Wikipedia Nedir?

Wikipedia sözcüğü, viki ve pedi kelimelerinin birleşiminden meydana gelmiştir. "Viki", Hawaii dili'ndeki "wiki wiki" (hızlı ya da bilgi amaçlı) sözcüğünden türetilmiştir. "Pedi" ise, Antik Yunan Medeniyetinde "kapsamlı kültürel eğitim sistemi" anlamına gelir. Paideia kelimesinden geldiği bilinmektedir.

2017 yılında Vikipedi içerisinde Türkiye'yi terörle aynı düzlemde gösteren içerikler tespit edilerek bununla alakalı girişimler başlatılmıştı. Site yetkilileriyle gerekli yazışmaların yapılmasının ardından söz konusu içeriklerin kaldırılmadığı tespit edildi. Bundan dolayı Wikipedia sitesine erişim engeli konulmuştu.

Tıpkı Wikipedia gibi, internet dünyasında pek çok alan ve konuda bilgiye erişmek mümkün. Bilgiyi edinmek kadar bilgiyi kullanabilmek ve de önemlidir. Çünkü günümüzde, içinde bulunduğumuz tüketim toplumunda, insanlardan tutun da global şirketlere kadar bilgiyi elde etmekten çok onu en iyi biçimde kullanabilmek gereklidir. 

Wikipedia kullanımı oldukça basit bir süreçtir. İlk olarak, kullanıcılar, istedikleri konu hakkında bir arama yapabilirler. Arama sonuçlarından aradıkları sayfaya gidebilirler. Burada, konu hakkında bilgi edinebilirler. Ayrıca, düzenlemeler yapmak veya eklemeler yapmak için bir düzenleme sayfasına gidebilirler. Kullanıcılar, sayfanın üst kısmındaki Düzenle düğmesine tıklayarak sayfayı düzenleyebilirler. Kaydettikten sonra, düzenlemelerin kamuya açık olarak görünebileceğini lütfen unutmayın.

Wikipedia, dünyanın en büyük özgür ansiklopedisidir ve dünyanın her yerinden katılımcılar tarafından oluşturulan, güvenilir ve doğrulanmış bilgi içerir. Wikipedia, çok geniş kapsamlı bir veri tabanına sahiptir ve her şeyden desenlerden, tarihten, siyasetten, sporlara, sanata, kültüre, dünya tarihine, bilime, teknolojiye ve daha fazlasına kadar pek çok konuda bilgiler sunar. Wikipedia'da çoğu durumda, sözlük anlamlarından çok daha fazlasına sahip olacaksınız.

Wikipedia'ya erişmek için, kullanıcılar çeşitli arama motorlarını kullanarak Wikipedia'nın ana sayfasına erişebilirler. Kullanıcılar ayrıca web tarayıcıları kullanarak Wikipedia'nın çeşitli sayfalarına doğrudan erişebilirler. Wikipedia'ya erişmek için, kullanıcılar ayrıca Google ve diğer arama motorlarını kullanabilir. Kullanıcılar, arama motorlarından arama kutusuna aradıklarını yazarak aradıkları sayfaya erişebilirler.

Wikipedia'nın Kuruluşu

Wikipedia, internet üzerinde ücretsiz ve herkesin erişimine açık bir ansiklopedi oluşturma amacıyla 15 Ocak 2001 tarihinde, Jimmy Wales ve Larry Sanger tarafından kuruldu. Temelde, Wikipedia'nın fikri; internet kullanıcılarının ortak bir platformda bilgi paylaşımında bulunarak dünya çapında bir bilgi ağı oluşturmasıydı.

Erişilebilir Bilgi Platformu

Wikipedia'nın temel fikri, herkesin bilgi elde etmek ve bilgi sunmak için bir araya gelmesi ve bu ortak platformda çalışarak evrensel bilgi kaynağını büyütmesiydi. Böylece, ansiklopedide yer alacak bilgilerin doğruluğu ve güncelliği kullanıcılar tarafından sürekli denetimsiz ve katılımcı bir yöntemle sağlanacaktı.

