Sağlık Eğitimi Nedir? Formel ve İnformel Yaklaşım
| Sağlık Eğitiminin Amaçları | Kimler Sağlık Eğitiminden Fayda Görür? | Sağlık Eğitiminin Faydaları |
|---|---|---|
| Sağlıkla ilgili riskleri azaltmak. | Sağlığı koruyanlar ve tüketiciler. | Sağlığın korunması ve muhafazası. |
| Sağlık bilgilerini yaymak. | Sağlığı koruyanlar ve tüketiciler. | Daha bilinçli bireyler ve sağlıklı toplumlar. |
| Bireyleri sağlık bilgisi konusunda ikna etmek. | Sağlık riski taşıyanlar ve sağlık bilgisine ihtiyaç duyanlar. | Sağlık risklerine karşı daha etkili tedbirler almak. |
| Sağlık sorunlarına uygun tedavi yöntemlerini bulmak ve bunları yaymak. | Sağlık sorunu olan bireyler. | Hızlı ve etkili tedavi süreçlerinin uygulanması. |
| Sağlığın korunmasının etkilerini yükseltmek | Sağlığı koruyanlar ve tüketiciler. | Uzun ve sağlıklı bir yaşam. |
| Bireylerin sağlık konularında bilinçli hale gelmesini sağlamak. | Tüm bireyler. | Bireylerin sağlıkları konusunda daha bilinçli hale gelmeleri ve sağlıklarını daha iyi yönetebilmeleri. |
| Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını teşvik etmek. | Sağlıklı yaşam alışkanlığını benimseyen herkes. | Fiziksel ve mental sağlık durumunun iyileştirilmesi. |
| Sağlıkla ilgili yanlış inanışları düzeltmek. | Sağlıkla ilgili yanılgılara sahip olanlar. | Sağlıklı bilgi ve anlayışın yaygınlaşması. |
| Sağlık risklerine karşı önlem almayı öğretmek. | Her yaştan bireyler | Hastalıkların önlenmesi ve erken tespiti. |
| Sağlık hizmetlerinin etkin kullanımını sağlamak. | Sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyanlar. | Sağlık hizmetlerinin doğru ve verimli kullanımı. |
Sağlığı muhafaza etmenin en önemli hedeflerinden biri sağlıkla ilgili riskleri azaltmak ve sağlığın korunmasının etkilerini yükseltmek adına ilgili bilgileri en iyi yöntemle kullanılabilecek bireylere kendileriyle ilgili ve etkili diyebileceğimiz sağlık enformasyonunu yaygın hale getirmektir. Bu enformasyonu olabildiğince yayma/ ikna etme durumu ağırlıklı olarak sağlık eğitimi olarak ifade edilir. Sağlığın muhafaza edilmesinde hem sağlığı koruyanlar hem de tüketenler sağlık eğitimi için oldukça önemli kitlelerdir. Tüketici konumunda olan kişiler, sağlık riskini öğrenmek ve karşı koyabilmek adına hatta sağlık sorunlarına uygun olabilecek tedavi yöntemlerini bulmak için sağlık enformasyonuna gerek duyarlar.
Sağlık Eğitimine Bakış Nasıldır?
Pozitif sağlığı geliştirmek, kişilerin ve grupların nesnel hastalık durumlarının engellenmesi veya önlenmesi hatta azaltılmasını hedefleyen iletişim etkinliği olarak değerlendirilmektedir. Bu iletişim etkinliği de inançların, tutumların ve davranışların etkilenmesiyle gerçekleştirilmektedir. Bu açıdan toplumda gücü kendisinde bulunduranlara referans yapılmaktadır. Yani sanayicilere, politikacılara ve diğer iş insanlarına, sağlık hizmetleri dışında yer alan profesyoneller kastedilmektedir. Sağlık eğitiminde iki taraflı iletişim esas olup iletişim sürecinde her iki tarafın birbirlerinden öğrenecekleri konulara vardır.
Sağlığı muhafaza etmenin en önemli hedeflerinden biri sağlıkla ilgili riskleri azaltmak ve sağlığın korunmasının etkilerini yükseltmek adına ilgili bilgileri en iyi yöntemle kullanılabilecek bireylere kendileriyle ilgili ve etkili diyebileceğimiz sağlık enformasyonunu yaygın hale getirmektir. Bu enformasyonu olabildiğince yayma/ ikna etme durumu ağırlıklı olarak sağlık eğitimi olarak ifade edilir. Sağlığın muhafaza edilmesinde hem sağlığı koruyanlar hem de tüketenler sağlık eğitimi için oldukça önemli kitlelerdir. Tüketici konumunda olan kişiler, sağlık riskini öğrenmek ve karşı koyabilmek adına hatta sağlık sorunlarına uygun olabilecek tedavi yöntemlerini bulmak için sağlık enformasyonuna gerek duyarlar. Uzmanlar tarafında ise sağlığın korunması ile ilgili en son klinik ve bilimsel bilgilere ulaşmak için gerek duyarlar. Bu durumda hastaların çeşitli sağlık problemlerini teşhis ve tedavi edebilmelerine imkan sağlamaktadır.
