Sağlık Hizmetleri Üretiminde Yer Seçiminin Önemi
Yer Seçimi Kriterleri | Örnekler | Neden Önemli |
---|---|---|
Hasta ve personel ulaşımı | Hastaların ve sağlık çalışanlarının hastaneye rahatlıkla ulaşabilmesi gerekmektedir. | Yer seçimi hastaların ve sağlık çalışanlarının hastaneye ulaşımı etkiler. |
Tedarik zinciri | Tedarik etmeyi düşündüğü cihazların bakımını gerçekleştirecek firmanın yakınlığı, malzeme nakli ve depolama | Yer seçimi tedarik zinciri ve stok yönetimini etkiler. |
Müşteri ilişkileri | Hastaların hastane hizmetlerinden memnuniyeti | Yer seçimi hastaların hizmetlere olan talebini etkiler. |
Devletin belirlediği teşvik ve kısıtlar | Devletin sağlık yatırımları için belirlediği teşvikler, yer seçimi için belirlenen kısıtlayıcı tedbirler | Yer seçimi işletmelerin devlet teşviklerinden yararlanabilmesini etkiler. |
Ekonomik istikrar | Ülkenin ekonomik göstergeleri ve istikrarı | Yer seçimi kurumların ekonomik riskleri yönetmesini etkiler. |
İşgücünün maliyeti | Bölgenin işgücü maliyetleri ve insan kaynaklarına erişim | Yer seçimi işletmelerin işgücü maliyetlerini etkiler. |
Kültürel faktörler | Bölge halkının sağlık hizmetlerine bakış açısı ve talepleri | Yer seçimi hastaların sağlık hizmetlerine olan talep ve memnuniyetini etkiler. |
Ülke nüfusu ve nüfus artış hızı | Nüfus artış hızı, ilçe ve il nüfusu | Yer seçimi hastanelerin kapasite planlamasını etkiler. |
Rakip hastaneler | Aynı bölgedeki diğer hastaneler ve onların hizmetleri | Yer seçimi hastanelerin rekabet strategilerini etkiler. |
İmar durumları | Arazi kullanımları, imar planları ve yapılandırma koşulları | Yer seçimi hastanenin inşaat ve genişleme planlarını etkiler. |
Yer Seçiminin Önemi Nasıldır? Bir işletmenin üretim ve hizmet işlemlerini gerçekleştirebilme adına gerekli olan coğrafi alanın belirlenmesi süreci olarak tarif edilebilir. Burada yer seçimi bir işletmenin değerleri üzerinde bulunan bütün süreçleri ya doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemektedir. İşletmenin hizmetlerine olan talep, stok yönetimi, tedarik zinciri, kaynakların planlanması, satış ve işlemlerin planlaması değerleri üzerinde yer alan bütün aşamaları etkiler.
Sağlık Kurumlarında Yer Seçimi
Kurulması planlanan hastane için yer seçimi, yeni kurulan işletmeler için oldukça önemli kararlardan biridir. Karar verme sürecindeki yöneticiler, uygun olabilecek en ideal yerin seçimi hususunda birçok durumu göz önünde bulundurmakta ve nihayetinde diğer alternatifler bu kriterler çerçevesinde değerlendirmektedir. Sağlık işletmeleri için de yerin önemli bir oldukça büyüktür. Burada hastaların hastaneye rahatlıkla ulaşabilmeleri kadar sağlık çalışanlarında hastaneye rahatlıkla ulaşması önemli faktördür.