Katılımcı Yönetim Modeli

Wikipedia'nın üzerine kurulduğu temel yapı, 'wiki' teknolojisi olarak adlandırılır. Bu sistem sayesinde, kullanıcılar ansiklopedide yer alan maddeleri düzenleyebilir, yeni maddeler ekleyebilir ve daha önce girilmiş olan bilgileri güncelleyebilir. Kısacası, bu modelde kullanıcılar ansiklopediyi oluşturan ve sürekli geliştiren ana yapıyı oluşturur.

Açık Lisans Modeli

Wikipedia'nın bir diğer temel fikri de açık lisans modelinin benimsenmesidir. Bu sayede kullanıcılar, ansiklopedide yer alan bilgileri özgürce kullanabilir, dağıtabilir ve üzerinde değişiklik yapabilir. Bu durum, ansiklopedinin yayılma hızını artırarak dünya çapında kullanıcı sayısını ve katkıyı artırma amacını destekler.

Sonuç olarak, Wikipedia'nın kuruluşu ve temel fikri, internet üzerinde herkesin erişebileceği ve herkesin katkıda bulunabileceği bir bilgi platformu oluşturmaktır. Bu sayede, dünya çapında kullanıcılar tarafından paylaşılan bilgi ağı, daima güncel ve doğrulanmış bilgilere ulaşmayı mümkün kılar.

Wikipedia'nın Kurucusu: Jimmy Wales

Wikipedia, internet üzerinde özgür ve geniş çaplı bir bilgi kaynağı olarak hizmet vermekte ve web sitesinin sahibi Jimmy Wales adında bir Amerikalı girişimcidir. 2001 yılında Wales ve Larry Sanger tarafından ortaklaşa kurulan bu platform, dünya genelinde birçok dilde milyonlarca maddeye ulaşılabilir bir hale gelmiştir.

Katılımcı Yapı ve Vikipedistler

Wikipedia'nın sahip olduğu yapı, katılımcı ve işbirlikçi bir anlayışı temsil eder. Wikipedia'nın özü, kullanıcıların bilgi ve deneyimlerini paylaşarak sürekli güncel ve doğru bilgi sunmaktır. Bu amaç doğrultusunda, Wikipedia'yı oluşturan ve geliştiren görevleri üstlenen kişilere Vikipedist denir. Vikipedistler, site içerisinde düzenlemeler yaparak ve yeni maddeler ekleyerek bilgi paylaşımına katkıda bulunurlar.

Düzenleme ve Denetim Mekanizmaları

İçerik sağlama ve kontrol sürecinde, Wikipedia'nın farklı düzenleme ve denetim mekanizmaları bulunmaktadır. İçerik oluşturma ve düzenleme sürecinde, kullanıcılar tarafından istenmeyen değişiklikler ve yanlış bilgiler eklenmesinin önüne geçmek amacıyla bu mekanizmalar devreye girer. İçerik politikalarına uymayan yazılar hızlı bir şekilde düzeltilir veya kaldırılır. Ayrıca, bu mekanizmalar yüzünden kullanıcılar, başkalarına zarar vermemeye özen göstermek durumundadır.

Sonuç olarak, Wikipedia'nın sahibi ve yapısal özellikleri, web sitesinin işleyişini ve kullanıcı deneyimini anlamada önemli bir yere sahiptir. Jimmy Wales tarafından kurulan bu platform, dünya genelinde bilgi erişimini sağlayarak, insanların öğrenme ve bilgi paylaşma sürecine büyük katkıda bulunmaktadır. Katılımcı ve işbirlikçi yapısı, insanların bilgi sunumu ve paylaşımında etkin rol alabilmelerini sağlamaktadır.

