Sosyoekonomik Etki Ne Anlama Geliyor?
Sosyoekonomik Sorunlar | Sorunların Sebepleri | Sonuçları |
---|---|---|
İşsizlik | Eğitim seviyesinin düşük olması, teknolojik gelişmeler | Bireysel ve toplumsal yoksulluk, göç |
Göç | İşsizlik, yoksulluk, savaş ve baskılar | Demografik değişiklikler, kültürel çatışmalar |
Yoksulluk | İşsizlik, eğitim yetersizliği, adaletsiz gelir dağılımı | Sağlık sorunları, eğitim düzeyinin düşmesi, güvencesiz yaşam |
Eğitimsizlik | Yoksulluk, cinsiyet ayrımı, kırsal kesimde yaşam | İşsizlik, düşük gelir, bilgiye ulaşma sınırlılığı |
Kırsal Kesimde Yaşam | Ekonomik fırsatların kısıtlı olması, eğitimden uzaklaşma | Göç, yoksulluk, ilerlemeyen ekonomik durum |
Gelir Adaletsizliği | Eğitim fırsatlarının eşitsizliği, hukuksuzluk | Sosyal ve ekonomik dengesizlikler, yoksulluk |
Savaş ve Baskılar | Etnik, dini veya politik çatışmalar, otoriter rejimler | Göç, ekonomik çöküş, toplumsal travma |
Sağlık Sorunları | Düşük gelir, yaşam koşulları, yetersiz sağlık hizmetleri | Eğitimsizlik, işsizlik, yüksek ölüm oranları |
Adaletsiz Eğitim Fırsatları | Ekonomik yetersizlik, kültürel ve toplumsal faktörler | İşsizlik, düşük gelir, sosyoekonomik dengesizlikler |
Teknolojik Gelişmeler | Eğitim ve beceri eksiklikleri, ekonomik yetersizlik | İşsizlik, sınıf farklılıklarını artırma |
Ülkemizin ve dünyanın en önde gelen sorunlarından biri sosyoekonomik boyuttaki sorunlardır. Bunlardan bazıları; işsizlik, göç ve yoksulluk gibi sorunlardır ve bunların yol açtığı etkilere de sosyoekonomik etki deniyor.
Dünya genelinde her ne kadar bilimsel ve teknolojik alanlarda gelişmeler olsa da, refah düzeyi aynı orantıda gelişemiyor. Hatta gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelerde ters orantılı olarak işsizlik ve yoksulluk oranları da artıyor. "Sosyoekonomi" dediğimiz kavram da tam olarak bu noktadaki sorunları ve bunların neden-sonuçlarını araştırıyor. Sosyoekonomi alanı, sosyal (toplumsal) olayların ekonomiyle ilgili olan yanını araştırıyor ve bu konuda bilimsel analizler yapıyor.
Ülkemizde ve dünyada kısırdöngü olarak süren sosyoekonomik sorunlar ve bunların kalıcı çözümleri hâlâ daha bulunabilmiş değil. Ancak bu alanda yapılan bilimsel araştırmalar ve ortaya konan sonuçlar, gelecekteki çözümler için kaynak kabul ediliyor.
Geçmişten bu yana yaşanan politik ve ekonomik gelişmeler, dünya geneli için de sosyoekonomik sorunlara neden olmuştur. Çağımızı tanımlayan kavramlardan "küreselleşme" ve "dijitalleşme" gibi konuların bile yaygın sosyoekonomik etkileri vardır.
Bu yazımızdaki konu başlıkları, "Sosyoekonomi ve Sosyoekonomik Nedir?", "Sosyoekonomik Etki Nedir?", "Sosyoekonominin Özellikleri Nelerdir?" ve "Sosyoekonomik Etki Örnekleri"dir.
Sosyoekonomi ve sosyoekonomik etki ile ilgili konulara birlikte göz atalım…
Sosyoekonomi ve Sosyoekonomik Nedir?
"Sosyoekonomi" tanım olarak, toplumsal konularla ekonomi arasında olan ilişkiyi inceleyen bilim alanıdır. Sosyoekonomi, sosyal konulardaki olayların ve değişikliklerin toplum ekonomisi üzerinde oluşturduğu etkilerini inceler.
İnsanlığın varoluşundan itibaren yapılan üretim ve tüketim faaliyetleri ile toplumsal değişiklikler, ilerleyen dönemlerde bazı sonuçlar ortaya çıkartmıştır. İşte bu sonuçlar üzerinde bilimsel araştırma yapan ve analizleri inceleyen bilim dalı sosyoekonomidir.
