Şirketler Yalın Üretimde Neden Başarısız Oluyor? 

Yalın üretimle ilgili konuşuyor olacağız. Yalın üretim uygulayan birçok işletme neden başarısız olduğu konusuyla ilgili. Bahadır Atmaca, enstitüde yalın üretim eğitimi eğitmeni. Yaklaşık 1 yıldır yalın üretim eğitimini veriyor. Ayrıca otomobil fabrikasında da bir proje yöneticisi olarak görevine devam ediyor. Yakın zamanda Japonca eğitimi de açıldı.

Yalın üretim eğitimi eski bir eğitim değil. Ciddi bir katılım aldı. 6 binden fazla kişi eğitime kayıt oldu. Bahadır beyin farklı bir tarzı var onu da seviyor öğrenciler. Enstitüden arkadaşlar bir gün “Bahadır Hoca dersi sahilde anlatıyor” dediler. Her halde evin sahilidir diye düşündüm. Sonra baktım İzmir’de dışarıda ders anlatıyor. Eminim öğrenciler açısından da ilginç bir deneyim olmuştur. Bunun online eğitimde de mümkün olduğunu görmüş olduk. 

Sizin açınızdan nasıl oldu? İnternet, elektrik temini biraz zor olmuştur.

Bahadır Atmaca: Aslında eşimin fikriydi. O gün hava güzel, bir yandan çıkalım diyoruz, bir yandan da ders var. “Orada verirsin, olmaz mı?” dedi. Neden olmasın dedim. Biraz erken gittik. Orada vakit geçirdik. Akabinde gerekli donanımla beraber gittik. Hepsinin şarjları dolu gittik oraya. Öncesinde hız testi yaptım internete. Baktım oluyor. Olmazsa eve dönecektik. Keyifli bir ders oldu. İnciraltı’nda idik İzmir’de. 

Bilal Şentürk: Yalın üretimden önce Japonca ile de konuşmak itiyorum. Japonca eğitiminiz başlayacak yakında. Açıkçası zor bir dil. İnsana uzak bir dil gibi görünüyor.

Japoncayı Nasıl Öğreteceksiniz? Katılımcılar Bir Şeyler Öğrenebilecek Mi?

Bahadır Atmaca: Şöyle hocam, benim Japonca öğrenmem Japonya’da oldu. Toyota’da çalıştığım dönemde orada kaldım. Öğrenmiş oldum. Japoncanın zor olduğu batı kültürlerinde yerleşen bir önyargı. Bizim için çok zor bir dil değil. İlk derste bunu anlatacağım arkadaşlara. Biz yazma işine girmeyeceğiz çok fazla. Okuma konusunda biraz öğrenmemiz lazım. 3 alfabe var 2’sini öğrenmemiz lazım. 4 gün tamamen konuşma üzerine gidecek. İddia ediyorum. Eğitimin sonunda, arkadaşlar kendilerini tanıtıp, hal hatır soracak, merhabalaşacak kadar Japonca konuşacaklar. İlerletmek isterlerse de ileriye doğru da planlarımız var. Biraz gayret gerekiyor. 

Bilal Şentürk: Alfabe korkutucu geliyor olabilir. 

Bahadır Atmaca: Türkçe ve Japonca aynı dil grubuna Ural Altay bağlı olduğu için. Cümle eklemeleri, dizilimleri aynı. Sondan eklemeli bir dil bizimki gibi. Dolayısıyla gramer olarak çok çok yakın bize. Tabi ki farklılıklar var. Bazı internet sitelerinde kelimeleri ezberleyin, Japonca konuşun deniyor. O kadar da değil. İşte onun doğrusunu; ne kadar yakın olduğunu nerelerde uzaklaştığını anlatacağım arkadaşlara. Bir yol haritası çizeceğim ki isteyenler üzerine koyabilsinler. 

Bilal Şentürk: Japoncayı bir başka yayında konuşalım ve yalın üretime geçelim. Elimde yalın üretimle ilgili bir veri var. Yapılan araştırmada yalın üretime geçen şirketlerden sadece %5’inin iyi sonuçlar elde ettiği çıkıyor. İyi sonuçlar derken finansal olarak fark yaratmadan bahsediyorum. Yine 5 yıl önce yapılan bir araştırma. Yani 2015 yılında yapılan araştırmaya göre de yalın üretimdeki başarısızlık oranının %50’den fazla olduğu görülüyor. Bu rakamlar yüzde 50 ifade edilse de başarıyı neyle ölçümlediğimiz önemli.

