AnasayfaBlogSağlık Hizmetlerinin Temel Özellikleri Nelerdir?
Nedir?

Sağlık Hizmetlerinin Temel Özellikleri Nelerdir?

12 Şubat 2021
Bir el, her bloğun üzerinde farklı bir mavi simge bulunan ahşap blokları bir düzen içinde dikkatlice istifliyor. Bloklardan birinde tekerlekli sandalyedeki bir kişinin resmi, bir diğerinde kalp atışı sembolü olan bir kalp ve üçüncüsünde mavi bir hap var. Ayrıca ahşap yüzey üzerinde mavi bir şırınga ve bir damla su bulunmaktadır. Arka planda ise üzerinde büyük bir mavi sembol bulunan tuğla bir duvar var. Tüm parçalar bir araya gelerek güzel bir desen oluşturuyor.
ÖzellikAçıklamaEtkisi
Sağlık hizmetlerinde arzSağlık hizmetleri, hastalıkların tanı, tedavi veya sağlığın iyileştirilmesi ile ilgili hizmetlerdir.Sağlık hizmetlerine talep, arzın miktarına ve kalitesine bağlıdır.
Devlet müdahalesiDevlet, sağlık hizmetlerinin düzenlenmesinde aktif bir rol oynar.Devlet müdahalesi, hizmetlerin kalitesini ve geniş kitlelere ulaşmasını sağlar.
İyi bir sağlık hizmetiEtkili ve etkin bir sağlık hizmeti, tüm bireylerin sağlığına hizmet etmeli ve kişisel ihtiyaçları karşılamalıdır.İyi bir sağlık hizmeti, toplumun genel sağlık durumunu iyileştirir ve yaşam kalitesini artırır.
Sağlık hizmetlerindeki belirsizliklerTıbbi bilgi ve uygulamalar sürekli olarak gelişir ve değişir.Belirsizlikler, hizmet sağlayıcılar ve kullanıcılar arasında bilgi asimetrilerine yol açabilir.
DışsallıklarSağlık hizmetlerinin sağladığı faydalar ve maliyetler, sadece hizmetin alıcısını etkilemez, toplumun geneli üzerinde de etkileri olabilir.Bu dışsallıklar, ekonomik değerlendirmelerde ve sağlık politikalarının belirlenmesinde dikkate alınmalıdır.
Hasta-doktor ilişkisiHastaların ve doktorların bilgi düzeyleri ve ihtiyaçları farklıdır.İyi bir hasta-doktor ilişkisi, hastanın tedavi sürecinin başarısı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Ters etkiSigorta sistemlerinde, riski yüksek olan kişilerin primleri, riski düşük olanlara göre daha yüksek olabilir.Bu, bazı kişilerin sigorta dışı kalmasına veya sigorta primlerinin bazı kişiler için aşırı yüksek olmasına neden olabilir.
Ahlaki tehlikeSigorta kapsamındaki kişilerin, sigorta tarafından karşılanacak hizmetlere olan talepleri artabilir.Bu durum, sağlık hizmetlerinin toplam maliyetini artırabilir.
Asimetrik bilgiSağlık hizmetlerinde genellikle hastalar, sağlık sağlayıcıları ve sigorta şirketleri arasında bilgi asimetrisi bulunur.Bu, maliyetleri artırabilir ve hastaların en uygun hizmeti almalarını engelleyebilir.
Zamanla oluşan talep artışıSağlık hizmetlerine olan talep, nüfusun yaşlanması ve sağlık bilincinin artması gibi faktörlerle zamanla artar.Bu, sağlık hizmetlerinin maliyetini ve sağlık hizmetlerine erişim ihtiyacını artırabilir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan tanıma göre, sağlık hizmetleri hastalıkların tanı, tedavi veya sağlığın sürdürülmesi, iyileştirilmesi ve tanıtımı ile ilgili hizmetler olarak ifade etmiştir. Bu hizmetler hem halk için hem de kullanıcılar için sağlık hizmetlerinin yürütülmesinde en çok görünen çalışmalarıdır.

Diğer bir tanım ise Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında 224 Sayılı Kanunun 2. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre “İnsan sağlığına zarar verebilecek çeşitli faktörlerin yok edilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeni ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması (rehabilitasyonda dahil olmak üzere) için yapılan tıbbi faaliyetler sağlık hizmetleridir.” şeklinde tanıma yer vermiştir. Sağlık hizmetlerinin temel özelliklerini şöyle sıralanabilir;

  • Sağlık hizmetlerinde arz

  • Devlet müdahalesi

  • İyi bir sağlık hizmetinde olması gereken özellikler

  • Sağlık hizmetlerindeki belirsizlikler

  • Dışsallıklar

  • Sağlık hizmetlerinde talep

  • Sağlık hizmetlerinde zamanla oluşan talep artışı

  • Hasta- doktor ilişkisi

  • Ters etki

  • Ahlaki tehlike

  • asimetrik bilgi

Sağlık Hizmetlerinde Asimetrik Bilgi Nedir?

