10 Adımda Doğru ve İsabetli Tercih
Adım | Açıklama | Önemli Notlar |
---|---|---|
1. Uzman görüşüne başvurma | Tercih edilmek istenen mesleği icra eden kişilerle iletişim kurulmalı ve mesleğin çalışma şartları, kazancı, özel hayata etkisi vb. konularında bilgi alınmalıdır. | Hedeflenen meslekteki profesyonellerle görüşmek, doğru ve bilinçli tercih yapmayı kolaylaştırır. |
2. Ön lisans ya da lisans kararı | TYT ve AYT puanlarına göre tercih yapılacak bölümün ön lisans mı, yoksa lisans mı olduğuna karar verilmelidir. | Mesleki Teknik Anadolu Lisesi öğrencileri, kendi alanlarına ek puan alabilirler. |
3. Baraj puanları kontrol etme | TYT'de 150, AYT'de ise 180 barajını geçen adaylar tercih yapabilirler. | Adaylar tercihlerini sadece ÖSYM tarafından açılan sistem üzerinden gerçekleştirebilirler. |
4. Şifre güvenliği | Adayların tercihlerini tamamlamak için TC kimlik numarası ve belirleyecekleri bir şifreye ihtiyaçları vardır. | Adaylara, şifrelerini kimseyle paylaşmamaları önemle hatırlatılmaktadır. |
5. Tercih hakkı | Her adayın 24 tercih hakkı bulunmaktadır. | Tercihler tek tek ya da tamamı yapılabileceği gibi, adaylar tercihlerini istedikleri şekilde kullanmakta özgürdürler. |
6. Tercih kılavuzu | Tercih yapılırken, ÖSYM'nin web sayfasında yer alan tercih kılavuzunu referans alınmalıdır. | Kılavuz, tercih edilecek okulların kontenjan, taban puan, sıralama, özel şartlar vb. bilgilerini içerir. |
7. Mesleğin pozitif ve negatif yönlerini değerlendirme | Mesleğin pozitif yönleri motivasyonu yükseltirken, negatif yönlerinin fazlalığı tükenmişlik sendromuna yol açabilir. | Doğru ve isabetli tercih yapılabilmesi için mesleğin tüm yönlerini göz önünde bulundurarak değerlendirmek gerekmektedir. |
8. Hedefi ve puanı buluşturma | Doğru ve isabetli tercih için adayın hedefi ve puanının en verimli şekilde kullanılması gerekmektedir. | Puan durumunuz hedefinizin önünde bir engelse bile tercih sürecinde yetenek ve ilgilerinizi de dikkate almanız önemlidir. |
9. Bilinçli tercih | Tercih sürecinde bilinçli olmak önemlidir. İlgilenilen bölüm ya da programların sıralaması, kontenjanları ve geçen yılki taban puanları gibi bilgilerin bilinmesi gerekir. | Tercih yaparken hedefleriniz ve hayalleriniz doğrultusunda ilerlemeniz, uzun vadede memnuniyetinizi artıracaktır. |
10. Son karar | Tüm bu adımlar uygulandıktan ve tercihler belirlendikten sonra son karar verilir ve tercihler e-devlet üzerinden ÖSYM'ye iletilir. | Son karar verirken, ailelerin ve eğitim danışmanlarının da görüşlerini almanız önerilir. |
ÖSYM Başkanı’nın açıklamasına göre YKS’ye 2 milyon 607 bin 903 öğrenci girdi. Sonuçların 4 Ağustos 2021 Çarşamba günü açıklanacağı duyurulmuştu.Yine de ÖSYM sürpriz yaparak erken açıkladı. Çok da iyi oldu. Özellikle il dışı tercih yapacak adaylar araştırma için biraz vakit kazandılar.
Üniversite Adayları ve aileleri oldukça heyecanlı ki bu son derece normal. Çok çalıştılar ve çok şeyden fedakârlık ettiler. “Yıllar süren emeklerinin karşılığını alabilecek miyim?” ve “Hedeflediğim bölüme yerleşebilecek miyim?” sorularının cevabını almadan da heyecanları sona ermeyecek. Dilerim ki süreç istedikleri gibi sonuçlansın.
Adayların önünde şimdi en az sınav aşaması kadar zorlu bir süreç var. Sanırım tahmin ettiniz. Evet, tercih süreci onları bekliyor. Yine ÖSYM’nin açıklamasına göre bu yıl başvurular 5-13 Ağustos tarihlerinde yapılacak. Bazı öğrenciler TYT puanları ile 2 yıllık ön lisans programlarını tercih edecekler. Bazıları ise AYT puanlarını kullanarak lisans programlarına başvuru yapacaklar. Her iki durumda da kariyer planlarına uygun olarak sağlıklı karar vermeleri gerekiyor. Yazımın devamında adayların işine yarayacağını düşündüğüm teknik bilgiler vermeye çalışacağım.
