İşgücü ve Temel Kavramları Nelerdir?
| Kavram | Tanım | Örnek |
|---|---|---|
| İşçi | 4857 sayılı iş kanunu kapsamında bir iş sözleşmesi nedeniyle çalışan gerçek kişi. | Fabrikada çalışan bir işçi. |
| Asgari Ücret | Çalışan işçilere devlet tarafından oluşturulan komisyon kapsamında belirlenen en az ücret miktarı. | 2022 yılı itibarıyla aylık brüt asgari ücret 3.577,50 TL' dir. |
| Kursiyer | İş Kurumu tarafından organize edilen meslek edindirme, değiştirme ve geliştirme eğitimlerine katılan kişilere verilen isim. | Bilgisayar programlama kursuna giden bir birey. |
| Stajyer | Meslek liselerinde okuyan veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilere verilen isim. | Bir şirkette yaz stajına giden üniversite öğrencisi. |
| İşyeri | İşveren tarafından üretilen mal veya hizmetlerin maddi olan ve maddi olmayan faktörleriyle işçilerle beraber örgütlendiği birim. | Bir fabrika, restoran veya ofis. |
| İşveren | İşçi çalıştıran tüzel veya gerçek kişi ya da tüzel kişiliği olmayan kuruluşlara verilen isim. | Bir işyeri sahibi veya şirket. |
| Asıl İş | Bir hizmet işletmesi olabileceği gibi bir üretim işletmesinin esasını meydana getiren işler | Bir restaurantta yemek yapmak |
| Alt İşveren | İşveren tarafında işyerinde gerçekleştirilen mal veya hizmet üretiminde, yardımcı işlerde ya da uzmanlık gerektiren işlerde, bu işlerin bir kısmını üstlenen kişilere verilen isim. | Bir inşaat şirketi tarafından taşeron olarak tutulan elektrikçi firma. |
| Asıl İşveren | İşyerinde gerçekleştirmiş olduğu mal ve hizmet üretimine yönelik yardımcı olabilecek işleri ya da asıl işin bir kısmında işletmenin gereği, teknik ve teknolojik sebeplerden dolayı uzmanlık ihtiyacı doğan işleri diğer işverenlere devreden kişi veya kurum. | Bir otomobil fabrikası, parça üretimini başka bir firmaya outsource eder. |
| Gerçek İşveren ve Alt İşveren İlişkisi | İşyerinde, asıl veya yardımcı işlerin bir kısmını teknik ve teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektiren işler kapsamında bir başka işverene devreden asıl işveren ile işi devralan veya almış olan alt işveren arasında oluşan ilişki. | Bir araştırma hastanesi, hasta taşıma işini başka bir firmaya devretmiştir. |
İşçi tanımının yapılabilmesi için iki temel özelliğin olması gerekir. Bunlardan ilki gerçek bir kişi olması ikincisi ise bir sözleşmeye dayanak olmasıdır. Bu açıdan işçi; 4857 sayılı iş kanunu kapsamında bir iş sözleşmesi nedeniyle çalışan gerçek kişi olarak tanımlanmaktadır. İş tanımının diğer faktörlerine gelince bir işin ücret olarak karşılığını alıyor olması şeklinde açıklanmaktadır. Bu halde, işin türü ne olduğu işçi sıfatı taşımasında herhangi bir öneme haiz olmadığı görülebilir. Tüzel kişilik açısından değerlendirilmesi ise kişinin işçi sıfatı taşımadığı yönündedir. İçi hem özel sektör de hem de kamu yer alabilir.
İş akdinde iççiye ücret verilmesi kapsamında herhangi bir ifadeye yer vermemiş olması ya da bir süredir ödenmiyor olması dikkate alındığında, hizmet akdinin ücretsiz olduğu veya işçiye ödeme mecburiyetinin olmadığını göstermeyecektir. Bu açıdan Asgari Ücret Yönetmeliği’ni dikkate alınması hususunda çalışan işçilere devlet tarafından oluşturulan komisyon kapsamında belirlenen asgari ücret miktarından daha az ücret ödenemez şeklindedir. İşveren ve işçi arasında veya yapılacak bir sözleşmelerinde komisyon tarafından belirlenen ücretin aşasına bir ücret verilemeyecektir.
Kamu hizmetinde yer alan ve iş kanununa dahil olan çalışanlarda işçi olarak adlandırılabileceklerdir. Devlet Memurları 657 Sayılı Kanun kapsamında, kurumun veya işletmenin mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, devlet tarafından ve diğer kamu tüzel kişilerince genel idare esasları kapsamında sürekli ya da asli kamu hizmetlerini yerine getiren kişilere ise memur (kamu personeli) olarak ifade edilmiştir.
