Masal Anlatıcılığı Nedir?

Masal denilince aklınıza gelen kelime nedir? Size ilk masalı kim anlattı? En son masalı ne zaman dinlediniz? Soruların bendeki karşılığı sırasıyla; söz, ninem ve çocukken oldu. Pek çok kişide benimle benzer cevapları verecektir diye düşünüyorum. “Bir varmış bir yokmuş, Evvel zaman içinde…” cümleleriyle başlayan masalları ninelerimizden, çocukluk yıllarımızda dinledik.

Sözlü anlatının tarihi; buna bağlı olarak masallar da insanlık kadar eskidir. Yazının MÖ 3500 yılında bulunması da bir nevi sözlü anlatının ne kadar eski olduğunun kanıtıdır. İnsanlık geliştikçe; yeni keşifler yaptıkça, anlatılanlar da gelişti. Günümüze geldiğimizde ise masallar da anlatıcıları da değişti. Gelişen dünyaya ayak uydurdu. Arttık masalları nineler anlatmıyor, dinleyicileri de çocuklar değil. 

‘Masal anlatıcılığı’ başlığında yeni bir alan doğdu, büyüdü, yaygınlaştı. Masal anlatıcılığında sözlere sahne ışıkları ve müzik de eşlik ediyor. Tiyatro sahnesi değil ancak meddahlık geleneğini anımsatıyor. Bu işi profesyonel anlamda yapan kişiler eğitimler de veriyor. Masallar gibi anlatıcılığı da kulaktan kulağa yayılıyor. Konuşmayı ve dinlemeyi sevmeyen günümüz insanını yeniden ‘söz’ ile buluşturuyor. Önce dinlemeyi sonra da anlatmayı öğretiyor.

Masal Anlatıcılığı Eğitimi Nedir?

Masal anlatıcılığı, UNESCO ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın desteklediği projeler aracılığıyla yeniden ortaya çıktı. Önce üniversiteler de atölyeler düzenlendi, eğitimler verildi. Öğrenciler masal anlatmayı kendine meslek olarak seçince yeni bir alan açıldı. Popülerliği arttı, geleceğin meslekleri arasında değerlendirildiği de oldu.

Masal anlatıcılığı denilince akla ilk gelen düzenlenen atölyelerdi. Eğitimler küçük gruplar halinde yüz yüze veriliyordu. Eğitimci, “Masal nedir? Masalların tarihi, Dünyadan masallar, masal anlatırken nelere dikkat edilir? Eğitim katılımcılara ne katacaktır?” başlıklarında bilgileri anlatıyordu. Pek tabii bunu masal anlatır gibi yapıyordu.

Ülkemizin en bilinen üniversitelerinin de aralarında bulunduğu pek çok kurum masal anlatıcılığı eğitimi veriyor. Hayatımızdaki pek çok şey gibi masal anlatıcılığı eğitimleri de değişti. Halen yüz yüze küçük gruplara eğitim veren atölyeler var. Çoğunluk sayılabilecek eğitimler; online oldu, uzaktan eğitime dönüştü. Fiyatlarına gelince hemen her bütçeye uygun eğitimler var. İstanbul İşletme Enstitüsü bünyesinde de Masal Anlatıcılığı eğitimi başlayacak. Başlama tarihi ise 16 Kasım.

Öğretmenlere Özel Eğitim

Millî Eğitim Bakanlığı da masal anlatıcılığı eğitimi veren kurumlar arasında yer alıyor. Eğitimler “Anadolu Masalları Projesi”  kapsamında veriliyor. Bakanlığın eğitimlerine yalnızca öğretmenler katılabiliyor. Son etkinlik geçen yıl İstanbul’da yapıldı. Eğitime ülkemizin farklı bölgelerinden öğretmenler katıldı. Anadolu Masalları Projesi’nin ve başlı olarak verilen eğitimlerin amacı Anadolu masalarını Türkiye'nin dört bir yanındaki çocuklarla buluşturmak.

Masal Anlatıcılığı Eğitimine Kimler Katılabilir?

Masallara, masal anlatmaya ilgi duyan herkes eğitimlere katılabilir. Peki masal anlatıcılığı eğitimine en çok kimler katılıyor? Bu soruya şöyle cevap verilebilir:

• Eğitim fakülteleri başta olmak üzere öğrenciler,

• Eğitimciler,

• Akademisyenler, 

• Anne-babalar,

• Anlatıcılık alanında kariyer planlayanlar,

• Meslek hayatlarına farkındalık katmak isteyenler 

Eğitimi almaya karar vermeden önce cevaplanması gereken bir soru var. O da şu: Eğitimi neden almak istiyorum? Bu soru cevaplandığında alınacak eğitimin şekli de belirginleşir. Meslek olarak görülmesi ya da öğretmenlik gibi yapılan mesleğe destek amacıyla seçilmesi eğitimin içeriğini de değiştirir. Destek amacıyla alınan eğitime tek kurs yetebilir. Ancak masal anlatıcılığı mesleği için uzun soluklu atölyeler gerekir. Masal anlatmak kadar masallar da bilinmelidir. Uzmanlık isteyen eğitim haline dönüşür.

