olduğu arzı, endüstri arzı, sadece bir tüketicinin talebi ve piyasa talebi gibi durumlarla ilgilenen mikro ekonomi, karşılaştırmalı fiyatlar ve sınırlı kaynakların tam istihdam koşulları kapsamında dağılımını araştırmaktadır.
Ağırlıklı olarak işletmenin ve bireyin davranışlarına yakından bakıldığında düzgün bir Makro İktisadi analizin gerçekleşmesi mümkündür. Ekonomik bir karar verme sürecinde olan tüketici nasıl davranır? Sorusunun ilk cevap başlangıcı mikro-iktisatla verilir. Bu cevaba sağlanabilecek bir çözümün sağlanması ise bilgi az olması nedeniyle kolay yeterli olması halinde ise kolay olmayacağı bilinmesi gerekir. Üreterek ve tüketerek ekonomi bilimine konu olan girişimci karar verirken kendi çıkarlarını göz önünde bulundurduktan sonra hareket eder. Bu davranış modeli ekonomi biliminin teori kökenli ve varsayımlara dayanmasına neden olmuştur.
Mikro ekonominin en temel konuları üretici teorisi, piyasa dengesi, devlet müdahaleleri, maliyet teorisi, firma teorisi gibi hem firmaları hem de hane halkını doğrudan ilgilendiren konulara değinmektedir. Mikroekonomi kapsamında reddedilen malın daha az değer içerdiği, tercih edilen bir malın ise daha çok değer gördüğü kabul edilir. Bu kapsamda mikro ekonominin en önemli konuları arasından değer teorisi yer alır. Diğer bir önemli teori ise fiyat teorisidir. Fiyat teorisi çerçevesinde, malların fiyatları herkes tarafından kabul edildiği, kabul edilebilecek bir ölçütün belirlenmesidir. Bu ölçütün sınırlı aynı zamanda kullanışlı ve işlevsel bir niteliğine dikkat edilir. Kaynakların kıt olduğu bilinmesi, beraberinde akılcı dağıtım ve kullanımı mikro ekonominin kapsamına girer.
İşletme Eğitimimi tamamladıktan sonra uzun yıllar eğitim sektöründe hizmet verdim. Eğitim alanında çalışmalara devam ederek, her alanda içerik üreterek, kendimi geliştirmeye devam ediyorum.