Popüler Roman Nedir?
Hepimiz hayatımızın bir noktasında elimize bir roman alıp saatlerce sayfaların arasında kaybolmuşuzdur. Bazılarımız klasiklerden hoşlanırken, bazılarımız da popüler romanların büyülü dünyasında gezinmeyi tercih ederiz. Şahsen, gençlik yıllarımda okuduğum ilk popüler romanın beni nasıl etkilediğini hâlâ hatırlarım. O zamanlar, popüler kültürün ne olduğunu pek bilmezdim ama okuduğum her sayfa beni farklı dünyalara götürürdü. Şimdi geriye dönüp baktığımda, popüler romanların kültürün bir yansıması olduğunu ve toplumun geniş kesimleriyle nasıl bir bağ kurduğunu daha iyi anlıyorum.
Konu Başlığı | Açıklama | Örnek |
---|---|---|
Popüler Romanın Tanımı | Ekonomik kaygılarla yazılan, kolayca tüketilen ve okuyucunun duygularını harekete geçiren roman | Peyami Safa'nın 'Cingöz Recai'nin Maceraları' romanı |
Yazar Açısından Popüler Roman | Edebi kaygılardan çok ekonomik kaygılarla yazılır, genellikle dönemlerinde çok okunur ancak kalıcılığı olmaz. | Peyami Safa 'Server Bedi' takma adıyla popüler romanlar yazmıştır. |
Eser Açısından Popüler Roman | Sıradan bir kurgusu vardır, yaratıcılıktan uzaktır, kısa ve anlaşılır cümlelere sahiptir. | Tefrikalar, çoğu popüler romanların ortak özeliğidir. |
Okuyucu Açısından Popüler Roman | Geniş kültürel donanıma ihtiyaç duyulmaz, okuyucular genellikle eseri yorumlamadan özetler. | Edebiyat okuyucusu metni yeniden üretirken; popüler roman okuyucusu, metni özümser. |
Popüler Romanın Faydaları | Okuma ihtiyacını karşılar, okur sayısını artırır, sosyal hayatın izlerini taşır. | Kitleler, genellikle toplumsal olayları ve dönemleri popüler romanlar aracılığıyla öğrenirler. |
Popüler Halk Romanları | Genellikle halkın hayat tarzını ve değerlerini yansıtan romanlar | Hüseyin Rahmi'nin eserleri |
Popüler Aşk Romanları | Aşk ve romantizm üzerine odaklanan popüler roman türü | Kerime Nadir'in eserleri |
Popüler Tarihî Romanlar | Tarihi olayları ve kişilikleri konu alan popüler romanlar | Murat Sertoğlu'nun eserleri |
Popüler Polisiye Romanları | Suç, gizem ve dedektiflik temalarını işleyen popüler roman türü | Ahmet Ümit'in eserleri |
Popüler Macera/Gerilim Romanları | Macera ve gerilim unsurlarının dominant olduğu popüler romanlar | Oğuz Özdeş'in eserleri |
Popüler ve Popüler Kültür Kavramları
Popüler romanı daha iyi anlayabilmek için önce "popüler" ve "popüler kültür" kavramlarına bir göz atalım. Popüler, halkın zevkine uygun olan, herkes tarafından beğenilen ve tanınan anlamına gelir. Kısacası, geniş kitlelerin ilgisini çeken ve ortak bir paydada buluşturan unsurları ifade eder.
Popüler kültür ise Fransızca "la culture populaire" ifadesinden gelir ve halk kültürü anlamındadır. Belli bir dönem için geçerli olan, çabuk üretilip çabuk tüketilen kültür özelliklerinin hepsidir. Bu kültür türü, gelip geçicidir ve genellikle moda, müzik, edebiyat gibi alanlarda kendini gösterir.
Popüler kültürün oluşumunda en büyük etkenlerden biri Sanayi Devrimi'dir. Sanayi Devrimi, makineleşmenin artmasına, sanayinin gelişmesine ve kırsal kesimden kentlere göçlere yol açmıştır. Bu göçler, farklı kültürlerin bir araya gelmesine ve kültür alışverişinin hızlanmasına sebep olmuştur.
Eskiden halk sanatı ve edebiyat iki ayrı kulvarda ilerlerdi. Edebiyat, soyluların, aristokratların ve seçkin kişilerin ilgi alanındayken, halkın sanat anlayışı daha farklıydı. Ancak Sanayi Devrimi ile birlikte okur kitlesi artmış, sanat eserleri alınıp satılmaya başlanmış ve kalemiyle para kazanan yazarlar ortaya çıkmıştır. Bu değişim, halk kültürü ile seçkin kültürün kaynaşmasına ve popüler kültürün doğmasına zemin hazırlamıştır.
