Gazetecilik Nedir? Gazeteci Ne İş Yapar?
Konu | Ayrıntı | Ek Bilgi |
---|---|---|
Gazetecilik Nedir | Bir olayı haber diline dökerek yazılı, görüntülü ya da sesli olarak topluma aktaran kişiye gazeteci denir. | Gazeteciliğin yapılabildiği platformlar; gazeteler, televizyonlar, radyo kanalları ve internet siteleridir. |
Gazetecilik Tarihi | Gazeteciliğin geçmişi 1605 yılına dayanır. 19. yüzyıl gazetelerin popüler olduğu yıllardır. | Johann Carolus'un 1605 yılında Strasburg'da ilk gazetenin iznini alması gazeteciliğin başlangıcıdır. |
Gazetecilik ve Teknoloji | Günümüzde internet gazeteciliği yoğun olarak kullanılır. Aynı zamanda sosyal medyada da gazetecilik faaliyetleri gerçekleştirilir. | Teknolojik gelişmeler, gazeteciliği de etkilemiştir. Gazetecinin de bu gelişmelere uyum sağlayarak yeni yetkinlikler edinmesi gerekir. |
Muhabir Ne İş Yapar | Gazetecilik özellikle medya kuruluşlarında muhabirlik şeklinde icra edilir. | Muhabirler, radyo, televizyon, gazete veya internet üzerinden haberleri duyurma sorumluluğuna sahiptir. |
Sosyal Medya ve Gazetecilik | Bir kuruma bağlı olmadan da gazetecilik yapılabiliyor. Özellikle sosyal medya üzerinde etkin olan hesaplar, bu tür bağımsız gazetecilik faaliyetlerine örnektir. | Bireysel olarak gerçekleştirilen gazetecilik faaliyetlerinin kabul gördüğü alanlar genellikle Twitter ve Instagram'dır. |
Gazeteciliğin İlk Adımları | Gazeteciliğin başlangıcında haberler genellikle diğer ülkelerle ilgiliydi, gazetelik ilk olarak bu tür haberlere ev sahipliği yapmıştır. | Gazetecilik tarihinin başlarında matbaanın gelişimi büyük bir role sahiptir. |
Televizyon Haberciliği | Gazetecilik faaliyetleri 20. yüzyılda televizyonla birlikte değişmiştir. | Televizyonun icadı, gazetecilik faaliyetlerini farklılaştırmış ve daha geniş kitlelere ulaşmayı sağlamıştır. |
İnternet Haberciliği | Günümüzde gazetecilik faaliyetleri en fazla internet üzerinden gerçekleştirilir. | İnternette geçirilen zamanın artması, internet haberciliğinin önemini ve popülerliğini artırmıştır. |
Bağımsız ve Tarafsız Gazetecilik | 19. yüzyıldan itibaren bağımsız ve tarafsız gazeteler yaygınlaşmaya başlamıştır. | Bu tür gazeteler, hükümetler ve güç merkezlerinden bağımsız olarak halkı bilgilendirme rolünü üstlenmiştir. |
Gazetecilikte Teknoloji ve Yetkinlikler | Gazetecilik alanındaki teknolojik gelişmeler, gazetecilerin yeni yetkinlikler kazanmasını gerektirmektedir. | Gazetecilerin sosyal medya ve dijital alanlarda da yetenekli olması gerekmektedir. |
“Sır saklayan, haber ve bilgi kaynağını gizlemesini bilen, gerektiğinde hükümetlere ve güç odaklarına karşı savaşmayı göze alan insan, gazetecidir.” Uğur Mumcu
Gazetecilik nedir?” sorusuna cevap vermeden önce gazetecinin ne olduğuna değinmek isterim. Gazeteci, herhangi bir olayı haber diline dökerek yazılı, görüntülü ya da sesli olarak; gazeteler, televizyonlar, radyo kanalları ve internet siteleri aracılığıyla topluma aktaran kişiye denir. Gazetecinin yaptığı faaliyetlerin toplamı da gazeteciliktir.
