Paradigma Nedir? Postmodern Paradigma Nedir?
| Kavram | Tanım | Örnek |
|---|---|---|
| Paradigma | Bir bakış açısıyla oluşan değer, fikir, inanç ve tekniklerin bir dizisi. | Newton Fiziği paradigması, Kuantum Fiziği ile yer değiştirmiştir. |
| Bilimsel Araştırma | Belli bir konuyu incelemek, analiz etmek ve bu konuda yeni bilgiler elde etmek için düzenli ve düşünsel çalışmadır. | Kuantum mekaniğinin çalışılması. |
| Pozitivist Paradigma | Deney ve gözlem odaklı bir anlayışı temsil eden bir felsefi yaklaşım. | Astronomi ve fizikteki çalışmalar. |
| Eleştirel Paradigma | Toplumun ve sosyal yapıların eleştirel bir biçimde incelendiği ve anlaşılmaya çalışıldığı düşünce sistemi. | Kapitalist toplum yapısının eleştirilmesi. |
| Yorumlayıcı Paradigma | Araştırmacının kendi duygu ve düşüncelerini araştırma sürecine katması ve bulguların yorumlanmasıdır. | Sosyolojik ve antropolojik çalışmalar. |
| Postmodern Paradigma | Her tür evrensel gerçeklik ya da objektiflik iddiasının reddedildiği, yerel ve öznel gerçekliklerin kabul edildiği düşünce sistemidir. | Postmodern edebiyat çalışmaları. |
| Bilimsel Devrimlerin Yapısı | Bilişsel ve toplumsal değişimlerin bir bilim dalına getirdiği büyük değişiklikler. | Darwin'in evrim teorisi ve tesirleri. |
| Nicel Araştırma | Sayısal ve istatistiksel veri kullanılan araştırma türüdür. | Bir ülkenin ekonomik büyümesini ölçen araştırmalar. |
| Nitel Araştırma | Sayısal olmayan veri kullanılan, daha çok anlam ve süreci inceleyen araştırma türüdür. | Etnografik çalışmalar veya olay çalışmaları. |
| Karma Araştırma | Hem nitel hem de nicel yöntemlerin birlikte kullanıldığı araştırma türüdür. | Eğitimdeki öğrenme stratejilerinin incelendiği araştırmalar. |
Bilimin ve bilimsel araştırmanın önemli konularından biri olan paradigma, kavramlaştırıldığı günden bu yana kullanılmaya ve kavramların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bilimde önemli şeylerden biri, bilim insanlarının ve onların yarattığı etkinliklerin bir şey sunabilmesidir. Bilimin kendini farklı disiplinlere ayırdığı süreç boyunca her keşif, düşünce, kuram da birbirlerinden etkilenerek kendi alanlarına, özgün bir perspektifle katkı sunmuşlardır.
Paradigma, bir bakış açısıyla oluşan değer, fikir, inanç ve tekniklerin bir dizisidir. Paradigma sadece bilim alanına özgü bir kavram değil, bireyin günlük hayatında etkin olan düşüncelerin ve değerlerin, algıların da bir bütünüdür. Bir olaya farklı bakış açıları ve geliştirilen kavramsal algılar, paradigmanın kısa tanımları olarak görülebilir. Bilimin ve felsefenin bir konusu olmaktan çıkıp bir araştırma için de gerekli görülen paradigma, çalışılan alanda etkin olan kavramları araştırmacının merakına sunmaktadır.
Başarılı ve doğru bir bilimsel araştırma yapmanın koşullarından biri de hakim olan ve geliştirilen paradigmaları araştırmaktadır. Buradan çıkan sonuçlarla da kişinin kendi paradigmasını- özgün düşüncesini ortaya çıkarması beklenir. Daha çok sosyal bilimlerin araştırmalarında gördüğümüz paradigma, sizin düşüncenizle oluşturduğunuz kavramsal çerçevedir. Paradigmanın günlük hayatta ve bilim alanında kullanımına biraz daha yakından bakarak kavramın kullanımına dair fikir gelişiminizi sağlayabilirsiniz.
Paradigma Ne Demek?