Sosyoekonomi biliminin temel amaçlarından birisi, toplumların gelişmelerine katkıda bulunmaktır. Ekonomik sorunlara neden olan toplumsal olayları saptayan ve sosyoekonomik etkilerini ortaya seren araştırmalar, ülkelerin gelişmesi için birer kaynaktır.
"Sosyoekonomik" kavramının anlamıysa, "hem sosyal hem de ekonomik alanı veya iki alan arasındaki ilişkileri inceleyen" olarak açıklanıyor. Yani "sosyoekonomik" kelimesi, toplumsal konularla ekonomik konuların birbirleriyle olan ilişkileri incelemek anlamına geliyor.
"Sosyoekonomik" sözcüğü, köken olarak Fransızcadan gelir ve "socio-économique" kelimesinin dilimize uyarlanmış halidir. Bu kelimenin, Fransızcadaki gibi "sosyo-ekonomik" şeklinde yazıldığını görüyoruz. Ancak "sosyoekonomik" şeklinde, yani bitişik olarak yazılır. Sosyal ve ekonomik sözcüklerinin bileşik yazılması yoluyla oluşan bu terim, 20. yüzyılın başlarından bu yana kullanılıyor.
Sosyoekonomik kavramına göre insanların ekonomik durumu ve sosyal yaşamı arasında doğru orantılı bir ilişki bulunuyor. Dolayısıyla da ekonomik değerler, toplumdaki bütün fertlerin sosyal standartlarını belirleyen bir etken olarak karşımıza çıkıyor.
Sosyoekonomik Etki Nedir?
"Sosyoekonomik etki" kavramı, toplumlarda meydana gelen sosyal veya siyasal gelişmelerin toplum ekonomisine yansıması anlamına geliyor. Sosyoekonomi bilimi de, bu yansımaları araştıran ve inceleyen bilim dalı olarak çalışmalarını yapıyor.
Sosyoekonomik etkiler, toplumdan topluma ve konudan konuya göre değişkenlik gösteriyor. Sosyoekonomik etkilerin görüldüğü alanlardan bazıları; işsizlik, iç-dış göç ve yoksulluk gibi konular oluyor. Gelişmiş ülkelerin toplumlarında yoksulluk ve işsizlik gibi konuların etkileri olmazken, bu etkiler az gelişmiş toplumlarda çok fazla oluyor.
Aynı şekilde, gelişmiş ülkelerde dış-iç göç gibi konular etkili olmazken; az gelişmiş ülkelerde bu konular etkili oluyor. Olumlu gelişmeler olan teknoloji ve bilimin sosyoekonomik etkileri de yine toplumdan topluma göre değişen bir özellik gösteriyor.
Sosyoekonomik etkilerin en çok görüldüğü konuların başında turizm, göç, yoksulluk, işsizlik, küreselleşme, dijitalleşme, teknoloji gibi konular geliyor. Olumlu veya olumsuz açıdan etkileri ne olursa olsun; bütün bu konular sosyoekonomik etki barındıran alanlardır.
Sosyoekonomik etkilerin tamamı, dünya ekonomisinde ve ülke ekonomilerinde de yansımalar şeklinde karşımıza çıkıyor. Örnek verecek olursak; dünyadaki veya bir ülkedeki önemli bir siyasî olay, dolar kurunda artışa neden olabiliyor. Dolayısıyla da toplumların sosyoekonomik yaşamlarına doğrudan etki ediyor. Bu nedenle aslında sosyoekonomik etkiler, dünya üzerinde yaşayan bütün insanlar üzerinde yansımalarını farklı şekillerde buluyor. Bazı insanları zengin eden aynı olaylar, diğer insanları yoksullaştırabiliyor.
İşte bu nedenle, sosyoekonomik etkiler, hayatımız için çok yönlü bir kavramdır ve sosyal konularla ekonomik yaptırımların tamamını kapsıyor.
Sosyoekonominin Özellikleri Nelerdir?
Sosyoekonominin AB düzeyindeki temsilcisi olarak kabul edilen Avrupa Sosyal Ekonomisi yapısı 2000 yılında kurulmuştur. Sosyoekonominin özelliklerinden bahsetmeden önce, Avrupa Sosyal Ekonomisi yapısının temelinde yatan şu bilgiyi de paylaşmamız gerekiyor:
Sosyoekonomi, demokratik temellere dayalı olarak çalışan, ticarî ve diğer ekonomik hizmetleri üreten resmî ağlardan oluşan bir sistemdir. Sosyokonomi girişimlerinde ticarî işlemlerin dağılımıyla doğrudan bağlantılı olmayan, ancak dolaylı olarak ilgili olan ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik oluyor.