Burada bilgi asimetriği üç temel şekilde oluşabilir. Bunlar;

  • Yönetim veya sistem ve hasta arasında,

  • Sağlık Profesyonelleri ile yönetim ya da sistem arasında,

  • Sağlık Profesyonelleri ile hastalar arasında gerçekleşebilir.

Doktorlara göre hastalar kendi hastalıklarıyla ilgili daha fazla bilgiye sahiptirler. Fakat kasıtlı olabilir veya istemeden de olsa anlatamayabilirler. Doktor ise tanı ve tedavi kapsamında elde etmiş olduğu bulgular ışığında daha fazla bilgiye sahiptir fakat hasta kendisine verilen önerileri anlamayabilir ya da doktor hastayla açık bir iletişim kuramayabilir.

Yönetim veya sistem ve hasta arasındaki bilgi asimetriğinde ise hasta yeterli bilgi düzeyine sahip olmadığından dolayı kendisi için tercih edebileceği hizmet paketini veya tedaviyi yönetime ve sisteme göre tercih etmek durumunda kalabilir. Bu da faydalanmak istediği hizmetin bedelinin yüksek olmasına sebep olabilmektedir.

İhtiyaçlar varlığı ve talebin meydana gelmesi noktasında hasta, yönetim ve sisteme göre daha yetkindir. Hizmeti sunan yönetim ve sistem, maliyetleri konusunda talep ve arzları hakkında daha fazla bilgiye sahiptirler fakat yapılması beklenen müdahalenin uygunluğu veya etkinliği konusunda daha az bilgiye sahiptir. Doktorun ilgilendiği hasta üzerindeki iyi bilgi düzeyi ve avantajları, doktora göre daha az bilgiye sahip olan yönetim veya mevcut sistem tarafınca halen çözüme kavuşturulamamıştır.

Hem hizmeti alan hem de hizmeti veren taraflar arasında farklı düzeyde denilebilecek bilgiler söz konusudur. Doktorlar tüketicilere göre tıp alanında çok fazla bilgi birimine sahiptirler. Bu nedenle hizmet sunumu boyunca hekimlerin bireysel çıkarımları en iyi neticeleri verebilirken kimi durumlarda tersi de olabilmekte ve bu nedenle hastanın talebini doğrudan etkiledikleri söylenilebilir.

Sağlık Hizmetlerinde Ahlaki Tehlike Özelliği Nasıldır?

Hizmet sağlayıcıların veya tüketicilerin haksız yere diğer tüketiciler, finansman sağlayıcılar veya hizmet sağlayıcılar üzerinden çıkar sistemi kurma ihtimali olarak gösterilebilir. Sağlık sektöründe ahlaki tehlike ağırlıklı olarak hastanın aldığı hizmetin kamu ya da sigorta şirketi gibi üçüncü taraflarca ödendiği taktirde ortaya çıkar. Ek maliyetler çıkmadıkça hastaların tüketime devam edecekleri ortadadır. Şayet sürekli üçüncü taraf ödemelerin tamamını karşılamaya devam etmesi halinde ise bu seferde hastalar tarafından daha fazla talepler dile getirilecektir.

Sigorta kapsamında yer almak davranışlarımızı değiştirecektir. Örneğin sigorta kapsamı dışında gidilen bir hastaneye, doktora görünmeden önce, acaba "EMR filmi isteyebilir mi?" veya "EMR filmi ücreti çok pahalıysa ve ben bunu karşılayamazsam ne olur?" gibi sorular aklımızı meşgul ederken yaptırılabilecek bir sigorta sayesinde bu düşünceleri düşünmez yaşanılan sağlık sorununun sonuçlarıyla ilgilenilmiş olunur. Sigorta yaptırıldıktan sonra meydana gelen bu değişim tutum ve ahlaki tehlike olarak isimlendirilir.

Ortaya çıkabilecek başka bir sorunda hastaların tanı veya tedavi süreçleri boyunca ortaya konan prosedürleri ya da testlerin gerekli olup olmadığını bilmeme durumudur. Hastane bu durumda daha pahalı hizmetlere yönelebilir veya ek testler uygulayabilir biz de bunların gerekli olup olmadığını tam olarak bilemeyiz. Bu sebeplerden dolayı maliyetlerin kontrol altında tutulmasını zorlaştıracaktır.

Sağlık Hizmetlerinde Ters Etki Özelliği Nasıldır?