Günlük hayatta iki kişinin aynı olayı farklı açılardan değerlendirmesi, yorumlaması paradigmanın günlük hayatımızdaki kullanımına basit bir örnektir. Bilim alanında ise Bilim Felsefecisi Thomas Kuhn tarafından tarafından aktif olarak kullanıma açılmıştır. T.Kuhn bulduğu kavramı, bilim insanlarının belli bir dönem içinde geliştirdiği kavramsal çerçeve ya da değerler, kuramlar olarak açıklamıştır. Paradigmaya yönelik düşüncelerini de "Bilimsel Devrimlerin Yapısı" adlı kitabında açıklamaya çalışmıştır. Paradigmalar, belli bir dönemde hakim olmakla beraber, gelişebilir ve değişebilir.
Paradigmanın yıkılışı ancak bir başka paradigmanın ortaya çıkması ve kabul edilmesiyle gerçekleşir. Örneğin, bir dönem hakim bir düşünce olan Newton Fiziği, yeni bir paradigmanın geliştirilmesiyle sınırlılık içinde kaldığı için yerini Kuantum Fiziği paradigmasına devretmiştir. Bilim alanında paradigmaların değişilebilir olması da nesnelliğin sorgulanmasına ve bilimin de gelişebilir özelliğini meydana getirmiştir. Paradigma, belli bir dönemden sonra gelişen ve değişen sorular ile sorunlara çözüm üretemezse yeni bir paradigma arayışı da ortaya çıkar ve yapılan araştırmalar, deneyler, keşiflerle eski görülen ve cevap veremeyen paradigmayı yıkacak çalışmayı da bilim dünyasına tanıtır.
Bilimsel araştırma konusunda ise paradigma bazı yöntem ve araştırma paradigmaları üzerinden araştırmacının bakış açısına ve kendi alanına göre kullanılabilir. Araştırmacı alanına özgü paradigmaları metodolojik yöntemden de haberdar olarak incelenmelidir. Sosyal bilimler alanında kullanılan paradigmaların, nesnel gerçeklikten öte insanı ve insan etkinliğini araştırma ve inceleme özelliğinden dolayı eksik ya da tamamlanmamış, hatalı olması da kaçınılmazdır. Sosyal bilimlerin bu yanı birçok paradigmanın ortaya çıkmasına, geliştirilmesine de alan açmaktadır. Sonuçta bir bakış açısını, değerleri ve inançları içeren paradigmalar da insan tarafından yaratıldığından birçok paradigmanın varlığı da sosyal bilim ve günlük hayatta karşımıza çıkmaya devam edecektir.
Bilimsel Araştırma ve Paradigmalar
Bilimsel araştırma sürecinde, araştırmacıya yol gösteren, belli bir çerçeveden baktıran paradigma, sorulara ya da sorunlara cevap üretir. Araştırma yapılacak konunun ilgili olduğu kaynakları sorulara verdiği cevaplardan yararlanarak incelemek gerekir. Araştırma sürecinde her paradigmanın birbirinden etkilenerek kendi ürününü ortaya çıkardığını da unutmamak gerekir. Bundan dolayı da paradigmalar ve yaklaşımlar incelenirken ya da kullanılırken parçalardan bütüne gitmek de işlevsel olabilir. Bilimsel araştırmayı yürütmeye yönelik konuya yaklaşılacak bakış açısını içeren yöntem ve paradigmalardan da bahsetmek gerek.
Bunlar; pozitivist paradigma, eleştirel paradigma, yorumlayıcı ve postmodern paradigma olarak görülmektedir. Ayrıca bilimsel araştırma da konunuz ve benimsediğiniz paradigma aracılığıyla nicel, nitel ve karma araştırma yöntemlerini de çalışmanızda kullanabilirsiniz. Bilimsel araştırmaya yönelik detaylı bilgileri ve kavramları da öğrenmeniz için Enstitü tarafından online eğitim kapsamında verilen bilimsel araştırma ve yazma teknikleri eğitimini alabilirsiniz. Öğreneceğiniz kavramlar ve yaklaşımlar çalışmanız için de fayda sağlayacaktır.