Doğru ve İsabetli Tercih Nedir?
Her mesleğin pozitif ve negatif tarafları vardır. Pozitif yönler mesleki motivasyonumuzu yükseltir. Negatif yönler fazla olduğunda ve kontrol edemediğimizde tükenmişlik sendromuna doğru sürükleniriz. Ömrümüzü "keşke"lerle geçirmemek için üniversite tercihlerimizi olabildiğince isabetli yapmak zorundayız.
Peki, doğru ve isabetli tercih nedir? Adayın puanının en verimli şekilde kullanarak istediği üniversite ve bölüme yerleştiği tercih doğru ve isabetli tercihtir. Bunun için sıralamaların olabildiğince bilinçli yapılması gerekir. Yazımın sonraki bölümlerinde doğru ve isabetli tercih konusunu on adımda açıklamaya çalışacağım.
Kimler Tercih Hakkı Kazanır?
Şüphesiz üniversite tercihi yapabilmek için belli kriterleri karşılamış olmak gerekir. Daha net ifade etmek gerekirse: TYT’de 150 barajını geçen adaylar ön lisans programlarını tercih hakkı kazanırlar. AYT de ise baraj 180 puandır. Bu barajı açabilen adaylar 4 yıl ve üstü lisans bölümlerini tercih hakkı kazanırlar.
Adaylar tercihlerini sadece ÖSYM tarafından açılan sistem üzerinden gerçekleştirebilirler. Bunun için TC kimlik numarası ve kendi belirleyecekleri şifreye ihtiyaç vardır. Bu noktada adaylara şifrelerini kimseyle paylaşmamalarını önemle hatırlatmak isterim.
Adayların 24 tercih hakkı bulunur. Bu tercihlerini istedikleri şekilde kullanmakta özgürdürler. Tek tercih yapabilecekleri gibi 24 tercihin hepsini kullanabilirler. Tercih aşamalarında ÖSYM’nin web sayfasında yer alan tercih kılavuzunu referans almaları gerekir. Tercih edecekleri okullara ait kontenjan, taban puan, sıralama, özel şartlar vb. bilgileri içeren tabloların dikkatli şekilde incelemeleri gerekir.
10 Adımda Doğru ve İsabetli Tercih Nasıl Yapılır?
Üniversite tercihi şansa bırakılamaz ve rastgele yapılamaz. Ciddi bir sorumluluktur. Çok boyutlu olarak ele alınılmalıdır. Tercih, adayın kariyerini, mesleki motivasyonunu, yaşam standartlarını şekillendirecek önemli bir adımdır. Beş yıldır farklı bölümlerden mezun olan adayların tercihlerini yapmaktayım. Sonuçların memnuniyet verici olduğunu da belirtmek isterim. Bu süreçte edindiğim tecrübeleri adayın hedefi ile puanını en doğru noktada buluşturma noktasında sizlerle paylaşmaya çalışacağım. Daha anlaşılır olması açısından da maddelendirmek istedim.
1. İsabetli tercih için uzman görüşüne başvurmak faydalı olacaktır.
Uzman derken tercih konusunda uzmanlıktan söz etmiyorum. Söz konusu olan hedefteki mesleği icra edenlerin verdikleri bilgi ve görüşler. Hangi mesleği tercih etmeyi düşünüyorsanız bu mesleği icra eden kişilere ulaşıp aşağıdaki sorulara yanıt aramanız başlangıç için doğru bir adım olacaktır. Bu soruları aşağıdaki şekilde listeleyebiliriz.
Mesleğin çalışma şartları neler?
İş ortamı fiziksel olarak uygun mu?
Hizmet verdiğimiz ya da iletişim kurmamız gereken kişilerin profili nasıl?
Kazancı nasıl?
Özel hayatı etkiler mi?
Eminim görüştüğünüz meslek mensupları sizi samimi şekilde bilgilendireceklerdir.
2. Ön lisans ya da lisans olarak hangi bölümden tercih yapacağınıza karar verin.
ÖSYM Mesleki Teknik Anadolu Liseleri öğrencilerine kendi alanlarından tercih yaptıklarında ek puan veriliyor. Dolayısıyla adayın sıralaması aynı netleri yapan adaylara göre daha üste çıkıyor. Bu hatırı sayılır bir avantaj ve fırsata çevirmenizde fayda var.