Wikipedia Yasaklarının Coğrafi Dağılımı

Wikipedia, birçok ülkede, özellikle de otoriter rejimlere sahip olanlar ve sansür uygulamalarına meyilli olanlar tarafından yasaklanmıştır. Bu ülkeler arasında Türkiye, Çin, Venezuela ve İran gibi ülkeler bulunmaktadır.

Yasaklamaların Sebepleri

Türkiye'deki Yasaklama: Türkiye, 2017 yılında Wikipedia’ya erişimi engelleme kararı aldı. Bu yasaklamanın ana sebebi, Türkiye'yi 'kargaşa ve teröre destek veren bir ülke' olarak tanımlayan ve Türkiye'nin, Suriye İç Savaşı sırasında terör örgütlerine destek sağladığı iddia edilen Wikipedia sayfalarıdır.

Çin'deki Yasaklama: Çin, 2015 yılında Wikipedia'ya tamamen yasak getirdi. Bunun nedeni, Çin Hükümeti'nin, ülke içindeki siyasi muhalefeti bastırmak amacıyla yürüttüğü kapsamlı internet sansür politikalarıdır. Çin, özellikle de Tibet, Tayvan ve Tiananmen Meydanı protestolarına ilişkin Wikipedia sayfalarını hedef alarak, bu içerikleri sansürlemeye çalışmaktadır.

Venezuela'daki Yasaklama: Venezuela, 2018 yılında Wikipedia'ya erişimi engelledi. Bunun nedeni, hükümet karşıtı protestolar sırasında Wikipedia sayfalarında yer alan siyasetçi ve muhalif liderlerin profillerinde gerçekleştirilen değişiklikler ve ülke gerçeklerinin çarpıtılması iddialarıdır.

İran'daki Yasaklama: İran, 2012 yılında sürekli hale gelen kısıtlamalar uygulamaya başlayarak Wikipedia'ya erişimi engelledi. İran hükümeti, internet üzerindeki bilgi akışını kontrol etmeye çalışmak ve muhalif sesleri bastırmak amacıyla bu yasaklamayı devreye almıştır. Özellikle İran İslam Cumhuriyeti'ni eleştiren ya da Batılı değerleri savunan içerikler, bu sansür politikalarının hedefinde bulunmaktadır.

Sonuç olarak, Wikipedia'nın yasaklandığı ülkeler ve yasaklamaların sebepleri, genellikle hükümetlerin sansür uygulamaları ve ülke gerçeklerini çarpıtan veya otoriter politikalarını eleştiren Wikipedia sayfaları nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu ülkelerde, halkın bilgiye serbestçe erişimi, devletlerin elinde olan bir araç olarak kullanılmaktadır.

Wikipedia Nedir?

Wikipedia, insanların internet üzerinde özgürce bilgi paylaşabilmesi için oluşturulmuş, 'viki' (hızlı ya da bilgi amaçlı) ve 'pedi' (kapsamlı kültürel eğitim sistemi) kelimelerinin birleşiminden meydana gelen bir kavramdır. Dünya genelinde milyonlarca kullanıcı tarafından güncellenen ve zenginleştirilen Wikipedia, bilgi kaynağı olarak büyük önem arz etmektedir.

Erişim Yasağı ve Nedenleri

2017 yılında Türkiye'deki yetkililer, Wikipedia içerisinde Türkiye'yi terörle aynı düzlemde gösteren yazılar tespit etti ve site yetkilileriyle iletişime geçerek bu içeriklerin kaldırılması talebinde bulundu. Ancak içeriklerin kaldırılmadığı görülmesi üzerine, Wikipedia sitesine Türkiye'de erişim yasağı getirildi.

Anayasa Mahkemesi Kararı ve Wikipedia'nın Yeniden Açılması

Anayasa Mahkemesi, Wikipedia yasağının ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine karar vererek, erişim engeline son verilmesi yönünde bir karar aldı. Bu kararın ardından, Türkiye'de Wikipedia'ya yeniden erişim sağlanmaya başlandı ve kullanıcılar, geçen zaman zarfında özlem duydukları bu bilgi kaynağına kavuşmanın sevincini yaşadılar.