Şirketler Yalın Üretimde Beklediği Faydayı Neden Bulamadı? Neden Başarısız Oluyorlar? 

Bahadır Atmaca: Piyasada çok konuşulan bir mevzu. Bu yüzden bazı firmalar yalın üretime uzak duruyorlar. Yalın üretimin ne olduğuyla başlayayım. Ondan sonra başarısızlığa ya da istikrarsızlığa neden sebep oluyorlar? Onlardan bahsedeceğim. 

Yalın üretim 1950’den sonra ortaya çıkmış. Ortaya çıkışı da Toyota üretim sistemi olarak ortaya çıkmış. Yalın üretim olarak telaffuz edilmesi 19902ları buluyor. 1988’de de ilk önce Amerika’da master öğrencisinin tezinde diye geçiyor. O zamana kadar Toyota üretim sistemi diye geçiyor. İşin ortaya çıkışını, Toyota’nın nasıl uğraştığını, detaylarını eğitimlerde uzun uzun işliyoruz zaten. Kısaca otomatik dokuma tezgahı üreten Toyoda firması 1939’lı yıllarda sahip olduğu patenti bir İngiliz firmaya satarak 1 milyon Yen gelir elde ediyor. Bunu da otomotive yatırmayı düşünüyor. Ailenin asıl adı Toyoda’dır. Otomotive Toyota olarak yapıyorlar. 193’larda otomotiv işine başlıyorlar. İkinci dünya savaşında kötü hale geliyorlar. 

Taiichi Ohno diye bir adamın liderliğinde kıt kaynaklarla üretimi nasıl idame edebilmeyi ve kendilerinden 30 yıl daha önce iş yapan (Ford ilk aracı 1903’te piyasaya sürmüştür.) daha deneyimli olan rakiplerle nasıl baş edeceklerini ortaya koymak için bir metodoloji geliştiriyorlar. 

Bu metodolojiyi 1974’e kadar kimse fark etmiyor. Otomotiv liderleri, aklınıza gelen bütün markalar. 1974’te bir petrol krizi ortaya çıkıyor. Hemen sonrasında araç satabilen tek marka Toyota oluyor ve her geçen yıl satışını 2 misline katlayarak hızla ilerliyor. 1980-85’lerde artık piyasaya o kadar domine ediyor ki diğer markalar bir şey yapmazsak bunlar bizi piyasadan silecekler diye bildiriler yayınlıyorlar. 

Son 10 yıldır Toyota dünyanın en değerli markası seçiliyor. Bu kadar eski bir firmanın bunu 1950’fen beri uygulaması ve bu seviyeye gelmesi kendilerinden 30 yıl daha tecrübeli firmaların arasından sıyrılmaları tabii ki tesadüf değil. Dolayısıyla yalın üretimin başarısını göz ardı edemeyiz. 

Bu yalın üretim 1990’dan sonra çok popüler hale geliyor. Otomotiv dışındaki firmalar da rağbet göstermeye başlayınca, bunu doğru yapmayanlar, yapamayanlar ya da bir farkındalığı yaratamayanlar dediğiniz başarısızlığı yakalıyorlar. Nasıl? 

Yalın üretimde baya vakit ayırmaya çalıştığım. VSM, değer, israf, israfları ortadan kaldırmak için hangi metotlar kullanılır. Bu araçlar tanımlar öğrenmesi her yerde yazıyor. İnternette öğrenirsiniz. Kaçırdıkları nokta şurası. Organizasyonlarında eğer, bu yalın felsefesini en üstten en alta kadar empoze edemezlerse entegre edemezlerse. Şirket çalışma sistemini yalına uyduramazlarsa ve en önemlisi, organizasyonun içerisine yalın liderleri yerleştiremezlerse çocuk ölü doğuyor.

Yalın Lider Ne Demek?

