Masal Türleri Nelerdir? Tarihçesi Nedir?
Masal Türü | Özellikleri | Örnekler |
---|---|---|
Hayvan Masalları | Hayvan karakterler, insan gibi düşünür ve hareket eder. Öğretici ve ders verici nitelik taşırlar. Genellikle kısa ve birden fazla olay içerirler. | Fabl Masalları |
Olağanüstü Masallar | Uzun, çarpık ve olağanüstü konuları içerir. Gerçek ile ilgisi olmayan, hayal ürünü öğeler içerir. Kahramanlar genellikle olağanüstü canlılara karşı mücadele ederler. | Cin, Peri, Dev, Cüce, Ejderha masalları |
Gerçekçi Masallar | Günlük yaşamdan alınan kişi ve olayları konu alır. Genellikle aile ilişkileri, zengin-fakir ilişkisi gibi sosyal konulara yer verilir. Olağanüstü ve gerçekçi masallar, asıl masallar kategorisine dahildir. | Padişah, Sultan, Kral, Prens, Prenses, Vezir gibi karakterlerin bulunduğu masallar. |
Zincirleme Masallar | Olayların birbirine zincirleme olarak bağlandığı masallardır. Kısa ve genellikle eğlendirici özellik taşırlar. | Keloğlan ve Sırça Köşk masalları |
Fıkralar | Günlük yaşamdan olay ve kişilere yer verirler. Mizahi ve düşündürücüdürler. Masal türleri arasında yer alırken birçok tartışmayı da beraberinde getirirler. | Nasreddin Hoca fıkraları |
Masalların Tarihçesi | Gerçekleşme ihtimali olmayan, fantastik öğelere yer veren, zaman ve mekanın belirsiz olduğunu belirtir. Milattan önceye dayanır. | Hint ve Yunan Mitolojisi, Kelile ve Dimne, Ezop Masalları |
Keloğlan Masalları | Genellikle zeki, düşünceli ve iyi kalpli olan kahramanı Keloğlan'ın başından geçen olayları anlatır. | Keloğlan Ve Sihirli Taş |
Deniz Kızı Masalları | Büyülü ve fantastik hayvanları anlatır. Deniz kızının serüvenleri ve aşk hikayeleri genel özelliktedir. | Denizkızı Ve Prens |
Peri Masalları | Doğaüstü varlıklar olan perilerin, genellikle iyi veya kötü niyetli hikayelerini anlatır. | Cinderella, Karlar Kraliçesi |
Efsunlu Masalları | Büyü, sihir ve mitolojik yaratıkları içerir. Kahramanları genellikle büyülü evrenlerde maceralara çıkar. | Harry Potter, Yüzüklerin Efendisi |
Masal, gerçekleşmesi imkansız olan, olağanüstü olay, kahraman ve durumlara yer veren anlatı türüdür. Masallarda yer ve zaman her daim belirsizliğini korurken sürekli geçmiş zaman dili ile hareket edilir. Özellikle hedef kitlesi çocuklar olduğu için eğitici ve güldürücü özellikleri de bulunmaktadır. Okuyucularına öğüt verme niteliği taşımaktadır. Aynı zamanda masal okuyan kişi, okuduklarından ders çıkarmaktadır. Okuyucularının hayal dünyalarının gelişmesine oldukça büyük katkı sağlamaktadır. Kimi gece yatarken uykuya dalmadan önce masalın o olağanüstü dünyasına girerek uyur. Kimi de okulda ya da evde masal kitapları okurken o düş yolculuğuna girerek kendini o kahramanlar arasında hisseder.
Sürekli bahsettiğimiz ve özellikle ilkokul çağındaki çocukların okuması için tavsiye edilen masallar kaça ayrılır. Hangi amaçla yazılır? Yazılışlarında edebi ya da sanatsal bir amaç güdülür mü? Bu sorulara cevap niteliğinde bu yazıyı yazmaktayım. Masal türleri hakkında bilgi sahibi olarak sorulara cevap arayamaya ne dersiniz?
Masalın Türleri Nelerdir?
Masal türleri 4 başlık altında toplanır:
Hayvan Masalları
Masal türleri arasında ilk sırada hayvan masalları yer alır. Bu masallarda karakterler hayvanlardan oluşmaktadır. Bu masal türünde hayvanlar, insanlaştırılarak okuyucularına öğretici bir olay sunulmaktadır. Hayvanlar genel itibariyle kılık değiştirmiş insanlar olarak betimlenir. Savunulan bir düşünceye güç katmak, öğüt vermek ve anlatılanlardan ders çıkarmak amacı ile yazılan masallardır.