Gazeteciliğin geçmişi 400 yıl öncesine dayanır. 1605 yılında Almanya, Strasburg’da Johann Carolus’un yazı yayınlamak için belediye meclisinden izin istemesi gazeteciliğin ilk başlangıcı kabul edilir. İlk gazetelerin ağırlıklı gündemi komşu ülkelerle ilgili haberlerdir. Matbaanın gelişmesi gazeteciliğin gelişmesinin de ilk adımı kabul edilir. Gazetelerin popüler olduğu yıllar 19. yüzyıldır. Bağımsız ve tarafsız gazeteler yaygınlaşır. Toplumlar pek çok bilgiye gazete haberleri aracılığıyla ulaşır.
20. yüzyıla gelindiğinde ise televizyonun da icat edilmesiyle gazetecilik faaliyetleri farklılaşır. Televizyon haberciliği yaygınlaşsa da gündem ağırlıklı olarak gazeteler aracılığıyla takip edilir. Günümüzde ise internet gazeteciliği bir başka ifade ile internet haberciliği bilgi almak için sıklıkla takip edilen mecradır. Ülkemizde günlük olarak internette geçirilen yaklaşık 8 saatlik süre de bunun göstergelerinden biri kabul edilebilir.
Sıklıkla karşılaştığımız gazeteciliğin medya kuruluşlarında yapılması. Televizyonda, radyoda, gazetede ya da internette muhabir olmak gibi. Ancak internetin ve sosyal medya platformlarının yaygınlaşması sebebiyle bir kuruma bağlı olmadan da gazetecilik yapılabiliyor. Twitterda, Instagramda yüzbinlerce takipçili hesaplar var. Bütün sektörlerde olduğu gibi gazetecilikte de teknolojik gelişmeler yeni beceri edinmeyi, birtakım yetkinliklere sahip olmayı da beraberinde getirdi. Geçmiş yıllarda telgraf ve televizyonun süreciyle gazeteciler yeni şeyler öğrenmek zorundaydı. Günümüzde ise sosyal medya ve dijital alanla ilgili sahip olunması gereken yetkinlikler var.
Gazetecilik mesleği ve tarihiyle ilgili kısa notlardan sora gelelim bir sonraki başlığımıza.
Gazetecilik Ne İş Yapar?
“Gazetecilik ne iş yapar?” sorusuna kısaca, olayları haber diliyle kitlelere, ilgililerine aktarır denilebilir. Olayları nasıl haberleştirir? Kitlelere iletilen haberde amaç olayın anlaşılır bir biçimde aktarılmasıdır. Bunun için 5N1K sorularına ihtiyaç duyulur: “Kim? Ne? Ne Zaman? Nasıl? Nerede? Ve Neden?” 5N1K sorularının cevaplarını veren haber hedef kitlenin bilgi almasını sağlar. Dikkat edilmesi gereken bir başka husus ise gazeteciliğin mesleğinin temel ilkeleri ve etik kurallarıdır. Olayların habere dönüşmesiyle ilgili sürecin detayları için; “Haber Yazma Teknikleri” başlıklı yazıyı öneriyorum.
Gazetecilik genel ifade olarak kullanılsa da televizyonlarda ve gazetelerde çalışan meslek profesyonellerinin sahip olduğu bazı unvanlar bulunur. Yapılan işin tanımı bu unvanlara göre değişiklik gösterir. Muhabir, sayfa editörü, haber müdürü, editör, yazı işleri müdürü gibi… Mesleğe yeni başlayan bireyin ilk yaptığı iş muhabirliktir. Genellikle tecrübeli muhbirlerin yanında rutin haber takibine gönderilir. Rutin haber, bakanlıklar, sivil toplum örgütleri ve dernekler gibi platformlardan gelen ve bütün medya kuruluşlarına bildirilen haberlerdir. Güncel örnek vermek gerekirse; Sağlık Bakanının pandemi süreciyle ilgili yaptığı açıklamalar rutin haberdir. Gazete, televizyon ve ajansların ilgili muhabirleri takip eder ve haberi hazırlar. Tecrübe kazanan muhabir kendisine uzmanlık alanı seçer: kültür-sanat muhabiri, spor muhabiri, magazin muhabiri, sağlık muhabiri, ekonomi muhabiri.