Ön lisans bölümlerini tercih edecekseniz DGS yani Dikey Geçiş Sınavı koşullarını da inceleyin derim. İki yıllık bir okulu tercih edebileceğiniz bir puan almışken DGS size 4 yıllık lisans düzeyinde eğitimin kapılarını aralayabilir. Yine de bunun bir garantisi olmadığını hatırlatmak isterim. Bu sınava girmeye hak kazanamayabilirsiniz. Sınava girseniz dahi başarılı olmama olasılığı da var. Bu durumda kendinize şu soruyu sormanızı öneririm. “Bu bölümden aldığım diploma ile başvuracağım işler beni mutlu eder mi?" Cevabınız, "evet!" ise sorun yok. Değilse bir kez daha düşünün derim.
Tercihiniz Lisanstan yana ise: Puan türünüzü, sayısal, sözel, eşit ağırlık ve yabancı dil olarak çoktan belirlemişsiniz demektir. Hayat bazen bizi planlarımızın dışına sürükler. Bu durumda en doğru rotayı tekrar hesaplamak düşer. Sürpriz genelde sayısal alanda hazırlanan öğrencilerde görülür. Sayısalcı bir öğrencinin eşit ağırlık veya sözel puan ve sıralaması yüksek gelmiş olabilir. Bu durumda en yüksek gelen puan türünüze göre öğrenci kabul eden bölümlere göz atmak faydalı olacaktır. Tabii tekrar hazırlanmayı düşünmüyor iseniz. Bunu hedef değiştirmek olarak algılamamalısınız. Kendi puan türünüzden daha iddialı bir mesleğe sahip olabilirsiniz belki, kim bilir?
3.Seçeceğiniz Bölümün İş İmkânlarını detaylı olarak araştırın.
Maalesef ülkemizde üniversite kontenjanları ile iş sahaları arasında bir koordinasyon söz konusu değil. Üniversiteye yerleşmek iş garantisi vermiyor. Bu noktada yaşamayı düşündüğünüz şehir ve çalışmayı düşündüğünüz sektör de önemli. Kamuda çalışmayı hedefleyenler için sorun yok. Onların öncelikli amacı KPSS ‘yi kazanıp atanmak olacaktır. Özel sektörde çalışmayı düşünenlerin henüz tercih döneminden başlayarak doğru illeri seçmeleri gerekir. Bağımsız çalışmayı ve kendi işini kurmayı hedefleyenler için de benzer durum söz konusu olacaktır.
Seçmeyi düşündüğünüz mesleğin alternatifleri olması da tercihlerinizde belirleyici olmak zorunda. Örneğin tıbbi sekreterlik, iş sağlığı ve güvenliği gibi bölümlerden alanlardan mezun olanların karşılarında sertifikalı rakiplerin olacaklarını bilmelerinde fayda var.
4.Hangi Şehirde Öğrenim görmek istediğine karar vermelisin.
Üniversite eğitimi çoğu genç için bağımsızlaşma fırsatıdır. Bu noktada hep avantajlı tarafları dikkate alınır. Ayrı bir ev tutma, aile baskısından kurtulmak, hesap verimliliğin azalması vb. Maalesef ki gerçekler böyle değil. Öğrencilik yılları hep parti tadında geçmiyor. O çok istediğiniz bekâr evinin tonlarca sorumluluğu var. Faturalar, ödemeler, komşuluk ilişkileri vb. Üstelik her işinizi yapacak çok fonksiyonlu bir robotunuz da olmayacak. Zaten ilk yıl çoğu aile çocuğunun eve çıkmasına sıcak bakmaz. Özel yurtların mantar gibi çoğalmasının temelinde de ailelerin bu kaygısı yatar. Şehir seçiminde aşağıda listelediğim hususlara dikkat etmenizi öneririm.
Şehrin büyüklüğü ve güvenli oluşu
Ulaşım olanakları ve fiyatları
Sosyal ve kültürel zenginlikleri
Yurt dışı bağlantıları
Yurt ve barınma koşulları
İl dışı tercihlerinizi üstlenecek olduğunuz sorumlulukları bilerek yapmanızda fayda var. “Yok, ben ailemin sağladığı konfordan vaz geçmem” diyenlerdenseniz bence bunu çok belli etmeyin. Hatta aynı şehirde kalma karşılığı ailenizle sıkı bir pazarlık yapın derim. Bol harçlık, araba, yurt dışı dil eğitimi vb. başlıklar olabilir. Ben kimden mi yanayım? Tabi ki gençlerden 😊
5.Seçeceğiniz meslekte diplomanızda yazacak üniversitenin adı önemli mi?
Bazı bölümlerde bazı üniversite diplomaları tek başına kuvvetli referans sağlar. Örneğin İTÜ ya da ODTÜ mezunu mühendislere iş kapıları daha öncelikli açılır. Bazı mesleklerde ise öğrenim gördüğünüz kurumun hiçbir önemi yoktur. Tercihlerinizi bu durumu göz önüne alarak yapmanızda fayda var.