Diğer masal türleri ile kıyaslandığında daha kısa yazılır. Tekerleme ile başlamaz. Metinler birden fazla olay üzerine kurularak yazılır. Hayvanlar insanlaştırıldığı için olağanüstü varlıklara yer verilmez. Hayvan masalları fabl olarak da adlandırılır. Bu masalların kaynağı Hindistan’dan gelmektedir. Hindistan’dan gelmesinin nedeni coğrafyada hakim olan dini inanıştan gelmektedir. Hayvanlara çok fazla değer verilir. Özetlemek gerekirse hayvanlar, insan gibi düşünür ve hareket eder. Karakterler kişiselleştirme ve konuşturma yoluyla insan tipi tasvir edilir. Amaç ibretlik ders vermektir.
Olağanüstü Masallar
Masal türleri arasında olağanüstü masallar yer alır. Diğer türler ile kıyaslandığında oldukça uzun yazılır. Masalda yer alan kişi sayısı oldukça fazla ve çarpıktır. Kişiler normal insanlarla birlikte cin, peri, dev, cüce, ejderha vb. olağanüstü canlılardır. Anlatılan konu tamamen hayal ürünüdür. Hiçbir şekilde gerçeği yansıtan konulara yer verilmez. Yer ve zaman kavramları belirsiz olup yer hayal ürünün bir yansımasında gerçekleşir. Bu masal türünde kahraman, olağanüstü canlılara karı mücadele içindedir. Kafdağı, yerin yedi kat altı, bulutların üstü, periler padişahın diyarı gibi betimleme kullanımı oldukça fazladır.
Gerçekçi Masallar
Masal türleri arasında gerçekçi masallarda yer alır. Padişah, sultan, kral, prens, prenses, şehzade, vezir, zengin, fakir, tüccar, haydut vb. gerçek yaşamdan alınan kişiler bulunur. Konularını günlük yaşamın felsefesinden almaktadır. Zengin-fakir ilişkisi, aile ilişkileri ve sevgisi, padişahın kızına aşık olma, üvey anne kıskançlıkları, yaşamın gülünç yönlerinin ele alınması, kardeşler arasında en küçük olanının başarısı vb. konularını oluşturur. Çok fazla olay içermediği için okuyucunun dikkatini ana fikir üzerinde toplamaktadır. Olağanüstü ve gerçekçi masallar asıl masallar kategorisi altında incelenmektedir.
Zincirleme Masallar
Masal türleri arasında zincirleme masallar bulunur. Hayal ürününün bir sonucu olup olayların birbirine zincirleme olarak bağlandığı masallardır. Bu türde olağanüstü tekerleme ve kahramanlara çok az yer verilir. Anlatılan olaylar iç içe gerçekleşir. Bir önceki tür olan asıl masallara göre oldukça kısa yazılmaktadır. Gerçekle ilgisi olmayan masallardır. Çocukların severek dinledikleri ve kendi aralarında en çok anlattıkları masallardır. Keloğlan ve Sırça Köşk masalları bu türe en iyi örnektir. Güldürme özelliği olan bu türde aynı zamanda güldürürken düşündüren ve eğlendiren bir yapı da sunar.
Fıkralar
Masal türleri arasında fıkralar yer alır. Masal türleri arasında olması nedeniyle birçok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Günlük olaylara mizah ve düşünme katarak anlatan kısa yazılardır. Bu türde olağanüstü kişiler yoktur. Kişiler, günlük yaşamdan olan kişilerdir. Gerçekle ilintili olan eserlerdir.
Masal Türünün Tarihçesi
Masallar gerçekleşme ihtimali olmayan, olağanüstü karakterle donatılmış olan ve yerin belirli olmadığı bir türdür. Masalların ortaya çıkışı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak masalların kökeni milattan önceye dayandığı görüşleri bulunmaktadır. En eski masallar Hint ve Yunan mitolojisine dayanmaktadır. Bu milletler ile masal serüveninin başladığı düşünülür. Milattan önce yaşadığı varsayılan Beydaba’nın “Kelile ve Dimne” eseri ilk masal olarak kabul edilir. Aynı zamanda ilk fabl örneklerindendir.