Wikipedia ve Diğer Bilgi Kaynakları

Wikipedia, başta seyahat, yemek yapma, hobi, eğitim programları gibi çeşitli alanlarda bilgi edinmeyi kolaylaştıran pek çok bilgi kaynağıyla beraber, internet dünyasının büyük bir değeridir. Kullanıcılar, hem Wikipedia'yı hem de diğer kaynakları kullanarak, yaşamlarını daha verimli ve zengin hale getirebilirler.

Wikipedia'nın Engellenme Süreci ve Nedenleri

Türkiye'deki kullanıcılar için Wikipedia'ya erişim, 29 Nisan 2017 tarihinde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından engellenmiştir. Engelleme kararının nedeni, Türkiye'yi terörle aynı düzlemde gösteren içeriklerin Wikipedia'da bulunmasıdır. Bu içeriklerin kaldırılması için site yetkilileri ile gerekli yazışmalar yapılmış, fakat içerikler kaldırılmamıştır. Türkiye, teröre karşı işbirliği yapmak yerine, Türkiye'ye uluslararası arenada karalama kampanyası yapan çevrelerin parçası olarak hareket eden bir bilgi kaynağı olmasını gerekçe göstererek erişim engeline karar vermiştir.

Kararın Açıklanması ve Yankıları

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, söz konusu içeriklerin güncellenmesi, Wikipedia'nın Türkiye'de bir temsilcilik açması, vergi ödemesi ve mahkeme kararlarına uyması durumunda erişim engelinin kaldırılabileceğini belirtmiştir. Ancak, Wikipedia'nın bu isteklere uymadığı görülerek erişim engeli devam etmiştir.

Anayasa Mahkemesi'nin Rolü

Wikipedia'nın erişim engeli hakkında bir başvuru yapılmış ve Anayasa Mahkemesi, engellemenin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine karar vermiştir. Bu nedenle, erişim engeline son vermesi için sulh ceza hakimliğine başvuruda bulunmuştur. Wikipedia engeli, Anayasa Mahkemesi'nin kararı sonrası kaldırılmış ve site yeniden kullanıma açılmıştır.

Sonuç

Engellemenin kaldırılmasının ardından, Wikipedia'ya Türkiye'deki kullanıcılar tarafından büyük ilgi ve sevinçle karşılanmıştır. Wikipedia'nın yeniden kullanıma açılması, internet dünyasında pek çok alan ve konuda bilgiye erişim imkanını artırmıştır. Wikipedia'nın bu deneyimi, internet üzerindeki bilgiye erişim ve ifade özgürlüğünün önemine dair bir örnektir.

Vikipedi, Türkiye'de 29 Nisan 2017 tarihinde Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından engellendi ve bu durum iki buçuk seneye yakın bir süre devam etti. Yasaklama gerekçesi olarak, Türkiye'yi terörle aynı düzlemde gösteren içeriklerin tespit edilmesi ve bu içeriklerin kaldırılmaması belirtildi. Ancak Anayasa Mahkemesi, 2019 yılı sonunda yasağın ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmetti. Bunun üzerine yasağı kaldırma çağrısı yaptı ve bu çağrıyı takiben erişim engeli kaldırıldı.

Erişim Engelinin Kaldırılma Süreci

Anayasa Mahkemesinin kararı sonrasında BTK, Wikipedia'ya yeniden erişim sağladı. Bu durum, geniş bir ilgi ve sevinçle karşılandı. İçeriklerin kaldırılması veya yeniden düzenlenmesi konusunda Wikipedia ile yapılan görüşmeler, yasadışı bir durum oluşturmadığı sonucuna varıldı ve bu nedenle engellenen siteye erişim, tekrar sağlandı. Süreç, verilen mahkeme kararının Resmi Gazete'de yayımlanmasını ve Wikipedia'nın yeniden kullanılabilir olmasını içeriyor. Wikipedia'ya yeniden erişim sağlamak için gerekli olan adımların tamamlanması, topluluk tarafından büyük bir ilgi ve sevinçle karşılandı.

