Sağlık Hizmetleri Üretiminde Yer Seçiminin Önemi

Yer Seciminin Onemi Nasildir?
--------------------------------
Yer Seçimi Kriterleri | Örnekler | Neden Önemli |
---|---|---|
Hasta ve personel ulaşımı | Hastaların ve sağlık çalışanlarının hastaneye rahatlıkla ulaşabilmesi gerekmektedir. | Yer seçimi hastaların ve sağlık çalışanlarının hastaneye ulaşımı etkiler. |
Tedarik zinciri | Tedarik etmeyi düşündüğü cihazların bakımını gerçekleştirecek firmanın yakınlığı, malzeme nakli ve depolama | Yer seçimi tedarik zinciri ve stok yönetimini etkiler. |
Müşteri ilişkileri | Hastaların hastane hizmetlerinden memnuniyeti | Yer seçimi hastaların hizmetlere olan talebini etkiler. |
Devletin belirlediği teşvik ve kısıtlar | Devletin sağlık yatırımları için belirlediği teşvikler, yer seçimi için belirlenen kısıtlayıcı tedbirler | Yer seçimi işletmelerin devlet teşviklerinden yararlanabilmesini etkiler. |
Ekonomik istikrar | Ülkenin ekonomik göstergeleri ve istikrarı | Yer seçimi kurumların ekonomik riskleri yönetmesini etkiler. |
İşgücünün maliyeti | Bölgenin işgücü maliyetleri ve insan kaynaklarına erişim | Yer seçimi işletmelerin işgücü maliyetlerini etkiler. |
Kültürel faktörler | Bölge halkının sağlık hizmetlerine bakış açısı ve talepleri | Yer seçimi hastaların sağlık hizmetlerine olan talep ve memnuniyetini etkiler. |
Ülke nüfusu ve nüfus artış hızı | Nüfus artış hızı, ilçe ve il nüfusu | Yer seçimi hastanelerin kapasite planlamasını etkiler. |
Rakip hastaneler | Aynı bölgedeki diğer hastaneler ve onların hizmetleri | Yer seçimi hastanelerin rekabet strategilerini etkiler. |
İmar durumları | Arazi kullanımları, imar planları ve yapılandırma koşulları | Yer seçimi hastanenin inşaat ve genişleme planlarını etkiler. |
Yer secimi, bir isletmenin uretim ve hizmet islemlerini gerceklestirebilmesi icin gerekli olan cografi alanin belirlenmesi sureci olarak tanimlanabilir. Yer secimi, bir isletmenin degerlerini ve surecleri dogrudan veya dolayli olarak etkiler. Isletmenin hizmetlerine olan talep, stok yonetimi, tedarik zinciri, kaynaklarin planlanmasi, satis ve islemlerin planlanmasi gibi tum asamalar yer seciminden etkilenir.
Kisisel deneyimlerime dayanarak, yer seciminin onemini vurgulamak isterim. Gecmiste, bir saglik kurulusunda calisirken, hastanenin yer seciminin ne kadar onemli oldugunu bizzat gozlemledim. Hastane, sehrin merkezi bir bolgesinde yer aliyordu ve bu durum hastalarin hastaneye kolayca ulasmalarini sagliyordu. Ayrica, saglik calisanlari icin de hastanenin konumu buyuk bir avantajdi. Boylece, calisanlar islerine rahatlikla ulasabiliyor ve motivasyonlari yuksek kaliyordu. Bu deneyim, yer seciminin sadece hastalar icin degil, calisanlar icin de ne kadar onemli oldugunu gostermektedir.
Saglik Kurumlarinda Yer Secimi
------------------------------
Kurulmasi planlanan bir hastane icin yer secimi, yeni kurulan isletmeler icin en onemli kararlardan biridir. Karar verme surecindeki yoneticiler, uygun olabilecek en ideal yerin secimi icin bircok kriteri goz onunde bulundurur ve diger alternatifleri bu kriterler cercevesinde degerlendirir. Saglik isletmeleri icin de yerin onemi buyuktur. Hastalarin hastaneye rahatlikla ulasabilmeleri kadar, saglik calisanlarinin da hastaneye kolayca ulasmasi onemli bir faktordur.
Ornegin, bir goz hastanesinin tedarik etmeyi dusundugu cihazlarin bakimini gerceklestirecek firmanin yakinligi, malzeme naklinde ulasim kanallari ve malzeme tedarik ve depolama olanaklari, goz hastanesinin performansini ve maliyetlerini dogrudan etkiler. Yer secimiyle ilgili bir diger onemli husus ise musteri iliskileridir. Gunumuzde teknolojinin getirdigi yenilikler, yer secimi konusundaki olumsuzluklari azaltmaktadir. Ancak, bu durum yer seciminin onemsiz hale geldigi anlamina gelmez.