Bahadır Atmaca: Yalın lider, yalın üretim tekniklerini bilmiş sonrasında da şuan bildiğimiz model liderlikle bunları entegre edebilmiş ve kendi kademesinin altındaki çalışanları yalın uygulamalara cesaretlendiren, yön gösteren, yol gösteren, yöneten demiyorum. Yalın liderlik eğitimleri de veriyorum. Bir problem varsa çözümü bilseniz de söylemeyin. Yol gösterin sadece. Sizde onları yetiştirin. Yalın liderler de diğer arkadaşları yalın konusunda yetiştirmek için varlar. Bunu öğretemezlerse çocuk ölü doğuyor. Ya finansal bir karşılık bulamıyorlar. Ya 5S’e başlıyorlar. 3 ay sonra herkes geriye dönmüş. Değer akış haritalama uyguluyorsunuz. Bir kere iki kere yapmışlar ve orda kalmış. Biraz DNA değişikliği gerekiyor. Yoksa yalın araçlar her yerde sayfalarca makale bulabilirsiniz. Okuyup öğrenebilirsiniz. Ama iş uygulamaya geldiğinde biraz değişiyor. Yalın yönetim, biraz farklı bir konu. 

İlgili eğitim: Liderlik Sertifikası

Bilal Şentürk: Yalın üretim ve sanki sadece otomotiv sektöründe kullanılıyormuş gibi bir algı var. Çıkış noktası da otomotiv. 

Yalın Üretim Her İş Tekniğine Uygun Mu?

Bahadır Atmaca: Şöyle, ben size bugün yalın üretimi kullanan birkaç sektör söyleyeyim. Paketleme, enerjinin büyüklerinden CE. Paketleme firması yalın üretimin içinde bir raporlama yöntemi vardır. Aynı zamanda problem çözme tekniği olarak da kullanılır, A3 raporlama. A3 raporlama hem bir aşağıdan bir iletişim aracı hem de bir problem çözme tekniği. Bu tekniği uluslararası bir paketleme firmasında iç raporlamada kullanılan araç olduğunu gördüm. Çok şaşırdım. Adamlar İngiliz Japonlarla alakaları yok. A3 raporlamayı iç yazılımlarında kullanıyorlar. B rapora raporlamanın yalıncası diyorum. A3 kağıdın üzerinde belli bir metodolojiyle problemi inceleyip, her şeyi koyuyorsunuz. Amiriniz size çok da fazla bir şey sormak zorunda kalmıyor.

Toyota’dan çalışırken üst yönetici yeni arkadaş aramıza katılmıştı. Böyle slaytla bir rapor hazırlamış. Toplantının birincinin dakikasında birinci slaytta baktı müdür, “kaç sayfa anlatacaksınız” dedi. 89 sayfa. Gerek yok, toplantı bitmiştir, benim bu kadar vaktim yok demişti. 
Yalın üretim detaylı raporları da israf olarak görüyor. Siteminizi, organizasyonunuz, her şeyinizi yalınlaşma üzerine olduğu için bütün israflardan kurtulmayı hedefliyor. Böyle böyle başarı yakalamışlar zaten. Onun için hizmet sektörü olsun. Üretim sektörü olsun. Bakın mesela bu aralar belki gözünüze çarpmıştır. Yalın sağlık hizmetleri yönetimi diye programlar var. Dolayısıyla otomotivden çıkmış evet, ama dediğim gibi paketlemede, enerji sektöründe, sağlık sektöründe o kadar çok uygulamaları var ki. 

Biraz DNA değişikliğini göze alıp ta yapan arkadaşlar başarıyı yakalıyorlar. Dedikleriniz de onu sadece araçlardan ibaret olduğunu düşünüyorlar. Biz de yaparız ne var diyorlar, bak olmadı. Biraz öyle bir durum.

Bilal Şentürk: Yalın üretim düşüncesini ülkenin tamamında etkin kılmış bir örnek var mı? Biz ülke olarak devlet politikası olarak da bu yapılabilir mi? Bütün kamu kurumlarında. Marketlerde poşet kullanımı sınırlandırılacak dediler uygulandı. Devlet teşvik edebilir ve ya kültür haline getirilebil mi? 

Yalın Üretim De Topyekûn Uygulama Şeklinde Yapılabilir Mi? 

Bahadır Atmaca: Yok demiyorum, Japon firmaların bir çoğu yapıyor zaten. Kimse onlara bunu dayatmamış. Bunun etkenlerinden biri de şu aslında Toyota Japonya’nın en büyük firması. Toyota’nın 92 ülkede fabrikası var. Japonya’da da gittiği ülkelerde de kendi tedarikçilerinin bir kısmını götürüyor. Bazılarını da gittiği işlerde lokalize ediyor. Bu esnada da tedarikçisini geliştirme programları vardır. 8 yıl çalıştım. Son 3 yıl ben de bu programlara dahil oldu. Tedarikçi iyileştirme eğitimlerine de katıldım. 