İlgili eğitim:
Pozitivist Paradigma
Metafizik düşünce dediğimiz olaylara ve olgulara doğaüstü bir güç ve felsefe geliştiren anlayıştan, deney ve gözlem odaklı bir anlayışı temsil eden pozitivizm, doğa biliminin sosyal bilime de katkı sunacağı görüşünü benimser. Pozitivist paradigma, bilimsel araştırma da insan davranışlarını, olaylara ve olguları dış etkenlere bağlar. Sosyal bilimlere bakışı da doğa bilimlerindeki bireyden bağımsız neden -sonuçla ilişkilidir. Bilimsel araştırmanını nedenini de doğa yasalarını ortaya çıkarmak ve gözlemlemek olarak açıklar. Pozitivist paradigma, bilimin değerlerden bağımsız olduğunu, araştırmanın da nicel yöntemlerle yürütülmesini savunmaktadır.
Eleştirel Paradigma
Pozitivist ve yorumlayıcı paradigmaya bir tepki olarak gelişen eleştirel paradigma; konulara, olaylara, etkinliklere eleştirel bir kuram olarak kendini yorumlamıştır. Duvarın ardındakini görmeye çalışan ve duvarı değiştiren bir sorgulama sürecidir. Bilimsel araştırmanın konusu da yanılabilen ve yanlış bilince sahip bireyleri kapalı kalan gerçekle, bilgiyle tanıştırmak ve buradan çıkan çalışmayla bireyleri değişime ve sorgulamaya götüren bir süreci başlatmaya yöneliktir. Araştırma, kapalı gerçeği ortaya çıkaracağından derinlemesine yapılmalı ve sorgulayarak yeniliğe katkı sunmalıdır. Eleştirel paradigmaya göre, yanlış bilince sahip bireyleri uyarmak için bilim doğru değerlerden oluşmalıdır.
Yorumlayıcı Paradigma
Görünür olanın ötesini merak eden ve keşfederek yorumlamaya, anlamaya çalışan yorumlayıcı paradigma, ayrıntılı ve derinlemesine araştırma yolunu benimser.Özellikle bilimsel araştırma sırasında araştırmacı, okuma etkinliğine önem vermeli ve içerik çözümlemesinden yararlanmalıdır. Yorumlayıcı paradigma, nitel yöntemler olan saha araştırması, katılımcı gözlem ve içerik araştırmasından yararlanır.
Bu yöntemlerle görünen gerçeğin ötesinde asıl gerçek ortaya çıkacaktır. Araştırmanın konusu da sahada var olan gerçeklerin nasıl ortaya çıktığını bireylerle paylaşarak anlamlı bir toplumsal paylaşımı sağlayabilmektir. Bilimsel araştırmanın konusu bağlamdan- ortamdan ayrı düşünülemez, bundan dolayı da anlamın ortaya çıkma süreci derinlemesine inceleme ve saha çalışması gerektirir. Yine yorumlayıcı paradigma da bilimin değerlerden bağımsız olamayacağını, farklı değerlerin olduğunu söyler.
Postmodern Paradigma
adını yaşadığımız çağın tanımlanmasında da kullandığımız postmodernizm, mevcut kalıp ve biçimlerin ötesinde bir anlam taşır ve üretir. diğer paradigmalar modernizmin bir ürünü olarak lanse edilirken postmodernizm kaynaklarını varoluşçuluk ve nihilizm akımları ile bu alanda eser vermişlerin sanat alanına katkısından beslenmiştir. postmodern paradigmaya göre, doğa bilimleri ve sosyal bilimlerinin yöntem farklılığı ve çatışması diğer paradigmalar da kendisini gösterir. postmodern paradigma ise bilimler arasında bir fark görmez ve aynı şekilde sanat ile bilim arasında da ayrım yapmaz.
Modern paradigmalarda yapılan ayrım ve sınıflandırma, gerçeğin ortaya çıkmasını engellediği görüşünü benimser. Buna göre araştırmanın amacı da genelleme içermeyen ve doğru bilginin imkansızlığını göz önünde bulundurarak araştırmacının- sanatçının kendi öznelliğini ve benliğini ifade etmesini sağlamak olmalıdır. Görüldüğü üzere bilimsel araştırma ve paradigma arasında sıkı bir ilişki söz konusudur. Sizin konuya bakışınız ve benimseyeceğiniz yaklaşım ve yöntemler, araştırmanın da genel seyrini belirleyecektir.
Ankara Üniversitesi Halkla ilişkiler ve tanıtım bölümünden mezun oldu. Lisans öğreniminde sosyal farkındalık kampanyalarında görev aldı. İstanbul İşletme Enstitüsü’nde fotoğrafçılık, iletişim, kişisel gelişim ve diğer farklı konularında yazmaya başladı.