Örneğin bir göz hastanesinin tedarik etmeyi düşündüğü cihazların bakımını gerçekleştirecek firmanın yakınlığı, malzeme naklinde ulaşım kanalları ve malzeme tedarik ve depolama olanakları göz hastanesinin performans ve maliyetlerini etkilemektedir. Yer seçimiyle ilgili doğrudan bağlantılı olabilecek bir diğer husus ise müşteri ilişkileridir. Günümüzde teknolojinin beraberinde getirmiş olduğu yenilikler yer seçimi konusundaki olumsuzlukları azaltmaktadır. Fakat bu durum yer seçiminin devre dışı kaldığı anlamına gelmediğini bilmek gerekir. Yer seçimi üç farklı aşamadan meydan gelir. Bunlar;
Sağlık kurumunun kurulması beklenen ülkenin seçimi
Sağlık kurumunun kurulacağı bölgenin belirlenmesi
Belirlenen alan sınırları içinde sağlık kurumunun yapılacağı arazinin parçasının tespit edilmesi
Sağlık Bakanlığı tarafından hastane yeri seçimine yönelik bir yönerge söz konusudur. Bu yönerge Sağlık Bakanlığına Ait Hastanelerin Yatırım Esaslarının Tespitine Dair Yönergedir. Buna göre özel ve genel hastaneler için yer seçimine dair kriterler şu şekilde sıralanmaktadır.
Özel Hastaneler için Madde 10 şöyle açıklamaktadır;
Özel dal hastanesi yatırımları, hastanenin hizmet vereceği uzmanlık dallarının niteliğinide dikkate alınarak, o mülki idare biriminin nüfusu, coğrafi durumu, ulaşılabilirliği, nüfus artış ve doğum hızı, özel dal hastanesinin hizmet vereceği hastalık veya hastalık grubunun indians, o il ve çevresinde aynı dalda hizmet veren Bakanlığa veya diğer kurumlara ait hastanelerin olup olmadığı gibi kriterle göz önüne alınarak Komisyonca değerlendirilir. Genel hastane bulunmayan ilçelere özel dal hastanesi yapılamaz; belde ve köylere özel dal hastanesi açılmaz.
Genel Hastaneler için Madde 9’da yer alan ve göz önünde bulundurulması gereken kriterler şöyledir; Madde 9'da Genel hastanelerin kurulması kapsamında gelen yatırım tekliflerinin incelenmesinde ve göz önünde bulundurulmasında şu kriterlere dikkat edilir.
Ülke nüfusunda meydana gelene hızlı artış ve sosyoekonomik yapısındaki değişimler nedeniyle en birinci hedef, ilçelerde olmak şartıyla her on bin nüfusa kapasitesi sınırlı olan yirmi beş yataklı hastane kurulması amaçlanmıştır. Fakat ilçe nüfusu belirtilen (on bin) rakama ulaşmaması halinde hastane kurulmaz. Bu durum büyükşehirlerde ise yüzbin nüfusa bir hastane olması söz konusudur.
Hastane kurulumu sağlanırken daha önce kurulmuş olan hastanelere yakın olması amaçlanır. Yeni kurulacak hastane en yakın hastaneye uzaklığı 40 kilometreden az olmayacak şekilde olması gerekmektedir.
Nüfus artış hızı yapılması teklif edilen hastanenin kapasitesinin belirlenmesinde önemli bir etkendir.
Açılması beklenen hastanelerin imar yapılarıyla ilgili arzu edilen şartlarda yapılması beklenilir. Yapım sürecinde her ne kadar inşaat mühendisi, mimar etkin ise hastane yönetimi, acil servis çalışanları sürece dahil edilmelidir. Çünkü yapım aşamasında hastaneye giriş çıkışların uygunluğu, park alanlarının uygunluğu, acil servisin hastaneyle bağlantılı olup olmamasına, hasta ve yatan hastaların kabul kapasiteliği dikkate alınması beklenilir. Ayrıca dikkate alınması gereken bir diğer konu ise radyoloji, laboratuar birimlerine yakın olmasıdır.
