Beyaz Yakaların Sık Karşılaştığı Meslek Hastalıkları
| Beyaz Yaka | Mavi Yaka | Meslek Hastalıkları |
|---|---|---|
| Beyin gücü ile masa başı çalışma; yöneticilikten memurluğa kadar geniş bir aralığa sahip | Beden gücü ile çalışma; işçilik, üretim ve diğer el gücü gerektiren işler | Çalıştığı iş nedeniyle bireylerin tekrarlanan veya sürekli uğradığı hastalıklardır |
| Mühendislik, üretim yönetimi, kalite yönetimi, AR-GE, memurluk, satış ve pazarlama gibi alanlar | İnşaat, endüstri, tarım, taşıma, tamir ve bakım gibi işler | Çalışma ortamı ve şartlarının hastalıklar üzerinde önemli bir etkisi vardır. |
| Daha keskin kıyafet kurallarına sahip | Kıyafet konusunda daha rahat olabilir | Önlenebilir hastalıklardır ve yasal yükümlülük gerektirir. |
| Genellikle işlerini masa başından yürütürler | Genellikle işlerini ayakta gerçekleştirirler | Çalışma ortamı ve çalışma şeklinin hastalıkların ortaya çıkmasında önemli bir etkisi vardır. |
| Daha çok zihin gücü kullanılır | Daha çok beden gücü gerektirir | Bireylerin yaşadığı sürekli veya geçici hastalıklardır |
| Teknoloji ile daha içli dışlıdır | El emeği gerektiren işlerde çalışma | Çalışma koşulları ve ortamından kaynaklanabilir |
| Genellikle iletişim teknolojileri alanında bulunurlar | Genellikle fabrika, saha, endüstriyel alanlarda çalışırlar | İşyerinde halleri ve sağlık koşulları nedeniyle ortaya çıkar |
| Takım elbise giyim ve düzenli tıraş olma gibi kurallarla karakterize edilir | Eldiven, kask, tulum gibi işçi güvenliği malzemeleri kullanılır | İşle ilgili hasar ve hastalıkların ortaya çıkmasına neden oldu |
| Masa başında uzun süreleri geçirmek ve az hareket etmek bazı sağlık sorunlarını tetikleyebilir. | Fiziksel riski yüksek alanlarda çalışmak, çeşitli yaralanma ve hasarlara neden olabilir | Sürekli bir çevresel etkiye maruz kalma sonucu ortaya çıkan sağlık sorunları. |
| Not defterinden bilgisayara, beyaz yaka işleri genellikle daha teknoloji odaklı | Çoğunlukla ağır makineler ve aletlerle çalışırlar | İştirakçinin çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple uğradığı geçici veya sürekli hastalık. |
Hızla gelişen bilim, teknoloji ve sanayileşme süreçleri beraberinde toplumsal değişmeleri de meydana getirmiştir. Her ülkenin yaşadığı sanayileşme süreci o ülkenin çalışma yaşamını iş sağlığı ve güvenliği konusunda büyük ölçüde etkilemektedir. İşveren ile işçi arasında oluşan çalışma yaşamı, yapılan işin verimliliği ve sürekliliği açısından incelendiğinde çalışanların sağlık ve güvenlik şartlarının sağlanması temel şart haline gelmiştir. Sağlık kavramı ülkelere göre farklılık gösterse de bu anlamda ortak bir tanım yapılmıştır. Dünya Sağlık Örgütüne göre sağlık “sadece hasta veya sakat olmama hali değil, fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden iyi olma durumu” olarak tanımlanmıştır.
Sık karşılaşılan meslek hastalıkları da bu tanımın çalışma hayatı ile ilişkilendirilmiş boyutunu kapsamaktadır. Meslek gruplarında yapılan işe göre bazı hastalıkların görülme sıklığı oldukça fazladır. Örneğin, öğretmenlerin çok konuşmak zorunda kaldıkları için kronik faranjit hastalığına yakalanması. Çalışılan meslek grubuna göre çalışanların yakalandığı hastalıklar da değişmektedir. Örneğin, bir beyaz yaka çalışanı ile mavi yaka çalışanın sık sık yakalandığı hastalıklar değişiklik göstermektedir. Değişikliğin nedeni ise çalışma ortamı ve koşullarındaki farklılıktır.
