Sağlık Yönetimi ve İlkeleri

Sağlık Yönetiminin Kademleri Nasıldır? Yönetim kademleri ilgili yönetimlerin hiyerarşinini ifade eder. Yönetimi Everest Dağına benzetecek olursak yönetimin kademleri bu dağın üzerinde yer alan yöneticinin rakımıdır. Genel işletme terminolojisine göre Sağlık Yönetim kademleri üç kategoriye ayrılır.

Sağlık Yönetiminde Tepe Yönetimi

Diğer bir adı üst kademe yönetimi olan tepe yönetiminde halen bu görevi sağlık meslek mensubu olan Başhekimler yerine getirmektedir. Burada gerçek bir tepe yöneticisi ile sağlık kurumunun geleceğinin öngörerek hedeflerini ve amaçlarını belirleyen, buna uygun politika oluşturabilecek seviyede hem sağlık hem de sağlık yönetimi bilgi ve becerisini kendisinde bulunduran kişidir. Genel müdür ya da İngilizce kullanıldığı şekilde ve halen dilimizde de kullanılan CEO (Chief Executive Organiser) olarak gösterilen bu kişiler sağlık kurum veya kuruluşlarının gelecekte yer edineceği konumu belirlemeye yönelik karar alabilecek seviyede sağlık yönetimi bilgisine sahip olmalıdır.

Ülkemizde dünden bugüne üst düzey sağlık yöneticisi kamu kurumlarında alışılmış bir kavram olarak görülmemiş ve pek fazlada kullanılmamıştır. Fakat özellikle özel hastanelerde bu kavram kullanılmış ve halen kullanılmaya da devam edilse de hastane sahiplerinin yönetim etkinliklerine daha fazla katıldıkları görüldüğünden, CEO’ların diğer işletmelerde olduğu gibi tek başına karar alamadıkları görülmektedir.

Sağlık kurumları alanında üst yönetici olarak görev alabilecek kişiler gerek sağlık alanında ve gerekse iktisat, işletme, hukuk alanlarına vakıf olması beklenir. Bunun dışında aranılan genel nitelikler şu şekilde sıralanabilir;

• Ekip çalışmasını yönlendirirken, ekibin ruhunu ve aklını yönetebilen sorumluluk sahibi olmaları gerekir.

• Sağlık kurumlarına öncelikli uygulanabilirliği fakat yaracı diyebileceğimiz stratejik planlar yapabilmesi ileriye dönük çalışmış olduğu kurumunu hangi noktalara taşıyabileceğini bilmesi isabetli olacaktır.

• CEO faaliyet göstermiş olduğu sağlık kurumlarında ortak bir anlayışı ve görüşü benimsemeli hatta çalışanlara da benimsetebilmelidir.

• Sağlık kurumlarında çalışan sağlık meslek mensuplarının ve diğer çalışanların memnuniyetini sağlama ve kuruma ait bağlılıklarını oluşturmada CEO’ların görevleri arasında yer alır. Bütün çalışanların maddi ve manevi mutsuzluklarına karşı sağlık kurumunun başarısı söz konusu değildir. Çalışanların mutsuzluğunun olduğu yer de ise sağlık hizmeti alan hasta ve hasta yakınlarının da memnuniyeti mümkün olmayacaktır.

Özel teşebbüsle kurulan hastanelerde başta yönetim kurulu başkan ve üyelerinin olmak üzere hastane genel müdürü ve ilgili yardımcıları, tıbbi direktör çalışanları tepe yöneticiler arasında yer alır.

Orta Kademe Yönetimi

Bu kademe yönetiminde yer alan kişiler otomasyon sorumluları, hastane müdürleri, tıp fakültelerindeki hastanelerde hemşirelik hizmetleri faaliyetlerini yerine getiren hemşirelik hizmetleri müdürü ve Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde görev yapan başhemşireler bu yönetim kademesinde yer alır. Orta kademe yönetim biriminde yer alan kişiler alt düzey ve üst düzey yönetim arasında irtibat ve işlerin yürütülmesi faaliyetini yerine getirirler. Bir nevi köprü vazifesi görevini sağlar.

Alt Kademe Yönetimi

Alt kademe yönetici görevini yerine getiren kişiler ağırlıklı olarak maaş, muhasebe büro şefleri, arşiv, ayniyat ve depo sorumlusu amirlerinden meydana gelmektedir.

Yukarıda yer alan tepe, orta ve alt düzey yönetimler yönetsel beceri düzeylerini göz önünde bulundurulması halinde alt kademe yönetime inildikçe beceri düzeylerinin azalacağı yönündedir.

Sağlık Yönetiminde İş Bölüm İlkesi Nasıldır?

Bütün yönetsel düzeyler olmak üzere başta sağlık yönetimi alnında yönetici şayet çalışkan, bilgili ve dürüst gibi olumlu değerlere sahip olması halinde otorite kurabilir. Sağlık kurumlarındaki matriks organizasyonu yapısını dikkate alındığında yetkisinden ve mevkiinden dolayı sağlık yöneticisi kişinin otorite kurması mümkün görünmemektedir. Bilgi ve beceri konusunda donatılmış olan çalışanların işten çıkarılması kolay olmamaktadır. Hele işten çıkarma bir sağlık meslek mensubu olması halinde, kendisine güvenen hastalarıyla beraber bir başka hastaneye gidilebilmektedir.