Hemen hemen her aşamayla ilgili önemli bazı kriterlerin tespit edilmesi açısından optimum bir yer seçiminin sağlanması önemlidir. Diğer bir husus ise sağlık yöneticilerinin yer seçimi konusunda bir etkiye sahip olmalarıdır. Bütün hatlarıyla yer seçimine etki eden faktörler, kur farkı, verimlilik, davranışlar, maliyetler, pazara ve tedarikçilere yakınlık ve rakiplere yakınlık olmak üzere yedi kategoride toplanmaktadır.
Yer Seçimi Çeşitleri Nelerdir?
Yer seçimi kurulması planlanan hastane için oldukça önemlidir. Bu sebeplerden dolayı yer seçimini üç başlık halinde incelememiz mümkünüdür. Bunlar sırasıyla;
Ülke Kriterleri
Devletin yasal çerçevede belirlemiş olduğu teşvik edici ve kısıtlayıcı tedbirler
Ülkenin göstermiş olduğu ekonomik istikrar
Ekonomik ve kültürel konular
İşgücünün maliyeti ve verimliliği
Enerji kaynaklarının gelecekteki ve şimdiki maliyeti ve durumu
Enerjinin ve iletişimin kolay elde edilebilmesi
Dövizlerde meydana gelen değişimler ve sağlık kurumlarına gösterilen kur farkı sabitliği
Dağıtım ve talep açısından pazar elverişliği “ Hastalık çeşitliliği ve hasta sayısı ve bunları karşılayacak bilgi birikimli sağlık çalışanları”
Yan sanayi kuruluşları ve ulaşım olanakları
Personelin çalışmalarını etkileyebilecek iklim koşulları da ülke kriterleri açısından da önemlidir.
Bölge seçiminin kriterleri
Sağlık kurumunun arzusu
İklim ve vergilerle ilgili bölgenin çekiciliği
Teşvikler ve işgücü maliyetleri
Hammaddeye ve hastalara olan yakınlık
Arazi fiyatlarının uygunluğu ve inşaat maliyetlerinin makul olması
Belirlenen alan sınırları içinde sağlık kurumunun yapılacağı arazinin parçasının tespit edilmesi
Seçilen yerin maliyeti ve büyüklüğü
Kara, hava, demir ve deniz yolu ulaşımları
Bölgesel nedenlerden dolayı ortaya çıkan kısıtlıklar
Çevresel faktörler
Ham maddeye ve hastalara olan yakınlık şeklinde sıralanabilir.
Yer Seçiminde Değerleme Yöntemleri Nelerdir?
İşletme bakımından hastane yerinin seçimi, hesaplanabilir maliyet unsurlarıyla beraber uzun ve görünmeyen maliyet değerlerinin tamamı en az yapan bir seçeneğin veya bir çözümün bulunmasıdır. Gerçekleşmesi beklenen malzeme nakil maliyeti, enerji ve arazi fiyatı gibi faktörlerin çok önceden tespit edilmesi zor olmayacaktır.
Buna karşın uzun vadede belirsiz maliyet unsurlarının değerlerini bulmak ki bu belirsiz maliyetler sosyal çevrenin etkileri ve bölgenin gelişimi gibi belirsizliklerdir. Bunların gerçek değerlerini bulmak oldukça zordur. Bu kapsamda elde edilecek bilgilerin güvenilirliğine dikkat edilmelidir. Toplanan bilgilerin ayrılarak sınıflandırılması değerlendirerek bazı analizlerde kullanılması gibi farklı teknikler bulunmaktadır.
En fazla uygulanan tekniklerin başında kolay ve basit anlaşılır olması sebebiyle; çubuk diyagramları, kıyaslamalı tablolar ve grafik gibi bazı araçların kullanılması gelir. Son yıllarda farklı araçlar olan dinamik programlama, lineer programlama gibi yöntemler kullanılmaya başlanmıştır. Genel olarak basit olarak nitelendirebileceğimiz teknikleri şöyle gösterebiliriz.
Başabaş analiz yöntemi
Ağırlık merkezi yöntemi
Ulaştırma modeli
Tartılandırma yöntemi ve coğrafi bilgi sistemi
Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.