Toyota bunu kendi başına yapıyor. Tedarikçisini buna teşvik ediyor. Biraz da zorluyor. Nasıl zorluyor fiyat teklifi alırken, bu şu kadar olacak diyor. 100 liraya olmaz 90 diyor. Getir proses tasarımını diyor, yanlış yapıyorsun diyor, burada robot kullan, üretim bandını u şeklinde tasarla gibi fikir desteği de vererek onların iyileştirilmesini sağlıyor. Sonra bir bakıyor, firma müşterinin istediği fiyata vermiş ama hala aynı kar marjını koruyor. Bir yandan heveslendiriyor tedarikçisini. Bu şekilde teşvik ediyor.

Bilal Şentürk: Katılımcımız Hasan Bey yalın düşünceyi evde de kullanıyorum diyor. 

Siz De Yalın Düşünceyi Evde Kullanıyor Musunuz?

Bahadır Atmaca: Birkaç tane örnek veriyorum derste. 5S’i anlatıyoruz mesela. Arkadaşlara diyorum ki evinize gelmedim, mutfağına girmedim ama iddia ediyorum çatal bıçaklarınız en üst çekmecede duruyor. Var mı aksini iddia eden? Yok hocam diyorlar. 
Bir şey daha soracağım diyorum. Kaçınızın evinde mutfak robotu var? Bu bizim eşimle de aramızda önceden beri bir tartışma konusudur. Bizde var diyorlar. Peki nerde duruyor? %95’nin ki ya üst dolapta rafta ya da en alt dolapta rafta duruyor. Sonra diyorum ki 5S’in temel şeyi sınıflandırma, en sık kullandıklarınızı en yakınızı kullanmadıklarınızı da çöpe atın der. Siz kullanmadıklarınızı çöpe atmamışsınız dolaba koymuşsunuz. 

Eşimle beraber biz de evde 5S mi yapsak acaba diyoruz. Düzenleyelim, sınıflandıralım, kullanmıyoruz çöpe atalım. Yalın üretim diye anlatıyoruz ama bu bir yalın felsefe, yalın düşünce. Aslında evde bile kullanılır. Hizmet sektöründe sağlık sektöründe kullanılır. Biraz içinize işlemesi lazım biraz DNA’nızı şekillendirmeniz lazım. 

Bilal Şentürk: Dersinize katılmak isteyen öğrencilerinize ne söylemek istersiniz? 

 İş Hayatına Nasıl Bir Katkı Sağlayacak Yalın Üretim Dersi?

Bahadır Atmaca: Onların üniversite hayatlarına değil de çalışma hayatlarına farkı bir bakış açısı kazandıracak. Onlara 5 günlük eğitim sürecinde yalın üretimi öğretemeyeceğim. Yalın üretimi öğrenmek için yol haritasını önlerine koymuş olacağım. Hep aynı şeyi söylüyorum: Başarı sizin elinizde ben sadece kulağınıza fısıldıyorum, duymak isterseniz. Dersin dışında da meraklı arkadaşlarım var. Yazıyorlar, arıyorlar. Onların öğrenecekleri yalın üretimin ne olduğu, nasıl kullanıldığı ve nelere etki ettiği olacak. Onların A3 raporlama kendi başına bir haftalık eğitim konusu. Detaylara giremiyorum. Japonca terimleri de kullanıyoruz eğitimde. Çok yüzeysel geçiyoruz. Hepsi için belki sizinle ileride bir şeyler yapabiliriz ama.

Şimdi kulaklarına fısıldıyorum ki, hangi yoldan gideceklerini öğrensinler. Aslına bakarsınız 15 yıllık otomotiv tecrübemi 5 saate sığdırmaya çalışıyorum. O gençlik o pırıltı belli oluyor. Her hafta 2 arkadaşı canlı yayına alıyorum. Küçük ödevler veriyorum, teşvik ediyorum. Anlattıklarını eminim ki iş hayatına başladıklarında bire hatırlayacaklar. Ben de çok şey öğreniyorum. En büyük derdim onların kulağına bu yolu fısıldamak.

Bilal Şentürk: Yalın üretim, bir felsefe, düşünme yöntemi. Dolayısıyla ne iş yaparsak yapalım, kişisel hayatımızın her alanında da kullanabileceğimiz bir yöntem. Özgeçmişte diksiyon eğitimi nasıl gerekliyse yalın düşünceyle ilgili bir eğitim de aslında gerekli. Özellikle iş arayanlara bu eğitimi çok fazla öneriyorum.