Eski Yunan mitolojisindeki Ezop masalları da ilk masal örneklerindendir. Milattan önce yazıya geçirildiği ortaya çıkmıştır. Ezop masallarında kişiler genellikle hayvanlar arasından seçilmiştir. Bu yönüyle fabl olma özelliği vardır. Masalların kökeni ile ilgili mitolojik görüşü savunan kişiler vardır. Bu görüşü savunanlara göre masalların kaynağı mitolojidir. Bu görüşü savunanlara göre masalların kökeni Hint ve Eski Yunan mitolojisinde aranmalıdır. Özellikle Hint mitolojisinde Vedalarda aranmalıdır.
Masalların kökeni ile ilgili tarihi görüşü savunanlar vardır. Bu görüşe savunanlara göre masalların kökeni Hindistan’dır. Bu görüşte olan kişilere göre herkes tarafından bilinen Hint masal kitapları masalların kökeni olarak görülmektedir. Masalların kökeni ile ilgili etnografik ve antropolojik görüşü savunanlar da vardır. Bu görüşü savunanlara göre masalların mitoloji ve Hint masallarıyla bir ilgisi yoktur. Masalların geçmişe dayandıkları görüşünü savunurlar. Aynı zamanda masalların geçmiş döneme ait izleri taşıdığını öne sürerler. Masalların kökeni hakkında bilgi sahibi olduktan sonra şimdi de dünya ve Türk edebiyatındaki izlerini öğrenelim.
Türk ve Dünya Edebiyatında Masal İzleri
Masalların kökeni başlığında belirtildiği gibi Beydaba’nın yazdığı Kelile ve Dimne dünya edebiyatında bu alanda yazılmış ilk eser olarak görülür. Ardından Ezop masalları da bu alanda yazılan ilk eserlerdendir. Aynı zamanda bu eserler fabl örnekleridir. Arap ve İran coğrafyasında Bin Bir Gece Masalları, Simbad, Bin Bir Gün Masalları bulunmaktadır. Batı edebiyatı incelendiğinde çok daha bildiğimiz masallar ile karşılaşıyoruz. Kitap olarak yayınlanmasının yanı sıra televizyon ve beyaz perdeye uyarlanan eserlerdir. Bunlar Kırmızı Başlıklı Kız, Sindirella, Pinokyo, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Çizmeli Kedi gibi masallar oldukça yaygındır.
Avrupa coğrafyasında masalın tanınmasında öncü olan kişi Fransız asıllı La Fontaine olarak kabul edilir. Yazdığı fabl ile birçok ülkede eserleri ile tanınmaktadır. Grimm Kardeşler de Avrupa’da bu alanda eserleri ile tanınan kişilerdir. Yazdıkları masalları Çocuk ve Yuva Masalları adlı bir kitapta toplayarak yayınlamışlar ve ün elde etmişlerdir. Avrupa’da Çocuk masalları adlı eseriyle tanınan Danimarkalı Andersen de oldukça önemli kişiler arasında kabul edilir. Özellikle herkesin bildiği Kibritçi Kız adlı masalıyla tanınır.
Türk edebiyatına baktığımız zaman ilk masal örnekleri Uygurlara dayanmaktadır. Uygurlar döneminde yazılan Kalyanamkara ve Papamkara adlı eser bulunmaktadır. Türk edebiyatında bu alanda çalışan Tahir Alangu, Anadolu’daki halk masallarından derlediği Billur Köşk adlı bir eser yayınlamıştır. Tahir Alangu’nun yanında Pertev Naili Boratav, Türk Halk Masalları Tipleri kataloğu yayınlamıştır. Burada 2500 adet Türk masalını incelemiş ve 300’ün üzerinde tespit yayınlamıştır. Türk edebiyatında Keloğlan, Billur Köşk ve Anka Kuşu bu alanda en çok bilinen eserlerdir.
Sezer AÇİLER, 19 Haziran 1995 tarihinde Sakarya’da dünyaya geldi. 2018 yılında Sakarya Üniversitesi Sosyoloji bölümünü bitirdi. Gayrimenkul danışmanı, stajyer sosyolog ve Felsefe Grubu öğretmeni olarak çalıştı. Sertifika programlarına katıldı. 2019 yılında İstanbul İşletme Enstitüsünde blog yazarı olarak çalışmaya başladı.