Yazarlar sanat endişesinden çok ekonomik kaygı ile hareket ederler. Bundan dolayı sanat akımlarıyla ve kalıcılıkla ilgilenmezler.
Amaçları daha çok para kazanmaktır.
Popüler roman yazarları çok okundukları için kendi dönemlerinde “meşhur romancı” olarak adlandırılırlar. Ama kalıcılıkla ilgilenmedikleri için zamanla unutulmaya mahkûm olmuşlardır.
Edebî değeri olan romanlar yazan yazarların da para kazanmak amacıyla -takma adla- popüler roman yazdıkları olmuştur. Örneğin Peyami Safa “Server Bedi” takma adıyla “Cingöz Recai'nin Maceraları” adlı popüler romanı yazmıştır.
Popüler romanlar sıradan bir kurguya sahiptir.
Yaratıcılıktan uzaktır.
Popüler romanlardaki cümleler mümkün olduğunca kolay, kısa ve anlaşılırdır. Okuyucuyu yormaz.
Çabuk yazıldıkları için teknik kusurları fazladır.
Çoğu tefrika olarak kaleme alınır.
Kişilerin iç dünyalarına psikolojilerine değil dış görünüşlerine, davranışlarına ve hareketlerine yer verilir.
Başı sonu belli bir hikâye vardır. Özetlenmesi kolaydır.
Kişiler tek yönlüdür. İyiler çok iyi, kötüler çok kötü gibi.
Tek bir hikâyeye ve tek yönlü kişilere sahip olduğu için bir kez okunacak eserlerdir.
Geleceğe kalamazlar.
Eseri okumak için geniş kültürel bir donanıma ihtiyaç yoktur.
Popüler roman okuyucusu sadece “okuyucu" ve “tüketici" olarak nitelendirilebilir.
Estetik (edebî) roman okuyucusu, okuyucu olmaktan ziyade yorumcudur. Okuyucu o romanı her okuduğunda kendi kendini romanla ilgili sorguya çekip âdeta metni yeniden üretir. Popüler roman okuyucusuysa sadece eseri özetlemekle yetinir. Çünkü popüler romanların derinliği yoktur, onlar yüzeyseldir.
Geniş bir kitlenin roman okuma ihtiyacına yanıt verir.
Okur sayısının artmasına katkı sağlar.
Yazılıp yayımlandıkları sürecin sosyal hayatına dair izler taşırlar.
Okuyucuların bazı bakımlardan bilgilenmesini sağlarlar. (Popüler roman okuyucusu sahip olduğu bilginin bir kısmını romanlardan alır.)
Popüler Halk Romanları (Yazarları: Burhan Cahit Morkaya, Hüseyin Rahmi, Reşat Enis, Mahmut Yesâri... )
Popüler Aşk Romanları (Yazarları: Kerime Nadir, Muazzez Tahsin, Cahit Uçuk, Peride Celal...)
Popüler Tarihî Romanlar (Yazarları: Turhan Tan, Murat Sertoğlu, Bekir Büyükarkın, Abdullah Ziya Kozanoğlu...)
Popüler Polisiye Romanları (Yazarları: Ahmet Mithat, Ebu Süreyya Sami, Afif Yesâri, Peyami Safa, Celil Oker, Osman Aysu, Ahmet Ümit...)
Popüler Macera/Gerilim Romanları (Yazarları: Oğuz Özdeş, Murat Sertoğlu...)
Popüler Hidâyet Romanları (Yazarları: Emine Şenlikoğlu, Şule Yüksel Şenler, Ahmet Günbay Yıldız, Sevim Asımgil...)
Popüler Romanın Ortaya Çıkışı
Popüler kültürün etkisiyle edebiyat da dönüşüm geçirmiş ve bu süreçte popüler roman türü ortaya çıkmıştır. Sanayi Devrimi'nin getirdiği toplumsal değişimler, insanların edebiyata olan ilgisini artırmış ve yazarlara yeni fırsatlar sunmuştur. Popüler roman, halkın ilgisini çeken, kolay anlaşılır ve geniş kitlelere hitap eden eserler olarak edebiyat dünyasındaki yerini almıştır.
Yukarıda anlattıklarımızdan yola çıkarak popüler romanı tanımlayacak olursak: Yazılışında ve yayımlanmasında -başta ekonomik kaygılar olmak üzere- sanat dışı etkenler bulunan, çabuk üretilip kolayca tüketilen, okuyucunun fikrinden çok duygu ve heyecanını harekete geçiren, sıradan bir kurguya sahip olan romanlardır.
Yazar Açısından Popüler Roman
Popüler roman yazarları, sanat endişesinden çok ekonomik kaygılarla hareket ederler. Bu nedenle, genellikle sanat akımlarıyla ve kalıcılıkla ilgilenmezler. Amaçları, daha çok kişiye ulaşarak yüksek satış rakamlarına ulaşmaktır. Popüler roman yazarları, eserlerinin geniş kitlelerce okunması sayesinde kendi dönemlerinde meşhur olurlar. Ancak kalıcılık hedefleri olmadığı için zamanla unutulma riskiyle karşı karşıya kalırlar.