Sağlık Eğitiminde Formel ve İnformel Yaklaşım Nasıldır?
Sağlık eğitimi kişilere; kendi bilgi ve tecrübelerine, uzmanların bilgilerini de dikkate alarak, bunların bir karşılaştırması neticesinde “bilgi” oluşturmalarına imkan sağlar. Sağlık eğitimi; sağlıkla ilgili riskleri en aza indirgemek ve sağlık hizmetlerinin etkinliğini yükseltmek için sağlık enformasyonunu en iyi şekilde kullanabilecek kişilere yayılmasında önemli bir iletişim süreci olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sürecin farklı ve karmaşık yönleri bulunmaktadır. Sağlık hizmetini sunanlar, davranışsal ve biyo-medikal araştırmalar gerçekleştirirler.
Eğitimciler ve öğrenciler, hükümet çalışanları, sağlık hizmetlerini tüketenler, medya temsilcileri ve onların hedef toplulukları gibi geniş kapsamlı katılımcıları bulunmaktadır. Sağlık eğitimleri, bu sağlık enformasyonunun iletilmesi ve kullanılması adına çok farklı sağlık iletişim çalışmaları ve iletişim kanalları kullanabilmektedirler. Yapılan sağlık iletişimleri formel ve informel düzeyde yapılır. Formel iletişim düzeyinde sağlık hizmeti gerçekleştiren, tüketici etkileşimi, sınıf öğretmeni, kitle iletişim araçları ile sağlık eğitimini gösterilebilir. Sağlık enformasyonu informel açıdan gündelik temaslarla; yani arkadaşlarla, ailelerle, iş arkadaşları ile ve sık sık kullanılan iletişim yolu ile dolaylı ve ima yoluyla yayılmaktadır.
İnformel ve formel sağlık eğitimi kanallarının bir araya gelmesi ile çok geniş kapsamlı kişi, sağlık enformasyonunun gerçekleştirilmesi ve aynı zamanda tüketilmesine katılır. Formel sağlık eğitimi, sağlık bilimi ve sağlık hizmeti uzmanlarının, ilgili sağlık enformasyonunu buna benzeri enformasyona ihtiyaç olanlara iletmesiyle oluşmaktadır. Formel sağlık eğitimi, tüketici konumunda olan kişilere hasta eğitimi faaliyetleri sırasında farklı sağlık profesyonelleri ve uygulamacıları tarafından gerçekleştirilir. Profesyonellerde bahsi geçen enformasyonu tüketici durumunda olan kişilerle paylaşır. Hasta eğitimine yönelik bilgiler kullanıcılara sınıf ziyaretleri veya çalışma ortamlarında esnasında iletilir. Sağlık hizmeti sağlayıcıları sağlık enformasyonunu gerçekleştirmek için kullanılır. Sağlık enformasyonunda daha da yayılmasında sağlık hizmeti sağlayıcıları, eğitimciler ve yöneticiler oldukça önemli formel kitleler olarak gösterilebilir.
Formel sağlık enformasyonu; epidemiyolojik araştırma trendleri, klinik araştırma bulguları, hükümetlerin sağlık politikalarında göstermiş oldukları çalışmalar, sağlık hizmetlerini sunma stratejileri gibi güncel olabilecek sağlık konuları geniş kapsamlı sağlık enformasyonlarını içermektedir. Formel sağlık eğitimleri, işin uzmanları tarafından yani profesyonel sağlık uzmanların gerçekleştirilmektedir. Örneğin sağlığın korunması konusunda yapılan prezantasyonlar, ofis ziyaretleri sağlık profesyoneli ile tüketici etkileşimi, sınıflarda bu konularla ilgili olarak sağlık enformasyon formel olarak sağlanmaktadır.
Bilimcilerin Sağlık Eğitimine Yaklaşımları Nasıldır?