Sosyoekonominin özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Kaliteli işler yapılması ve daha iyi bir yaşam kalitesi olması amacını taşıması,
Toplumun gelişmişlik düzeyinin yükselmesi için katkı sağlaması,
Çeşitli ölçeklerde kalkınma çalışmaları ile toplum kültürüne katkı sağlaması,
Toplumdaki insanlara karşı sosyal ve ekonomik olarak sorumluluk taşıması,
Sosyoekonomik unsurların ekonomik hayatın bir parçası olarak kabul edilmesi,
İşsizlik ve yoksulluk gibi temel sorunların çözümü için önemli bir kaynak olması,
Bilimsel araştırma analizlerini ve sonuçlarını ilgili kurumlarla paylaşması,
Sosyoekonomik etkilerin sonuçlarının düzenli olarak kayıt altına alınması,
Toplumun temel taşı olan ailenin sosyoekonomik refahını korumayı amaçlaması,
Sürdürülebilirliği olan ve herkesi kapsayan bir kalkınma anlayışına sahip olması.
Sosyoekonomik Etki Örnekleri
Sosyoekonomi, sosyoekonomik etki gibi kavramların tanımlarını açıkladıktan sonra, bunlarla ilgili alanlardan örnekler vermemiz yerinde olur.
Sosyoekonomik etki örneklerinden bazılarını şu alanlardan verebiliriz:
Turizm: Yapılan bilimsel araştırmalarda, turizm faaliyetlerinin sosyoekonomik yapıya olumlu ve olumsuz açılardan etkide bulunduğu ortaya konmuştur. Bu araştırmalarda, turistik bölgelerin sosyoekonomik yapısının, turizm faaliyetlerinin artmasıyla birlikte değiştiği ve kültürel değerlerin de değiştiği görülmüştür. Turistik hareketlilik; aile ilişkileri, bireysel davranış, sosyal hayat tarzları, etik değerler ve diğer kültürel yapılara etki ediyor. Dolayısıyla bu etkiler; tıpkı bir ev sahibi ve misafir ilişkisi gibi, toplumsal değerlerin insanların hayatı üzerindeki etkileridir.
Kentleşme: Toplumlardaki hızlı nüfus artışı ve endüstrileşme sonucunda hayatımıza giren kentleşme, çok fazla sorunu da hayatımıza getirmiştir. Kentleşme olgusunun etkileri, hayatın farklı alanlarında karşımıza çıkar. Örneğin; gürültü, stres ve kira fiyatları gibi sosyoekonomik etkileriyle birlikte; hava kirliliği gibi çevresel etkileri de vardır.
Göç: İnsanlık tarihinin başından bu yana hayatımızda olan göç olgusu, farklı nedenlerden dolayı insanların hayatında var olmuştur. Bu açıdan; savaşlar, afetler, siyasal ve ekonomik krizler gibi farklı etkenler göç olgusunun sebebi olarak karşımıza çıkıyor. Günümüzdeki düzensiz ve yasadışı özellikteki göçler, dünyadaki bütün toplumların temel sosyoekonomik sorunlarından biridir. Özellikle savaş nedeniyle az gelişmiş veya gelişmemiş ülkelerden dünyanın her yerine, hatta en çok da ülkemize dış göçler oluyor. Türkiye’de var olan iç göçün nedenlerinin başında da; eğitim, istihdam ve terör olayları gibi konular geliyor.
İşsizlik: Türkiye'de her dönemde yüksek oranlarda karşımıza çıkan işsizlik, ülkemizin yapısal durumuyla ve işsiz insanların eğitim durumuyla ilişkilidir. İşsizlik sorunu sadece bir ekonomik kriz olarak değil, toplumsal hayatı da önemli oranda etkileyen bir konu olmuştur. İşsizlikle birlikte gelen yoksulluk olgusu, suç oranları ve sosyal dışlanmalara da sebep olan sosyal sorunları beraberinde getiriyor.
Pandemi: Küresel salgın anlamına gelen pandemi, iş hayatını ve sosyal hayatı etkilediği gibi; eğitim hayatını da etkileyen bir özelliktedir. Dünya çapındaki salgınlar veya doğal afet gibi büyük olaylar; insanların sosyal ve ekonomik hayatlarını derinden etkiliyor. Son yaşadığımız Covid-19 pandemisine bakarsak; iş hayatındaki mesai kavramının uzaktan çalışmaya, örgün eğitimin online eğitime döndüğünü gördük. Bunların hepsi birer sosyoekonomik etkidir.
1998-1999 yılları arasında, Yalova'da bulunan bir reklam ajansının Koleksiyon adlı dergisinde; reklam koordinatörü ve köşe yazarı olarak çalıştı. 2003’te Mimar Sinan Üniversitesi, Sanat Tarihi Bölümü'nden mezun oldu. Halen İstanbul Üniversitesi, Çocuk Gelişimi Bölümü öğrencisi.