İlginçtir ki, edebi değeri yüksek romanlar yazan bazı yazarlar da maddi kaygılarla popüler romanlar yazmışlardır. Takma adlar kullanarak bu eserleri kaleme almış ve daha geniş kitlelere ulaşmayı hedeflemişlerdir. Örneğin, Peyami Safa, Server Bedi takma adıyla Cingöz Recai'nin Maceraları adlı popüler roman serisini yazmıştır. Bu eserler, dönemin okuyucuları tarafından büyük ilgi görmüş ve yazarına ciddi bir ün kazandırmıştır.
Eser Açısından Popüler Roman
Popüler romanlar, sıradan ve kolay anlaşılır bir kurguya sahiptir. Sanatsal derinlikten uzaktırlar ve okuyucuyu yormadan, eğlendirmeyi ve duygusal bir bağ kurmayı hedeflerler.
Cümleler mümkün olduğunca kolay, kısa ve anlaşılırdır. Bu sayede okuyucu, metni rahatlıkla takip edebilir ve okurken zorlanmaz.
Çabuk yazıldıkları için teknik kusurları fazladır. Editöryal süreçler çoğu zaman hızla geçilir veya atlanır.
Çoğu tefrika olarak kaleme alınır. Gazetelerde veya dergilerde bölümler halinde yayımlanır ve böylece okuyucunun ilgisi sürekli canlı tutulur.
Kişilerin iç dünyalarına, psikolojilerine değil dış görünüşlerine, davranışlarına ve hareketlerine yer verilir. Bu da karakterlerin yüzeysel kalmasına neden olur.
Başı sonu belli bir hikâye vardır ve özetlenmesi kolaydır. Hikâye genellikle tek bir çizgide ilerler ve sürprizlere pek yer verilmez.
Kişiler tek yönlüdür. İyiler çok iyi, kötüler ise çok kötüdür. Bu net ayrım, okuyucunun karakterlere kolayca duygusal bağ kurmasını sağlar.
Tek bir hikâyeye ve tek yönlü kişilere sahip olduğu için bir kez okunacak eserlerdir. Yeniden okunma ihtiyacı azdır ve geleceğe kalıcı bir iz bırakamazlar.
Okuyucu Açısından Popüler Roman
Popüler romanların en büyük özelliklerinden biri, geniş bir okuyucu kitlesine hitap etmeleridir. Bu eserleri okumak için geniş bir kültürel donanıma ihtiyaç yoktur. Herkesin anlayabileceği bir dil ve anlatım kullanılır.
Popüler roman okuyucusu, genellikle eseri tüketici olarak nitelendirilebilir. Eseri okur, hikâyenin keyfini çıkarır ve başka bir esere geçer. Estetik (edebî) roman okuyucusu ise okuyucu olmaktan ziyade yorumcudur. Her okuduğu eserde yeni anlamlar keşfeder, karakterlerin derinliklerine iner ve metni yeniden yorumlar.
Popüler roman okuyucusu, eserin derinliğine inmeyi değil, hikâyenin akışına kendini bırakmayı tercih eder. Bu da popüler romanların yüzeyselliğiyle doğrudan ilişkilidir. Ancak bu yüzeysellik, onların etkisini azaltmaz; aksine, geniş kitlelere ulaşmasını sağlar.
Popüler Romanların Faydaları
Popüler romanlar, edebiyat dünyasında bazen eleştirilse de birçok faydaya sahiptir:
1- Geniş bir kitlenin roman okuma ihtiyacına yanıt verir. Herkesin okuyabileceği eserler sunarak edebiyatın toplumda yaygınlaşmasını sağlar.
2- Okur sayısının artmasına katkı sağlar. Edebiyatla yeni tanışan bireyler için bir başlangıç noktası oluşturur.
3- Yazılıp yayımlandıkları sürecin sosyal hayatına dair izler taşırlar. Dönemin kültürel, sosyal ve ekonomik yapısını yansıtırlar.
4- Okuyucuların bazı bakımlardan bilgilenmesini sağlarlar. Popüler roman okuyucusu, sahip olduğu bilginin bir kısmını bu eserlerden alır.
5- Toplumun genel eğilimlerini ve zevklerini yansıtarak sosyolojik analizlere olanak tanır.
Popüler Roman Türleri ve Örnekleri
Popüler romanlar, farklı alt başlıklara ayrılabilirler. İşte bazı popüler roman türleri ve popüler roman örnekleri:
Popüler Halk Romanları
Bu tür romanlar, halkın günlük yaşamını, sorunlarını ve kültürünü yansıtır.