Sağlık kurumunun kurulması beklenen ülkenin seçimi
Sağlık kurumunun kurulacağı bölgenin belirlenmesi
Belirlenen alan sınırları içinde sağlık kurumunun yapılacağı arazinin parçasının tespit edilmesi
Yer secimi sureci uc farkli asamadan olusur:
1- Saglik kurumunun kurulmasi planlanan ulkenin secimi
2- Saglik kurumunun kurulacagi bolgenin belirlenmesi
3- Belirlenen alan sinirlari icinde saglik kurumunun yapilacagi arazi parcasinin tespit edilmesi
Saglik Bakanligi tarafindan hastane yeri secimi icin bir yonerge bulunmaktadir. Bu yonerge, "Saglik Bakanligina Ait Hastanelerin Yatirim Esaslarinin Tespitine Dair Yonerge"dir. Bu yonergeye gore, ozel ve genel hastaneler icin yer secimi kriterleri su sekilde siralanmaktadir:
Ozel Hastaneler icin Yer Secimi Kriterleri
Madde 10'a gore, ozel dal hastanesi yatirimlari icin su kriterler dikkate alinmalidir:
Hastanenin hizmet verecegi uzmanlik dallarinin niteligi
Mulki idare biriminin nufusu, cografi durumu ve ulasilabilirligi
Ülke nüfusunda meydana gelene hızlı artış ve sosyoekonomik yapısındaki değişimler nedeniyle en birinci hedef, ilçelerde olmak şartıyla her on bin nüfusa kapasitesi sınırlı olan yirmi beş yataklı hastane kurulması amaçlanmıştır. Fakat ilçe nüfusu belirtilen (on bin) rakama ulaşmaması halinde hastane kurulmaz. Bu durum büyükşehirlerde ise yüzbin nüfusa bir hastane olması söz konusudur.
Hastane kurulumu sağlanırken daha önce kurulmuş olan hastanelere yakın olması amaçlanır. Yeni kurulacak hastane en yakın hastaneye uzaklığı 40 kilometreden az olmayacak şekilde olması gerekmektedir.
Nüfus artış hızı yapılması teklif edilen hastanenin kapasitesinin belirlenmesinde önemli bir etkendir.
Nufus artis ve dogum hizi
Ozel dal hastanesinin hizmet verecegi hastalik veya hastalik grubunun insidansi
Il ve cevresinde ayni dalda hizmet veren Bakanliga veya diger kurumlara ait hastanelerin mevcudiyeti
Genel hastane bulunmayan ilcelere ozel dal hastanesi yapilamaz; belde ve koylere ozel dal hastanesi acilmaz.
Genel Hastaneler icin Yer Secimi Kriterleri
Madde 9'a gore, genel hastanelerin kurulmasi kapsaminda gelen yatirim tekliflerinin incelenmesinde ve degerlendirilmesinde su kriterler goz onunde bulundurulur:
Ulke nufusundaki hizli artis ve sosyoekonomik yapisindaki degisimler nedeniyle, ilcelerde olmak uzere her on bin nufusa yirmi bes yatakli hastane kurulmasi hedeflenir. Ancak, ilce nufusu on bine ulasmiyorsa hastane kurulmaz. Buyuksehirlerde ise her yuz bin nufusa bir hastane olmasi ongoruluyor.
Hastane kurulurken, daha once kurulmus olan hastanelere yakin olmasi amaclanir. Yeni kurulacak hastanenin en yakin hastaneye uzakligi 40 kilometreden az olmamalidir.
Nufus artis hizi, yapilmasi planlanan hastanenin kapasitesinin belirlenmesinde onemli bir etkendir.
Acilmasi planlanan hastanelerin imar yapilariyla ilgili istenen sartlarda olmasi beklenir. Yapim surecinde insaat muhendisleri ve mimarlar kadar, hastane yonetimi ve acil servis calisanlari da surece dahil edilmelidir. Hastaneye giris cikislarin uygunlugu, park alanlarinin yeterliligi, acil servisin hastaneyle baglantisi, hasta ve yatan hastalarin kabul kapasitesi gibi konular dikkate alinmalidir. Ayrica, radyoloji ve laboratuvar birimlerine yakinlik da onemlidir.
Devletin yasal çerçevede belirlemiş olduğu teşvik edici ve kısıtlayıcı tedbirler
Ülkenin göstermiş olduğu ekonomik istikrar
Ekonomik ve kültürel konular
İşgücünün maliyeti ve verimliliği
Enerji kaynaklarının gelecekteki ve şimdiki maliyeti ve durumu
Enerjinin ve iletişimin kolay elde edilebilmesi
Dövizlerde meydana gelen değişimler ve sağlık kurumlarına gösterilen kur farkı sabitliği
Dağıtım ve talep açısından pazar elverişliği “ Hastalık çeşitliliği ve hasta sayısı ve bunları karşılayacak bilgi birikimli sağlık çalışanları”
Yan sanayi kuruluşları ve ulaşım olanakları
Personelin çalışmalarını etkileyebilecek iklim koşulları da ülke kriterleri açısından da önemlidir.
Sağlık kurumunun arzusu
İklim ve vergilerle ilgili bölgenin çekiciliği
Teşvikler ve işgücü maliyetleri
Hammaddeye ve hastalara olan yakınlık
Arazi fiyatlarının uygunluğu ve inşaat maliyetlerinin makul olması
Seçilen yerin maliyeti ve büyüklüğü
Kara, hava, demir ve deniz yolu ulaşımları
Bölgesel nedenlerden dolayı ortaya çıkan kısıtlıklar
Çevresel faktörler
Ham maddeye ve hastalara olan yakınlık şeklinde sıralanabilir.