Genel bilgiden sonra beyaz yaka meslek grubunun sık sık yakalandığı hastalıkları inceleyelim. Hangi meslek hastalıkları bu meslek grubunda daha fazla görülür öğrenelim. Ancak konuya hakim olabilmek için beyaz yaka nedir? Meslek hastalıkları ne demektir? vb. soruların cevaplarını verelim. Ardından da beyaz yaka meslek grubunun sık yakalandığı hastalıklar hakkında bilgi sahibi olalım.
Beyaz Yaka Nedir?
Mezun olduğunuzda veya iş yaşamına girdiğinizde sık duyduğunuz kavramların başında beyaz yaka ve mavi yaka kavramları gelmektedir. Aslında bu iki kavram bir işletme organizasyonu içerisinde çalışanların, organizasyonel kriterler doğrultusunda ayrılmasından doğmaktadır. Peki, bu ayrımdan yola çıkarak beyaz yaka kavramı nedir? Fiziksel güçten ziyade beyin gücü ile masa başı çalışanlara denir. Memurluktan yönetici pozisyonuna kadar geniş bir aralığı içine almaktadır. Beyaz yaka, el emeğine dayanmayan işlerde boy gösteren, idari, araştırma ve geliştirme gibi işlerde faaliyet gösteren meslek grubudur.
Beyaz yaka meslek grubu daha çok mühendislik, üretim yönetimi, kalite yönetimi, AR-GE, memurluk, satış ve pazarlama gibi pozisyonları barındırmaktadır. Bu meslek grubu teknoloji ile daha içli dışlıdır. Özellikle iletişim teknolojileri alanında daha fazla bu meslek grubundan bulunur. Genelde işlerini masa başından yürütürler. Mavi yaka meslek grubunda çalışan birine göre daha fazla beyin gücü kullanırlar. Peki, mavi yaka kavramı nedir? Beden gücüyle maaş karşılığı çalışan veya süreli ücret karşılığı çalışan işçilerin oluşturduğu meslek grubudur. El emeğine dayalı işlerde çalışan kişilerden oluşur.
Zihin gücüne kıyasla daha çok beden gücü ile çalışan mavi yaka, maaş ile ödeme alabileceği gibi saatlik veya yevmiye ile de ücretlendirilebilirler. Mavi yaka, işçi sınıfını temsil etmektedir. Mavi yaka ile beyaz yaka iş gücü noktasında ayrım yaşamaktadır. Mavi yaka ağırlıklı olarak zihinsel gücün yanında beden gücünü aktif olarak kullanmaktadır. Mavi yaka için çalışma ortamı fabrika, saha, endüstriyel alanlar vb. oluşturur. Mavi yaka genelde işlerini ayakta yaparken, beyaz yaka ise oturarak işlerini gerçekleştirmektedir.
Beyaz yaka meslek grubu içerisinde çalışan bir kişinin daha keskin kıyafet kuralları bulunur. Örneğin, takım elbise giymeli, düzenli tıraş olmalı vb. Mavi yaka kıyafet konusunda daha rahatlık gösterebilir. Bu iki meslek grubunu tanıdıktan sonra sık karşılaştıkları meslek hastalıkları hakkında daha iyi bilgi sahibi olabiliriz. Çalışma ortamındaki farklılıklar, çalışma koşulları, işlerindeki ayrım vb. nedenlerden dolayı sık karşılaştıkları meslek hastalıkları da birbirinden ayrı olmaktadır. Peki, beyaz yaka kişilerin yakalandığı meslek hastalıkları nelerdir? Bu konuyu daha iyi öğrenebilmek için önce meslek hastalıkları kavramını yakından tanımamız gerekmektedir.
Meslek Hatalıkları Nedir?
Bu kavram, çalışan bir bireyin çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple uğradığı geçici veya sürekli hastalık olarak tanımlanmaktadır. Aynı zamanda bu hastalık bedensel veya ruhsal olarak özürlülük hallerini de temsil etmektedir. Meslek hastalıklarının ortaya çıkma sebebi çalışma ortamı ve çalışma şeklinden kaynaklanmaktadır. Bu durum mavi yaka ve beyaz yaka arasında olan çalışma ortamı ve çalışma şekli farkını akla getirmektedir. Bu iki meslek grubunda karşılaşılan farklılıklar yakalandıkları hastalıkları da etkilemektedir.