Muhabirlerin yazdığı rutin haber, özel haber, sağlık haberleri, kültür haberleri, spor haberleri televizyonlarda yayın toplantısında değerlendirilir ve ana haber bülteni hazırlanır. Gazetelerde ise her haber ilgili birime gider. Spor haberlerinden gazetenin spor servisi sorumludur ve bu haberler gazetenin spor sayfalarında yer alır. İster televizyon olsun ister gazete olsun yapılan gazetecilik ekip işidir. Bütün birimler koordinasyon içinde çalışır. Televizyonlar için o günün haber bültenleri hazırlanır, gazetelerde ise ertesi gün okurla buluşacak gazete taşra baskıları da dikkate alınarak sayfalar tamamlanır, matbaaya gönderilir.
Gazeteci araştırmacıdır.
İletişimci olması sebebiyle iletişim becerileri gelişmiş olmalıdır.
Dijital teknolojilere hakim olmalıdır.
İmla ve yazım kurallarına dikkat etmelidir.
Stresle başa çıkmayı bilmeli ve zaman yönetimini iyi yapmalıdır.
İlgili eğitim: Zaman Yönetimi Kursu
Gazetecilerin dikkat etmesi gereken etik ve meslek ilkeleri bulunur. Meslek ilkeleri ulusal ve uluslararası meslek örgütleri tarafından belirlenir. Yazının bu başlığında gazetecilik meslek ilkelerini özetleyelim.
Gazetecilik Meslek İlkeleri
Gazeteci tarafsızdır.
Haberleri çarpıtmadan aktarır.
İnsan haklarına saygılıdır, yaptığı haber de insan haklarına aykırı olamaz.
Medya organları masumiyet karinesine saygılı olmalıdır.
Çocuklarla ilgili haberlere ayrı özen gösterir.
Sağlık alanındaki haberlerin bilimsel doğruluğa dikkat etmek zorundadır.
Şiddete konusunda özendirici yayınlar yapmamalıdır.
Gazeteci, haberlerde sağduyulu olmalıdır.
Ajanlardan aldığı haberlerde kaynak belirtmesi gerekir.
Haber yapılan kurumlardan ya da kişilerden hediye kabul etmez.
Eleştiri sınırlarını aşmamalıdır.
Gazeteci haber kaynağının gizliliğine dikkat eder ve haber kaynağını açıklamaz.
Yayınladığı haber karşılığında maddi beklenti içinde olmaz.
Gazetecilik Bölümü ve Taban Puanları
Gazeteci olmak için İletişim Fakülteleri bünyesinde bulunan gazetecilik bölümü okunabilir. Burada şahsi tecrübeme de dayanan bir not düşmek istiyorum. İletişim fakültesi mezunlarının büyük çoğunluğu kendi işini yapmaz ve gazetelerde televizyonlarda farklı bölüm mezunları da sıklıkla çalışır. Ülkemiz sınırları içinde 37 devlet ve vakıf üniversitesinde gazetecilik bölümü bulunuyor. ÖSYM tarafından düzenlenen merkezi sınavın sözel puan türüne göre öğrenci kabul ediyor.