Yazarları:
- Burhan Cahit Morkaya
- Hüseyin Rahmi Gürpınar
- Reşat Enis
- Mahmut Yesâri
Popüler Aşk Romanları
Aşk ve ilişkiler üzerine kurulu hikâyeleri içerir.
Yazarları:
- Kerime Nadir
- Muazzez Tahsin Berkant
- Cahit Uçuk
- Peride Celal
Popüler Tarihî Romanlar
Tarihî olayları ve kişileri konu alır, geçmişe ışık tutar.
Yazarları:
- Turhan Tan
- Murat Sertoğlu
- Bekir Büyükarkın
- Abdullah Ziya Kozanoğlu
Popüler Polisiye Romanları
Gizem ve suç unsurlarını içerir, okuyucuyu sürükler.
Yazarları:
- Ahmet Mithat Efendi
- Ebu Süreyya Sami
- Afif Yesâri
- Peyami Safa (Cingöz Recai serisi)
- Celil Oker
- Osman Aysu
- Ahmet Ümit
Popüler Macera/Gerilim Romanları
Heyecan ve aksiyon dolu hikâyelere odaklanır.
Yazarları:
- Oğuz Özdeş
- Murat Sertoğlu
Popüler Hidâyet Romanları
Dini temaları işler, ahlaki mesajlar verir.
Yazarları:
- Emine Şenlikoğlu
- Şule Yüksel Şenler
- Ahmet Günbay Yıldız
- Sevim Asımgil
Popüler Romanların Günümüzdeki Yeri
Günümüzde de popüler romanlar, kitapçı raflarını süslemeye devam ediyor. Özellikle son yıllarda etkisini artıran genç yetişkin (young adult) türündeki romanlar, popüler kültürün yeni temsilcileri olarak karşımıza çıkıyor. Vampir hikâyeleri, distopik dünyalar, büyülü fantastik evrenler... Tüm bunlar, modern popüler romanların çeşitliliğini gösteriyor.
Kişisel Deneyimler ve Popüler Romanlar
İtiraf etmeliyim ki, Harry Potter serisini ilk okuduğumda, kendimi Hogwarts'ın büyülü koridorlarında dolaşırken hayal ettim. Bu serinin dünya çapındaki başarısı, popüler romanların ne kadar etkili olabileceğinin en büyük kanıtlarından biri. J.K. Rowling, milyonlarca okuyucuyu kelimeleriyle büyüledi ve bir neslin hayal gücünü şekillendirdi.
Benzer şekilde, Dan Brown'ın Da Vinci Şifresi romanı, okurları tarihin ve sanatın gizemli dünyasına çekti. Bu eserler, popüler romanların sadece eğlendirmekle kalmayıp, aynı zamanda okuyucuyu düşünmeye teşvik ettiğini de gösteriyor.
Popüler Romanların Eleştirileri
Elbette, popüler romanlar eleştirilere de maruz kalıyor. Bazı eleştirmenler, bu romanların edebi derinlikten yoksun olduğunu ve sanatsal bir değer taşımadığını savunuyorlar. Ancak unutulmamalıdır ki, popüler romanlar toplumun genel eğilimlerini yansıtır ve bu nedenle sosyolojik açıdan değerlidir.
Popüler romanların geleceğe kalıcı iz bırakamayacağı düşüncesi, her zaman geçerli değildir. Bugün klasik olarak kabul ettiğimiz birçok eser, kendi dönemlerinde popüler romanlardı. Örneğin, Charles Dickens ve Jane Austen gibi yazarların eserleri, geniş kitlelere hitap etmiş ve günümüze kadar etkisini sürdürmüştür.
Sonuç
Sonuç olarak, popüler romanlar, toplumun aynası gibidir. Onlar sayesinde, dönemlerin kültürel ve sosyal dinamiklerini anlayabiliriz. Her ne kadar bazıları tarafından hafife alınsa da, popüler romanların edebiyat dünyasındaki yeri ve önemi büyüktür.
Kendi deneyimlerimden yola çıkarak söyleyebilirim ki, popüler romanlar sayesinde edebiyata olan ilgim arttı ve farklı türleri keşfetme fırsatı buldum. Belki de bu eserler, geleceğin yazarlarına ilham kaynağı olacak ve edebiyat dünyası zenginleşmeye devam edecektir.
Kaynakça
1- Timur, T. (1980). Popüler Kültür ve Edebiyat. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
2- Çetişli, İ. (2001). Türk Romanında Popüler Akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
3- Parlatır, İ. (1996). Türk Edebiyatında Roman ve Hikâye. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
İstanbul İşletme Enstitüsünde yazılarının yayınlanmasını isteyen konuk yazarlarımız için oluşturulan bilgi kartıdır. Birçok alanda ve disiplindeki yazıları bu hesap üzerinde bulabilirsiniz.