Kişilerin sağlık risk düzeyini doğru bir şekilde tahmin edilmesi oldukça zordur. Sağlık sigortası satan bir şirketin kişiler hakkında tam bir bilgi birikimi elde edemediğinden dolayı bu risk düzeyini tam olarak ölçemez. Bir çözüm olabilmesi adına primleri orta seviyede gösterebilir fakat böyle bir durumda ise düşük risk kategorisinde yer alan kişilerin ise fazladan prim ödemekten yana olmadıklarından dolayı sigorta alamamalarına neden olabilir.

Bu durumda sigorta şirketleri kendilerince en riskli gurupları sigorta dışında tutmalarını düşündüklerinden dolayı süreci ise ters etki olarak isimlendirilir. Sigorta şirketleri bu bilgiler ölçüsünde farklı risk gruplarına daha farklı paket seçeneklerini sunabilirler. Örneğin birçok sigorta firması sigara içmeyenlere sigara içenlere göre daha düşük paketleri sunmasının kaynağı bundandır.

Sağlık Hizmetlerinde Doktor-Hasta İlişkisi Özelliği Nasıldır?

Doktor hasta ilişkisini asimetrik bilgi genellikle etkiler. Doktor konuyla veya hastalıkla ilgili kurul gereği daha fazla bilgiye sahiptir. Bu sebeple sağlık piyasası etkin olarak işlemez.

Doktor hasta ilişkisine bağlı olarak ajan problemi olarak isimlendirilebilecek bir teori söz konusudur. Bu teoriye göre uzman birinin (doktor) ajan olarak adlandırılan birine yapacağı iş sürecinde yardım etmesi şeklinde değerlendirilebilir. Ajanların daha fazla para kazanma, daha fazla arzu elde etme ve daha fazla bilgi elde etmek gibi bir akım motivasyonları vardır.

Bu motivasyonları sınırlandırabilmek ve kontrol altında tutabilmek adına yönetim görevlidir ve bunları gerçekleştirmenin parasal bir maliyet gerektirir. Doktor hasta ilişkisinde ajan burada doktorun kendisidir. Doktor burada daha fazla gelir elde etmek için farklı (kan, idrar veya EKG) testleri yatırabilir ve hastayı diğer uzman doktorlara gönderebilir ya da pahalı ilaçlar yazdırabilir.

Sağlık Hizmetlerinde Talep Özelliği Nasıldır?

Grossman sağlık ve sağlık hizmetlerinde yer alan talebi açıklamak için beşeri sermaye teorsini kullanmıştır. Bu teori yaklaşımına göre bireyler gelirlerini maksimize edebilmek için kendilerine sağlık konusunda yatırım yaparken aynı zamanda eğitim ve öğretim konularında yatırım yaparlar. Grossman beşeri mantık teorisine göre sağlıkta talebin birçok önemli yolları vardır ve geleneksel talep yaklaşımından çok daha farklı bir şekilde kendisini gösterir. Bu nedenle;

  • Tüketiciler pasif bir şekilde piyasandan sadece sağlık almazlar. Sağlıklı olma özelliği gösterdiklerinde egzersiz ve diyet gibi tıbbi girdileri olan çabalarla da desteklenir.

  • Sağlıklı olmak biraz vakit aldığı için hemen amorti edilmesi mümkün değildir. Fakat sermaye gibi iyi analiz yapılabilir.

Sağlık Hizmetlerindeki Talep Artış Özelliği Nasıldır?

Sağlık Hizmetlerindeki talep artışının temel birkaç nedenden dolayı hızlı bir şekilde artmaktadır. Bunlar başlıca şöyledir:

  • İnsanlar tarafından sağlıksız yaşam davranışları sonucu sağlık hizmetlerine göre talebin artığı düşünülmektedir. Örneğin obezite, hareketsizlik ve sigara kullanımı gibi sebeplerden dolayı sağlık hizmetlerine olan talebin artması

  • 65 yaş üzerindeki kişilerin 19-64 yaş aralıklarındaki kişilere göre daha fazla sağlık hizmetlerini tüketmeleri yaşa bağlı sağlık hizmetlerine olan talebin artığı yönündedir.

Sağlık Hizmetlerin Arz Özelliği Nasıldır?

Sağlı hizmetlerindeki talep miktarı sağlık hizmetlerine olan talep artışına göre hızlı bir şekilde artmaz. Bunun Sebepleri ise şöyledir:

  • Hekim sayısında meydana gelen artışlar

  • Sağlık hizmetlerindeki çalışanların verimliliğinin artış miktarının az olduğunu düşünmektedirler

  • Teknoloji dünyasında meydana gelen değişimlerin sonucu tıbbi teknolojide meydana gelen olumlu değişimler sağlık hizmetlerindeki arzı etkilemektedir.