En yüksek puanla öğrenci kabul eden üniversite Yeditepe Üniversitesi. İngilizce ve burslu olan gazetecilik bölümünün taban puanı 447,47637; başarı sıralaması ise 1.830. Peki diğer üniversitelerde bulunan gazetecilik bölümü ve taban puanları nasıl? Yök Atlas sitesindeki en güncel verilere göre devlet üniversitelerinin birinci öğretim ve vakıf üniversitelerinin burslu taban puanları ve başarı sıraları şöyle:
Üniversite | Bölüm | Taban Puan | Sıralama |
---|---|---|---|
Akdeniz Üniversitesi | Gazetecilik | 316,51779 | 150.740 |
Aksaray Üniversitesi | Gazetecilik | 238,44600 | 588.404 |
Ankara Hacı Bayram Veli Üni. | Gazetecilik | 325,13689 | 123.173 |
Ankara Üniversitesi | Gazetecilik | 363,73059 | 42.922 |
Atatürk Üniversitesi | Gazetecilik | 242,56031 | 557.784 |
Aydın Adnan Menderes Üniversitesi | Gazetecilik | 291,86654 | 253.084 |
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi | Gazetecilik | 269,03443 | 378.412 |
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi | Gazetecilik | 302,49539 | 204.581 |
Çukurova Üniversitesi | Gazetecilik | 282,92977 | 298.798 |
Ege Üniversitesi | Gazetecilik | 340,68884 | 82.930 |
Erciyes Üniversitesi | Gazetecilik | 260,15003 | 434.523 |
Fırat Üniversitesi | Gazetecilik | 229,31541 | 658.340 |
Gaziantep Üniversitesi | Gazetecilik | 257,26298 | 453.742 |
Giresun Üniversitesi | Gazetecilik | 236,41593 | 603.490 |
Gümüşhane Üniversitesi | Gazetecilik | 226,08735 | 684.501 |
İnönü Üniversitesi | Gazetecilik | 252,42387 | 486.762 |
İstanbul Üniversitesi | Gazetecilik | 362,79235 | 44.140 |
Kastamonu Üniversitesi | Gazetecilik | 237,55246 | 595.011 |
Kocaeli Üniversitesi | Gazetecilik | 301,59687 | 208.519 |
Marmara Üniversitesi | Gazetecilik | 355,25175 | 55.480 |
Mersin Üniversitesi | Gazetecilik | 275,82993 | 338.243 |
Muş Alparslan Üniversitesi | Gazetecilik | 189,72426 | 823.055 |
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi | Gazetecilik | 236,73056 | 601.161 |
Ondokuz Mayıs Üniversitesi | Gazetecilik | 273,42982 | 352.102 |
Sakarya Üniversitesi | Gazetecilik | 286,04448 | 282.263 |
Selçuk Üniversitesi | Gazetecilik | 267,31832 | 388.873 |
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi | Gazetecilik | 236,12247 | 605.769 |
Süleyman Demirel Üniversitesi | Gazetecilik | 263,05192 | 415.818 |
Trabzon Üniversitesi | Gazetecilik | 262,70672 | 417.928 |
Uşak Üniversitesi | Gazetecilik | 248,81992 | 512.328 |
Yozgat Bozok Üniversitesi | Gazetecilik | 229,80621 | 654.409 |
İstanbul Arel Üniversitesi | Gazetecilik (Burslu) | 324,35020 | 125.514 |
İstanbul Aydın Üniversitesi | Gazetecilik (Burslu) | 339,94521 | 84.582 |
İstanbul Medipol Üniversitesi | Gazetecilik (Burslu) | 348,61992 | 66.920 |
Maltepe Üniversitesi | Gazetecilik (Burslu) | 344,59853 | 74.702 |
Nişantaşı Üniversitesi | Gazetecilik (Burslu) | 323,14280 | 129.275 |
Üsküdar Üniversitesi | Gazetecilik (Burslu) | 328,07244 | 114.741 |
Yeditepe Üniversitesi | Gazetecilik (İngilizce -Burslu) | 447,47637 | 1.830 |
Bayburt'ta doğdu. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo-Televizyon ve Sinema bölümünden mezun oldu. Medya sektöründe çalıştı. Yayınevlerinde editörlük yaptı.