Meslek hastalıkları, o meslekte çalışan kişilerde toplumdaki bireylere oranla daha sık görülen hastalıklar olarak tanımlanır. Meslek hastalıkları, önlenebilir hastalıklardır. Bu hastalıkların önlenmesi yasal bir yükümlülük taşımaktadır. Bu hastalıkların nedeni işyerindedir. Sigortalı olarak çalışan bir kişinin işinden dolayı meslek hastalığına yakalandığının SGK tarafından tespit edilmesi zorunludur. Bu hastalıklar etmenli ve belli hastalıklardır. Etken+İşyeri=Meslek Hastalığı formülünü verebiliriz. Bu hastalıklar meslekle spesifik ve güçlü bir ilişki gösterirler.
Meslek hastalıklarının kendilerine özel klinik laboratuvarları vardır. Aynı meslekte çalışan kişilerde bir hastalığın görülme oranı oldukça fazladır. Ulusal ve uluslararası düzeyde geçerli olan meslek hastalıkları listesi bulunmaktadır. Bu liste;
Ülkelerin geliştirmiş olduğu listeler
DSÖ; ICD-10-Meslek Hastalığı Tanı Kodları
LO; Meslek Hastalıkları Listesi (2010) oluşur.
Ülkemizde ise meslek hastalıklarının listesi beş bölümde toplanarak hazırlanmıştır. Bu liste;
A Grubu: Kimyasal Maddelerle olan meslek hastalıklarıdır. 25 alt grupta 67 tane hastalıktan oluşur.
B Grubu: Mesleki Cilt hastalıklarını barındırır. 2 alt grupta hastalık barındırır.
C Grubu: Pnömokonyozlar hastalıklarını barındırır. 6 alt grup içerisinde 9 hastalığı içerir.
D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıklardan oluşur. 4 alt grupta 30 hastalık barındırır.
E Grubu: Fiziksel etmenlerle olan Meslek Hastalıklarıdır. 7 alt grup içerisinde 12 hastalık barındırmaktadır.
Bu başlık altında da bilgi sahibi olduktan sonra beyaz yakaların karşılaştığı meslek hastalıklarını öğrenelim.
Beyaz Yakaların Sık Karşılaştığı Meslek Hastalıkları Nelerdir?
Bel Ağrısı: İster beyaz yaka olsun ister mavi yaka en çok karşılaşılan hastalıkların başında bel ağrısı gelmektedir. Yapılan araştırmalara göre her üç kişiden ikisinin yaşamının belirli bir döneminde bel ağrısı çektiği ortaya çıkmıştır. Belirtilen bu oran oldukça yüksek görülmektedir. Özellikle iş yaşamı içerisinde bel ağrısı yaratan nedenleri görmek gerekmektedir. Bu nedenler görüldüğü süre boyunca kendinizi bu nedenlerden koruyabilirsiniz. Bel ağrısı hastalığını önleyebilmek için çalışanların alacağı önlemlerin yanı sıra işverenlerin de önlemler alması gerekmektedir. Daha sağlıklı bir ortamın oluşması için ellerinden geleni yapmaları gerekir. Bel ağrısı bir kere rastlanıldığı zaman kolay kolay iyileşebilen bir hastalık değildir. Bir beyaz yakalı çalışan, işlerini genelde masa başında oturarak halleder. Bütün gün masa başında oturan, bilgisayarda işlerini oturarak halleden ve iletişimini yine masada oturarak sağlayan çalışanda bel ağrısı hastalığı oldukça sık görülür. Bel ağrısı yaşamasının nedeni illaki ağır bir yük taşıma veya yanlış hareketlerden kaynaklanmamaktadır. Bel ağrısı yaşamanın nedeni bütün gün hareketsiz kalmak, sürekli oturmak, yanlış bir hareket yapmak, ani kalkış yapmak, oturulan sandalyenin rahatlığı vb. nedenlerdir. Bu gibi nedenlere dikkat ederek bel ağrısı hastalığını en az seviyeye indirmeye çalışılması gerekir. Bel ağrısı yaşamamak için gerekli önlemleri alan ve sağlına dikkat eden bir çalışan hem kendisine hem de iş yerine daha fazla verimlilik sağlar.