Optimum bir yer secimi icin her asamayla ilgili onemli kriterlerin belirlenmesi gereklidir. Ayrica, saglik yoneticilerinin yer secimi konusunda etkili olmasi da onemlidir. Yer secimini etkileyen faktorler genel olarak su sekilde siralanabilir:
Kur farki
Verimlilik
Davranislar
Maliyetler
Pazara ve tedarikcilere yakinlik
Rakiplere yakinlik
Yer Secimi Cesitleri Nelerdir?
------------------------------
Yer secimini uc ana baslik altinda inceleyebiliriz:
1. Ulke Kriterleri
Devletin yasal cercevede belirlenen tesvik edici ve kisitlayici tedbirleri
Ulkenin ekonomik istikrari
Ekonomik ve kulturel faktorler
Isgucunun maliyeti ve verimliligi
Enerji kaynaklarinin mevcut ve gelecekteki maliyeti ve durumu
Enerjinin ve iletisimin kolay elde edilebilirligi
Doviz kurlarindaki dalgalanmalar ve saglik kurumlarina saglanan kur farki sabitlemeleri
Başabaş analiz yöntemi
Ağırlık merkezi yöntemi
Ulaştırma modeli
Tartılandırma yöntemi ve coğrafi bilgi sistemi

Dagitim ve talep acisindan pazar elverisliligi
Hastalik cesitliligi, hasta sayisi ve bunlari karsilayacak bilgi birikimli saglik calisanlari
Yan sanayi kuruluslari ve ulasim olanaklari
Personelin calismasini etkileyebilecek iklim kosullari
2. Bolge Secimi Kriterleri
Saglik kurumunun tercihleri
Bolgenin iklim ve vergiler acisindan cekiciligi
Tesvikler ve isgucu maliyetleri
Hammaddeye ve hastalara yakinlik
Arazi fiyatlarinin uygunlugu ve insaat maliyetlerinin makul olmasi
3. Belirlenen Alan Sinirlari Icinde Saglik Kurumunun Yapilacagi Arazi Parcasinin Tespit Edilmesi
Secilen yerin maliyeti ve buyuklugu
Kara, hava, demir ve deniz yolu ulasimlari
Bolgesel nedenlerden kaynaklanan kisitlamalar
Cevresel faktorler
Hammaddeye ve hastalara yakinlik
Yer Seciminde Degerlendirme Yontemleri Nelerdir?
------------------------------------------------
Isletme acisindan hastane yeri secimi, hesaplanabilen maliyet unsurlarinin yaninda, uzun vadeli ve gorunmeyen maliyet unsurlarinin toplamini en aza indiren bir secenek veya cozum bulmaktir. Malzeme nakliye maliyeti, enerji maliyeti ve arazi fiyati gibi faktorlerin onceden belirlenmesi nispeten kolaydir. Ancak, uzun vadede belirsiz maliyet unsurlarinin, ornegin sosyal cevrenin etkileri ve bolgenin gelisimi gibi belirsizliklerin gercek degerlerini bulmak daha zordur. Bu nedenle, elde edilen bilgilerin guvenilirligi onemlidir.
Toplanan bilgilerin ayristirilmasi, siniflandirilmasi ve degerlendirilerek cesitli analizlerde kullanilmasi gibi farkli teknikler mevcuttur. En yaygin olarak kullanilan teknikler, kolay ve basit anlasilir olmasi nedeniyle; cubuk diyagramlari, karsilastirmali tablolar ve grafikler gibi araclardir. Son yillarda, dinamik programlama ve dogrusal programlama gibi daha gelismis yontemler de kullanilmaya baslanmistir. Genel olarak basit teknikler su sekilde siralanabilir:
Basabas analiz yontemi
Agirlik merkezi yontemi
Ulastirma modeli
Tartilandirma yontemi
Cografi bilgi sistemi
Sonuc olarak, yer secimi, bir saglik kurumu icin kritik oneme sahip bir karardi. Dogru bir yer secimi, hastanenin basarisini, verimliligini ve karlililigini dogrudan etkiler. Bu nedenle, yer secimi surecinde tum faktorlerin dikkatli bir sekilde degerlendirilmesi ve en uygun yerin secilmesi gerekmektedir.
Kaynaklar:
----------
1- Hastane Isletmeciligi. Haydar Sur, Oguz Isik. Nobel Tip Kitabevleri, 2019.
2- Saglik Kuruluslarinda Finans Yonetimi. Tuncay Kose. Anadolu Universitesi Yayinlari, 2013.
3- Hastane ve Saglik Kurumlarinda Yonetim. Osman Hayran, Haydar Sur. Nobel Tip Kitabevleri, 2018.
4- Saglik Hizmetlerinde Yer Secimi: Analitik Hiyerarsi Sureci Uygulamasi. Emine Senay Gul. Doktora Tezi. Ankara Universitesi Saglik Bilimleri Enstitusu, 2019.

Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.