Masal Anlatıcılığı Eğitimi Neler Kazandırır?

Masallar çocuklarla özdeşleşmiş olsa da anlatıcılar her yaş grubuna hitap etmeyi bilmelidir. Masal anlatıcılığı eğitiminin kattığı ilk şey dikkat dağınıklığı için iyi bir çözüm olmasıdır. Bunun yanı sıra;

• Anlama ve dinleme becerisini geliştirir. 

• Motivasyon sağlar. 

• Özellikle öğretmenler için etkili ders işlemenin önünü açar. 

• Anne-babalar çocuklarıyla çok daha kolay iletişim kurar. 

• İkna kabiliyetini artırır. 

• Masallar hakkında bilgi düzeyini artırır. 

Masal Anlatıcılığı İle Masal Terapisi Farkı Nedir?

Masal anlatıcılığı ile masal terapisi birbirinden farklı eğitim alanlarıdır. Aralarındaki en temel fark; masal terapisinin adından da anlaşılacağı üzere terapi amacıyla kullanılmasıdır, psikolojik tekniklere yardımcı görevindedir. Masal anlatıcılığında çocuk yetişkin ayrımı yapılmaz. Terapi de ise yetişkinler de hedef kitle kabul edilse de asıl çocuklar önemlidir. Masal terapisi eğitimine daha çok ‘çocuk’ uzmanları katılıyor. Okul öncesi öğretmenleri, psikologlar, rehber öğretmenler, sınıf öğretmenleri gibi…

Modern Masal Anlatıcılığının Mimarı Bir Fransız

Ülkemizde şimdilerde oldukça yaygınlaşan masal anlatıcılığının mimarı bir Fransız. Evet yanlış duymadınız, masalların ve bağlantılı olarak anlatıcılığın yaygınlaşmasının öncüsü ülkemizde yaşayan: Judith Malika Liberman. Yıllar önce Yrd. Doç. Dr. Evrim Ölçer Özünel'in yolu Judith’in düzenlediği masal atölyesine düştü. Özünel, Halk bilimi alanında çalışıyordu. İkilinin buluşması yeni fikirleri ortaya çıkardı: Masal anlatıcılığı. UNESCO ve Kültür Bakanlığı desteğiyle projeler ürettiler. Farklı üniversitelerde düzenlenen eğitimlerle Judith, öğrenciler yetiştirdi. Böylece günümüzde popüler hale gelen bu mesleğin temelleri atılmış oldu. Türkiye’yi “masal toprağı” diye tanımlayan Judith, o toprağı masal anlatıcılarıyla da tanıştırmış oldu.

Judith ile yıllar önce düzenlediği masal geceleri aracılığıyla tanışmıştım. Başlı başına bir yazının konusu olsa da masal anlatıcılığında da değinmeden geçemezdim. Fransız kökenli ama bizden biri gibi Judith, geleneklerimize fazlasıyla hakim. Onu tanımlayacak en iyi ifade; ‘modern zamanların masal ninesi’ olur. Masal konusunda adeta bir derya; masal geceleri düzenliyor, radyo programı yapıyor. Masal Terapi ve Masallarla Yola Çık adında kitapları da bulunuyor. Judith Malika Liberman’ın Anadolu toprağına attığı masal filizi büyüdü, masal anlatıcılığı oldu. Kulaktan kulağa yayıldı. Yeni bir meslek alanı gelişti. Anlatıcılıkla birlikte masal anlatıcılığı eğitimi de popülerleşti.

Masal atölyelerine ve masal gecelerine katıldım. Masalın insana iyi gelen bir tarafı var. Çocukluğumuza götürüyor bir nevi ancak sadece bu değil. İyi bir motivasyon kaynağı oluyor. Hele büyük şehirlerde yaşayanlar düşünüldüğünde karmaşa içinde soluk alacakları küçük bir adacık gibi değerlendirilebilir. Tam da bu noktada yeniden söze dönmek için, masallar sağlam bir liman. Önce dinlemeyi sonra da anlatmayı öğrenmek için de masal anlatıcılığı eğitimi iyi bir fırsat olarak düşünülebilir. Kariyer olarak düşünülmese bile anlatmayı öğrenmek insanın özüne dönmesini en azından kendini yeniden dinlemesini sağlayacak.