6. Hedeflediğiniz mesleğin kaza ve meslek hastalığı riski var mı?
her ne kadar sizin yaş grubunuzda meslek seçimi öncelikli görünse de sağlık olmazsa olmazımızdır. maden mühendisliği ve inşaat mühendisliği gibi mesleklerin çalışma alanları kaza açısından riskler barındırabilir. astım, alerjik hastalıklar, kanser vb. riskler yaratacak kimyasallarla temas gerektiren iş koşullarına da dikkat etmekte fayda var.
7.Hedeflediğiniz meslek gelecek vaat etmeli.
Bazı meslekler her çağda popülerliğini kaybetmez. Örneğin sağlıkla ilgili meslekler bu gruptadır. Bazı meslekler ise teknolojik gelişmeler ve zaman karşısında saygınlık kaybına uğrar. Bu nedenle tercih listesinde gelecekte popülerliği artacak meslekleri öngörüp yer vermek akıllıca olacaktır. Dijital pazarlama, havacılık sektörü vb. yükselme eğiliminde olan meslek gruplarıdır.
8.Eğitim görmeyi hedeflediğin üniversiteleri iyi araştırmalısın.
Tercih edeceğiniz üniversitede bazı kriterleri özellikle sorgulamalısınız. Öncelikle özel mi vakıf mı yoksa devlet üniversitesi mi seçeceğinize karar vermekle başlayabilirsiniz. Devlet üniversitelerinin ücretsiz olması yanında özel üniversitelerin sağladığı çeşitli burslar ve imkânlar size cazip gelebilir. Bu bursların kesintisiz olmasına dikkat etmelisiniz. Puan vb.kriterlere dayalı burslar kesilme riski içerir.
Tercih dönemlerinde üniversiteler kendi bünyelerinde tanıtım günleri yapmaktalar. Kendi adıma bu tanıtımları oldukça faydalı buluyorum. Tercih listemizin netleştirmeden önce yazacağınız üniversitelerle ilgili şu soruları sorup cevapları netleştirmenizde fayda var. Hemen sizin için örnek soru listesi sunuyorum:
Tercih edeceğiniz üniversitenin memnuniyet oranları nasıl?
Tercih etmeyi düşündüğünüz üniversitenin ve bölümün özel giriş koşulları var mı?
Kulüp aktiviteleri, seminer konferans imkânları ne şekilde?
Kurs ve sertifika programları sunuyor mu?
ingilizce eğitim veriyor ise verdiği ingilizce yeterli mi?
Açıklamalar bölümünü dikkatli şekilde okudunuz mu?
Yurt dışı öğrenci değişim programları sağlıyor mu?
Yurt imkânı ve burs olanağı sunuyor mu, koşullar neler?
Laboratuvar imkânı var mı?
Üniversitenin akademik kadrosu araştırmanızda da fayda var. Yayınladıkları makaleler ve basında çıkan haberler bu konuda ipuçları verebilir.
9.Sıralama çok önemli
Hayallerinize ulaşmak istiyorsanız aldığınız puanın üzerinde birkaç tercih yapabilirsiniz. İlk 5-6 tercihinizi bu yönde kullanabilirsiniz. Amacınız sonuç ne olursa olsun kesin yerleşmek ise aldığınız puanın çok daha altında bir üniversiteye yerleşmeyi göze almanız gerekir.
Bazen ilk tercihinizi aldığınız puanın altında da yapabilirsiniz. Hedefini net çizenler için bu doğru bir harekettir. Puanım ziyan olacak düşüncesiyle istemediğiniz bir üniversiteye ve bölüme girecek değilsiniz sonuçta. Kriterinizin puan değil sıralama olması gerektiğini hatırlatmak isterim. Doğru sıralama, “En çok hangi bölümü istiyorum?” çerçevesinde yapılmalıdır. Tercih çeşitliliğini mümkün olduğunca azaltarak tercih alanınızı daraltmakta fayda var. Böylece kafa karışıklığından kurtulursunuz.Yerleştiğiniz takdirde mutlu olmayacağınız bir bölümü asla yazmamalısınız. Hedeflediğiniz bölümün bir önceki taban sıralamasını temel almanız doğru olacaktır. Özel üniversitelerin kısıtlı kontenjanlarına da sakın ha güvenmeyin derim. Özel şartlara da dikkat etmeyi unutmayın lütfen.
10. Rehberlik desteği almanızda fayda var.
Tercih aşamasında sizi ve ailenizi yeterli derecede tanıyan ve geniş vakti olan rehber öğretmenlerden yardım alabilirsiniz. Rastgele bir danışana gitmemenizi tavsiye ederim. Onlar size ancak tercih robotları kadar kılavuzluk edebilirler.