Vikipedi'nin Erişim Engelinin Kaldırılma Süreci

29 Nisan 2017 tarihinde Türkiye'de Vikipedi'ye erişim engeli uygulandığında büyük yankı uyandırdı. Bu durumun sebebi, Vikipedi'de Türkiye'yi terörle aynı düzlemde gösteren içeriklerin tespit edilmesi ve kaldırılmamasıydı. Anayasa Mahkemesinin kararı sonrasında ise Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Vikipedi'yi yeniden kullanıma açtı ve erişim engeli kaldırıldı.

İçeriklerin Kaldırılması ve Gerekli Girişimler

2017 yılında Türkiye'yi terörle aynı düzlemde gösteren içerikler tespit edildi ve bununla alakalı girişimler başlatıldı. Site yetkilileriyle gerekli yazışmaların yapılmasının ardından söz konusu içeriklerin kaldırılmadığı tespit edilmesi nedeniyle erişim engeli konuldu. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, içeriklerin kaldırılması için Vikipedi'ya uyarılarda bulunduğunu belirtti.

Erişim Engeli Gerekçeleri ve Şartlar

Dönemin Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, Vikipedi'nin içerikleri güncellemesi, Türkiye'de bir temsilcilik açması, vergi ödemesi ve mahkeme kararlarına uyması durumunda erişimin engelinin kaldırılacağını açıkladı. Wikipedia Vakfı'nın Genel Müdürü Katherine Maher, Türkiye’deki resmi makamları rahatsız eden ve erişim yasağına yol açan makalelerin değiştirildiğini duyurdu. Fakat bu makalelerin yeniden eski hallerine döndürülmesi nedeniyle erişim engelinin sürdürülme kararı alındı.

Anayasa Mahkemesi ve İfade Özgürlüğü

Yasağın ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine karar veren Anayasa Mahkemesi, oy çokluğu ile erişim engeli kararı veren sulh ceza hakimliğinden yasağın kaldırılmasını istedi. Yargı kararı sonrası, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Vikipedi'yi yeniden kullanıma açtı ve erişim engeli kalktı.

Sonuç

Erişim engelinin kaldırılmasından 2,5 yıl sonra, Vikipedi'ye büyük bir ilgi ve sevinçle tekrar erişim sağlanabildi. İnternet dünyasında, Vikipedi'den olduğu gibi, seyahat, yemek yapma, hobi, dijital içerik üretme, ve eğitim programları gibi pek çok alan ve konuda bilgiye erişmek mümkün hale geldi.

Vikipedi Sözcüğünün Etimolojik Kökeni ve Anlamı

Vikipedi sözcüğü, 'viki' ve 'pedi' kelimelerinin birleşiminden meydana gelmiştir. 'Viki' kelimesi, Hawaii dilindeki 'wiki wiki' (hızlı ya da bilgi amaçlı) sözcüğünden türetilmiştir. 'Pedi' ise, Antik Yunan Medeniyetinde 'kapsamlı kültürel eğitim sistemi' anlamına gelen 'paideia' kelimesinden geldiği bilinmektedir. Bu açıdan bakıldığında, Vikipedi'nin etimolojik kökenleri ve anlamı, hızlı ve bilgi amaçlı bir kültürel eğitim kaynağı olarak görülebilir.

Wikipedia’nın Türkiye'deki Erişim Yasağı ve Sonrası

2017 yılında Vikipedi içerisinde Türkiye'yi terörle aynı düzlemde gösteren içerikler tespit edilerek bununla alakalı girişimler başlatılmıştı. Site yetkililerine yapılan uyarılara rağmen söz konusu içeriklerin kaldırılmadığının tespit edilmesi üzerine, Türkiye'de Vikipedi'ye erişim engeli uygulanmıştı. Dönemin Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, Vikipedi'nin söz konusu içerikleri güncellemesi, Türkiye'de bir temsilcilik açması, vergi ödemesi ve mahkeme kararlarına uyması durumunda erişimin engelinin kaldırılacağını açıklamıştı.