Devlet Müdahalesi Özelliği Nasıldır?

Sağlık hizmetlerinin organize edilmesi sunulması ve yönetimi konularında devletin özel bir rolü vardır.

  • Sağlık hizmetlerinde çalışabilecek potansiyele sahip olan kişilerin eğitimine destek vermek

  • Araştırmaları yürütür ya da rehberlik eder.

  • Sağlık hizmetlerinin verilmesi hususunda fiyatlandırmalarda bulunurken ve verilecek hizmetlerin yerlerini tespit eder ve bu hizmetlerin sağlanması hususunda her türlü imkânı sunar.

Sağlık hizmetlerinde arz, Sağlık hizmetleri, hastalıkların tanı, tedavi veya sağlığın iyileştirilmesi ile ilgili hizmetlerdir, Sağlık hizmetlerine talep, arzın miktarına ve kalitesine bağlıdır, Devlet müdahalesi, Devlet, sağlık hizmetlerinin düzenlenmesinde aktif bir rol oynar, Devlet müdahalesi, hizmetlerin kalitesini ve geniş kitlelere ulaşmasını sağlar, İyi bir sağlık hizmeti, Etkili ve etkin bir sağlık hizmeti, tüm bireylerin sağlığına hizmet etmeli ve kişisel ihtiyaçları karşılamalıdır, İyi bir sağlık hizmeti, toplumun genel sağlık durumunu iyileştirir ve yaşam kalitesini artırır, Sağlık hizmetlerindeki belirsizlikler, Tıbbi bilgi ve uygulamalar sürekli olarak gelişir ve değişir, Belirsizlikler, hizmet sağlayıcılar ve kullanıcılar arasında bilgi asimetrilerine yol açabilir, Dışsallıklar, Sağlık hizmetlerinin sağladığı faydalar ve maliyetler, sadece hizmetin alıcısını etkilemez, toplumun geneli üzerinde de etkileri olabilir, Bu dışsallıklar, ekonomik değerlendirmelerde ve sağlık politikalarının belirlenmesinde dikkate alınmalıdır, Hasta-doktor ilişkisi, Hastaların ve doktorların bilgi düzeyleri ve ihtiyaçları farklıdır, İyi bir hasta-doktor ilişkisi, hastanın tedavi sürecinin başarısı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir, Ters etki, Sigorta sistemlerinde, riski yüksek olan kişilerin primleri, riski düşük olanlara göre daha yüksek olabilir, Bu, bazı kişilerin sigorta dışı kalmasına veya sigorta primlerinin bazı kişiler için aşırı yüksek olmasına neden olabilir, Ahlaki tehlike, Sigorta kapsamındaki kişilerin, sigorta tarafından karşılanacak hizmetlere olan talepleri artabilir, Bu durum, sağlık hizmetlerinin toplam maliyetini artırabilir, Asimetrik bilgi, Sağlık hizmetlerinde genellikle hastalar, sağlık sağlayıcıları ve sigorta şirketleri arasında bilgi asimetrisi bulunur, Bu, maliyetleri artırabilir ve hastaların en uygun hizmeti almalarını engelleyebilir, Zamanla oluşan talep artışı, Sağlık hizmetlerine olan talep, nüfusun yaşlanması ve sağlık bilincinin artması gibi faktörlerle zamanla artar, Bu, sağlık hizmetlerinin maliyetini ve sağlık hizmetlerine erişim ihtiyacını artırabilir
sağlık hizmetlerinin temel özellikleri sağlık hizmetlerinde arz sağlık hizmetlerinde talep sağlık hizmetleri sağlık hizmetlerinin tanımı sağlık hizmetlerinde asimetrik bilgi
Özel dikim siyah takım elbiseli yakışıklı bir adam gri bir arka planın önünde kendinden emin bir şekilde duruyor. Kısa, koyu renk saçları ve hafif bir sakalı var ve gözleri uzaklara bakıyor. Duruşu rahat, elleri rahatça ceplerinde ve dudaklarında hafif bir gülümseme var. Zarif ve sofistike görünüyor ve hayatın sunacağı her şeyi üstlenmeye hazır. Beyaz gömleği ve siyah kravatıyla kıyafetini tamamlıyor ve görünümüne sofistike bir hava katıyor.
Nevzat Yüksel
Blog Yazarı

Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.

Benzer Yazılar
Doğru ve faydalı bilgiler sağlama konusunda kararlı olan uzman ekibimizle blogumuzu her zaman yeni makaleler ve videolarla güncelliyoruz. Güvenilir tavsiyeler ve bilgilendirici içerikler arıyorsanız, blog sayfamıza mutlaka göz atın.