Günümüzde özellikle devlet hastanelerinde iyi çalışan ve hastalarının memnuniyetini dikkate alan hekimler hastalarıyla beraber özel hastanelere gittiklerini görmek sık sık karşılaşılan bir durum haline gelmiştir.

Bir başka örnek yönetim teorisinin bilimselleşmesine önemli katkıları olan Foley bir maden mühendisidir. Foley’e göre bir işletmede orta ve alt kademe yöneticiler vardır. Çok daha uzmanlaşmış çalışanları bulunmaz iken bu durumun en önemli sebebi ise yönetim teorilerini kurduğu işletmelerin bu kapsama girmemiş olmasıdır. Bu durumun dikkate alınması kapsamında işletmenin en önemli yapı taşının yönetimi, çalışanları ve performansları olmuştur. 

Bu nedenle sağlık yönetiminin ilgili süreçlerinde iş bölümü gerçekleştirilirken yönetim alanında görev ve sorumluluğu olan kişiler yetkilerine dayanarak doktorların bazı yönetsel süreçlere dahil olmasını sağlayamaz fakat konu hakkında bilgilendirme yapılarak benimsediklerini ve yönetim süreçlerini, belirsizlikleri tam olarak neler yapılması gerektiğini anlatabilir.

Şayet sağlık yönetiminde yönetsel beceri düzeylerinden bahsedildiğinde idari kadrolar açısından hiyerarşileri (kademeler arasında işbirliği açısından) dikkate alınması durumunda yalnız çıktısının mal üretimi olan işletmeler, lokantalar ve diğer otelcilik hizmetleri sektörleri yönetim anlayışında uygun olabilir.

Sağlık Yönetim Birliği İlkesi Nasıldır?

Aynı amaç doğrultusunda hizmet faaliyetlerine devam eden sağlık kurumları merkezi denilebilecek bir yerden yönetilmesi hem tıbbi olmayan hem de tıbbi olan yöneticilerle beraber yönetim kurulu nezdinde gerçekleştirilebilecek bir süreç olarak karşımıza çıkar. Nitekim Sağlık Bakanlığı merkezi yönetim sistemi çalışanların hem tıbbi olan hem de tıbbi olamayan kişilerden meydana gelmektedir.

Bu sayede her sağlık kurumu yönetim önemli değerleri arasında yer alan tıbbi direktör, muhasebe, işletme, iktisat, sosyal güvenlik kurumu ve hukukçu çalıştırmasına gerek kalmayacaktır. Merkezi yönetim sistemi sayesinde sağlık kurumları daha kolay bir şekilde yönetilebilir. Özellikle satın alma işlemlerinde uzman yöneticilerin bilgi ve tecrübeleri sayesinde hata payları minimize edilerek, daha nitelikli ve ucuza mal satın alma işlemi gerçekleştirilebilir.

Çalışan Personelin Devamlılık İlkesi Nasıldır?

Çalışan personelin devamlılık ilkesi oldukça önemli bir faktördür. Özellikle bunun sağlık kurumları olması itibariyle bütün görevler bilgi ve beraberinde tecrübe getirdiğinden dolayı sağlık çalışanın hareketliliği çok fazla istenmemektedir. En komplike denilebilecek bir görevden en basit bir görev varana dek sağlık çalışanın yerini koruması, şayet kendi yerine yetiştirebileceği bir personeli olması halinde terfi yolunun açılabileceğini ve yerine yetiştirdiği kişiye güvenle bakmasıyla sağlanabilir.

Örneğin kamuya ait bir araştırma hastanesinde transplantasyon ünitesinde görevli doktorun hastalarına randevularını belirli bir çizelgeyi düzenleyen lise mezunu fakat yıllardır burada çalışan, bu işte faaliyet verdiği için eğitilmiş ve hatta tüm hastaları tanıyan ismi ile hitap eden, hangi hastanın hangi ilaçtan kaçar tane aldığını bilen personelin işten ayrılması halinde kamu ya da özel sağlık kuruluşlarında personel sayısını azaltma konusunda kalıcı ve yapıcı çalışmalar yapılabilir.

Hastanenin işleyişine alışan bir personelin görev yerinin değiştirilerek kurumdan gönderilmesine, muhasebe işlemlerinin ilgili süreçlerinin tamamını gerçekleştiren muhasebeciye, temizlik görevlisinden cerrahi hemşiresine varana kadar çok önemli bir yönetimsel sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu konuya verilebilecek en önemli örnek ise diğer ülkelerin yoğun bakım hemşireliği uzmanı ve ayrı bir disiplin haline gelmiş hemşirelik hizmetleri söz konusudur.

Bu hemşireler yoğun bakım ortamındaki iş ve işleri benimsediklerini söyleyebiliriz fakat ülkemizdeki yeni mezunların ve bekar hemşirelerin kimi zaman cezalandırıldıkları yer olarak görülebilmektedir. Bu kadar önemli diyebileceğimiz bir birimde hemşire devri oldukça yüksektir. Bu konunun çözülmesi sağlık yönetimi konusuna girmektedir.