Ancak, Wikipedia Vakfı’nın Genel Müdürü Katherine Maher'ın Türkiye’deki resmi makamları rahatsız eden ve erişim yasağına yol açan makalelerin değiştirildiğini açıklamasına rağmen, bu makalelerin yeniden eski hallerine döndürülmesi nedeniyle erişim engelinin sürdürülmesine karar verilmişti. Anayasa Mahkemesi'nin ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine hükmettiği erişim engeli, 2,5 yıl sonra kaldırıldı ve Vikipedi yeniden Türkiye'de kullanıma açıldı.

İnternet Dünyasında Bilgiye Erişim
Günümüzde, Vikipedi gibi birçok internet platformu sayesinde seyahat, yemek yapma, hobi, dijital içerik üretme ve eğitim programları gibi pek çok alan ve konuda bilgiye erişmek mümkündür. Bu sayede, insanlar uçsuz bucaksız bir bilgi edinim deryasında kendilerini geliştirebilir ve bilgi paylaşımına katkıda bulunabilirler.

Wikipedia'da Bilgi Güncelleme ve Düzenleme Süreçleri

Wikipedia, açık kaynak, çevrimiçi bir ansiklopedi olarak, kullanıcıların bilgi güncelleme ve düzenleme işlemlerine olanak tanır. Türkiye'de 2017 yılında yaşanan erişim yasağı olayında da görüldüğü gibi, Wikipedia içerisinde yer alan bilgilerin doğruluğu ve güncelliği öncelikli bir sorundur. Bu bağlamda, bilgi güncelleme ve düzenleme süreçlerinin nasıl işlediğini incelemek önemlidir.

Kullanıcı Tarafından Düzenlemeler

Vikipedi'nin temel özelliği, kullanıcıların içerikleri düzenleyebilmesidir. Bu sayede, kapsamlı ve güncel bilgilerin sürekli olarak paylaşılması ve geliştirilmesi sağlanır. Kullanıcılar, bilgi verdiği konu hakkında uzman veya amatör de olsalar, ansiklopediye katkıda bulunabilirler. Uzmanların da denetlenebilir olması önemli bir öğe olarak dikkat çeker.

Denetim ve Tartışma Süreçleri

Düzenlemeler, diğer kullanıcılar tarafından da denetlenebilir ve gerekirse tartışılır. Vikipedi, tartışma sayfaları aracılığıyla, düzenlemelerin gerçekçiliğini, tarafsızlığını ve doğruluğunu kontrol etmeye çalışır. Bu süreçlerde, kullanıcıların sağladığı kaynaklar ve referanslar belirleyici bir rol oynar. Doğrulanamayan veya eksik kalan bilgilerin, ansiklopediye zarar getireceği düşünülür.

Sürümden Sürüme Değişiklikler

Bilgi güncelleme ve düzenleme süreçlerinde, Vikipedi'nin sürümler arasındaki değişikliklerini takip etmek de önem taşır. Yapılan düzenlemelerin veya geri alınan düzenlemelerin geçmişini inceleyerek, bilgi hakkında daha sağlıklı bir değerlendirme yapılabilir. Bu sürecin rahatlıkla takip edilebilir olması, sürekli güncellenen bilgilerin doğrulanabilirliğini kontrol etmeye yardımcı olur.

Sonuç olarak, Wikipedia'da bilgi güncelleme ve düzenleme süreçleri, kullanıcıların aktif katılımı ve denetim mekanizmaları sayesinde işlemektedir. Hem kullanıcılar tarafından yapılan düzenlemeler, hem de denetim ve tartışma süreçleri, ansiklopedinin güncel ve doğru bilgilerle doldurulmasına katkı sağlamaktadır.