1978 yılında Cassata tarafından yapılan değerlendirmeye göre sağlık enformasyonunun yayılmasında iletişim profesyonellerinin sağlık hizmetini gerçekleştirenlerle kullanıcılar arasındaki iletişimi kolaylaştırarak, yöneterek ve tercümesini yaparak önemli etken olduğunu açıklar. Evans ve Clarke 1986 yılında etkileşimli video-disklerin kanserli hastalara sağlık enformasyonu kapsamında yardımcı olduğunu açıklamaktadır. 1987 yılında ise Freimuth ve Stein kanserle bilgili hattını yapmak için ücretsiz telefon hattını kurduğunu, Hawkins, Day, Gustafson, Chewning ve Bostworth 1986 yılında ise etkileşimli bilgisayar çalışmaları ile yetişkinlere cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve doğum kontrolü hakkında bilgi sağlandığı açıklanmaktadır.
İnformel sağlık eğitimi, formel alana göre daha spontane gelişmektedir. Arkadaş, aile, çevre ve iş arkadaşları ile yapılan günlük iletişim, sağlık konularının doğrudan tartışılması için informel fırsatlar olarak değerlendirilebilir. Kitle iletişimlerinde sağlık enformasyonu ima yolu ile daha çok verilmektedir. Bu yöntem özellikle sağlık eğitime yönelik düşünülmüştür. İnformel sağlık eğitimi dolaylı veya doğrudan gerçekleşebilir. Dolaylı informel sağlık eğitimi özel olarak sağlığa veya sağlığın korunmasına herhangi bir referans göstermemektedir. Fakat hedef kitleyi etkileyebilecek sağlık enformasyonu başka bir değerin içinde verilir. Örneğin TV programlarında sağlığa verilmesi gibi. Doğrudan informel sağlık eğitimi kişilerin gündelik diyalogların da ortaya çıkar, bu kişilerin uzmanlaştıkları veya profesyonelleştikleri bir sağlık eğitimi bulunmamaktadır. Sadece sağlığın korunmasına yönelik tavsiyelerde bulunurlar.
Cassata, Evans ve Clarke’nin Yaklaşımları Nasıldır?
1978 yılında Cassata tarafından yapılan değerlendirmeye göre sağlık enformasyonunun yayılmasında iletişim profesyonellerinin sağlık hizmetini gerçekleştirenlerle kullanıcılar arasındaki iletişimi kolaylaştırarak, yöneterek ve tercümesini yaparak önemli etken olduğunu açıklar. Evans ve Clarke 1986 yılında etkileşimli video-disklerin kanserli hastalara sağlık enformasyonu kapsamında yardımcı olduğunu açıklamaktadır.1987 yılında ise Freimuth ve Stein kanserle bilgili hattını yapmak için ücretsiz telefon hattını kurduğunu, Hawkins, Day, Gustafson, Chewning ve Bostworth 1986 yılında ise etkileşimli bilgisayar çalışmaları ile yetişkinlere cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve doğum kontrolü hakkında bilgi sağlandığı açıklanmaktadır.
İnformel Sağlık Eğitimi Nasıl Gerçekleşir?
İnformel sağlık eğitimi dolaylı veya doğrudan gerçekleşebilir. Dolaylı informel sağlık eğitimi özel olarak sağlığa veya sağlığın korunmasına herhangi bir referans göstermemektedir. Fakat hedef kitleyi etkileyebilecek sağlık enformasyonu başka bir değerin içinde verilir. Örneğin TV programlarında sağlığa verilmesi gibi. Doğrudan informel sağlık eğitimi kişilerin gündelik diyalogların da ortaya çıkar, bu kişilerin uzmanlaştıkları veya profesyonelleştikleri bir sağlık eğitimi bulunmamaktadır. Sadece sağlığın korunmasına yönelik tavsiyelerde bulunurlar.
Sağlık Eğitiminde Formel Yaklaşım Nasıldır?
Sağlık enformasyonunda daha da yayılmasında sağlık hizmeti sağlayıcıları, eğitimciler ve yöneticiler oldukça önemli formel kitleler olarak gösterilebilir. Formel sağlık enformasyonu; epidemiyolojik araştırma trendleri, klinik araştırma bulguları, hükümetlerin sağlık politikalarında göstermiş oldukları çalışmalar, sağlık hizmetlerini sunma stratejileri gibi güncel olabilecek sağlık konuları geniş kapsamlı sağlık enformasyonlarını içermektedir. Formel sağlık eğitimleri, işin uzmanları tarafından yani profesyonel sağlık uzmanların gerçekleştirilmektedir. Örneğin sağlığın korunması konusunda yapılan prezantasyonlar, ofis ziyaretleri sağlık profesyoneli ile tüketici etkileşimi, sınıflarda bu konularla ilgili olarak sağlık enformasyon formel olarak sağlanmaktadır.
Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.