Stres: Son yıllarda bürolarda yaşanan çalışmalar, mesai saatlerinin uzaması, başarı hedeflerinin yüksek tutulması, beklentinin büyümesi vb. etkenler stresi oldukça fazla arttırmaktadır. Stres altında çalışanlar mutsuz, huzursuz ve endişe içinde çalışmalarını sürdürmektedir. Stres altında çalışanların özgüven seviyeleri de ciddi anlamda azalmaktadır. Bu durumda kolay sinirlenmeye, dikkat bozukluğuna ve kolay yorulmaya neden olmaktadır. Bu durumda iş yerinde verimi önemli ölçüde azaltmaktadır. Yoğun bir tempo içerisinde çalışanlarda sık görülen ve kronik yorgunluk sendromu hastalıklarına dikkat edilmelidir. Şirketlerin stresi azaltma yönünde politikalar üretmesi gerekmektedir. Bu sayede hem çalışanlarının sağlığını hem de şirketlerini korumuş olacaklardır.
Mobbing: Mobbing kavramı bezdirmek olarak da adlandırılabilir. Bir grup insanın, bir grup insana veya bir kişiye karşı sosyal olarak bezdiricilik yapmasıdır. Mobbing kavramı psikolojik şiddet, zarar verme, taciz etme gibi kavramlarla da anılmaktadır. En çok beyaz yaka çalışanlarda olduğu söylenmektedir. Mavi yaka da görülme olasılığı fazladır. Bir grup veya kişiyi yıldırmaya çalışmak demektir. Mobbing iş yerinde uygulanan bir psikolojik terör olarak da adlandırılır. Rekabete dayalı ortamlarda görülme olasılığı daha fazladır. İş yerinde sürekli sözünüzün kesilmesi, yaptığınız işlerin olumsuz anlamda sürekli eleştirilmesi, telefonda tehdit edilme durumu mobbing olaylarına örnektir. İş yerinde sosyal ilişkilerinize yapılan saldırı, orada değilmişsiniz gibi davranılma durumu, diğer çalışanların sizinle iletişiminin kesilmesi vb. etkenlerde o ortamda mobbing olduğunun belirtileridir. Mobbing, işin akışına veya bir davranışa ilişkin anlaşmazlıklarla başlamaktadır. İlerleyen aşamada mobbing uygulayacak olan kişinin saldırgan davranışlarıyla devam eder. Buna benzer eylemlerin sürekliliği devam eder. Mobbing en sonunda kişinin kendi isteği ile işten ayrılmasına veya işine son verilmesi durumuyla bitmektedir. Bu konu günümüzde bireyleri her anlamda etkilemekte olup hukuk ve sosyoloji disiplinleri tarafından incelenmektedir. Mobbing, çalışanın benlik ve mesleki bütünlük duygusunun zedelenmesini sağlar. Çalışanın paranoya yaşamasını sağlar. Aynı zamanda kafa karışıklığı, huzursuzluk, korku, utanç ve endişe yaşamasına neden olur. Mobbing, uyku bozukluğu ve depresyon gibi istenmeyen olayların yaşanmasına neden olur. Ülkemizde de son zamanlarda oldukça sık karşılaşılan bir kavram haline gelmiştir.
Belirtilen durumların yanında bu meslek grubu, göz hastalıkları, gürültüye bağlı hastalıklar vb. hastalıklar ile karşılaşabilmektedir.
Sezer AÇİLER, 19 Haziran 1995 tarihinde Sakarya’da dünyaya geldi. 2018 yılında Sakarya Üniversitesi Sosyoloji bölümünü bitirdi. Gayrimenkul danışmanı, stajyer sosyolog ve Felsefe Grubu öğretmeni olarak çalıştı. Sertifika programlarına katıldı. 2019 yılında İstanbul İşletme Enstitüsünde blog yazarı olarak çalışmaya başladı.