Kursiyerler: Bu kapsam 5510 sayılı kanunun ilgili 5-e maddesi gereği İş Kurumu tarafından organize edilen meslek edindirme, değiştirme ve geliştirme eğitimlerine katılan katılımcıların ilgili sayılı kanunun 4’üncü maddenin birinci fıkrasının ilgili (a) bendine göre sigortalı sayılarak genel sağlık sigortası ve meslek hastalığı sigortaları uygulanmaktadır. Bu açıdan kursiyerler bir eğitime veya bir meslek edinme kursuna katılan fakat herhangi bir hizmet sorumluluğu bulunmadıklarından dolayı işçi olarak kabul edilmemektedir.
Stajyer Kime Denir?
Mevzuatlar kapsamında stajyerlerin henüz bir tanımı yapılmamıştır. Fakat 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun ilgili maddesi olan 5-b’ye göre öğrenci oldukları “meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrencilere, iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır” ifadeden anlaşılmaktadır.
Bu durumda ilgili hükmü esas alarak Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından stajyer olarak çalışmakta olan kişilerin emekliliğe esas olarak sigortalı olamayacakları, yalnız meslek hastalığı kapsamında sigorta yapılabileceği anlaşılmaktadır.
İşçi Öğrenci Kimdir?
Özel ve resmi eğitim veren kurumlarda öğrenci olan kişilerin, herhangi bir iş yerinde çalışması halinde 5510 sayılı Kanun kapsamında herhangi bir kanun güvencesinde yer almadığında dolayı işçi olarak sayılması söz konusudur.
İşyeri
İşveren tarafından üretilen mal veya hizmetlerin maddi olan ve maddi olmayan faktörleriyle işçilerle beraber örgütlendiği birim olarak tanımlanır.
Yukarıdaki ilgili maddelerin kapsamı çerçevesinde kapsamında kursiyerler, stajyer ve çıraklar 5510 sayılı kanun gereği istisnai durumlar dışında işçi olarak kabul edilmemektedir.
İşveren ve Benzeri Kavram Tanımları Nelerdir?
İşverenin tanımı 4857 sayılı İş Kanunun kapsamında işçi çalıştıran tüzel veya gerçek kişiye ya da tüzel kişiliği olmayan kuruluşlara ve kurumlar olarak tanımlanır. İşveren bu kapsamda gerçek kişi olabildiği gibi dernek, kamu kurumu, apartman yönetimi, vakıf niteliği taşıyan özel hukuk tüzel kişileri de buna dahildir.
Asıl iş, bir hizmet işletmesi olabileceği gibi bir üretim işletmesinin esasını meydana getiren işler olarak tanımlanabilir.
Alt İşveren: İş kanunu kapsamında bir işveren tarafında işyerinde gerçekleştirdiği faaliyet çalışmaları (mal veya hizmet üretimi) asıl işlerin veya yardımcı işlerde bir kısmında işletmenin ve işin ihtiyacı ile teknoloji sebebiyle uzmanlık gerektiren işlerde, bu işi alan veya görevlendirilen kişilerin yalnız bu işyerinde almış oldukları işte çalıştırılan diğer işveren ile işi almış olduğu işveren nezdinde kurulan ticari ilişkiye denir.
Asıl İşveren: 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işyerinde gerçekleştirmiş olduğu mal ve hizmet üretimlerine yönelik yardımcı olabilecek işleri ya da asıl işin bir kısmında işin ve işletmenin gereği, teknik ve teknolojik sebeplerden dolayı uzmanlık ihtiyacı doğan işleri diğer işverenlere devreden, gerçek işte de kendisi de bir işçi olarak çalıştıran tüzel veya gerçek kişiyi ya da görevlendirilen tüzel anlam da kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar olarak tanımlanabilir.
Gerçek İşveren ve Alt İşveren İlişkilerine Nasıl Bir Örnek Verilebilir?
X devlet araştırma hastanesinde, hasta taşımada görevlendirilmek üzere Y firmasıyla bir sözleşme yapılmıştır. 50 işçi bu iş kapsamında Y firması tarafından bir ön değerlendirme yapılarak iş alınmış ve X devlet araştırma hastanesinin yönetim talimatlarına uyularak çalıştırılmaktadır. Y firması burada alt işveren diğer bir ifade ile taşeron firma, X araştırma devlet hastanesi ise asıl işveren ve 50 hasta taşıma işçisi ise taşeron kadrolarda çalışan işçilerdir.
İşi alan Alt İşveren olması gerekir: Alt işveren burada Y firmasıdır. Y firması hem tüzel hem de gerçek kişi olabilecektir. İşçileri ön değerlendirme yaparak işe alan Y firmasıdır.
İşi veren Asıl İşveren olması gerekik: İşveren X devlet araştırma hastanesidir ve tüzel bir kişiliğe sahiptir.
İşi asıl İşverene ait işyerinde yapması gerekir: Hasta taşıma görevlisinin X araştırma hastanesinde görevini yerine getirmektedir.
İşçiler yalnız asıl işverene ait olabilecek işte çalışması gereklidir: Hasta taşıma görevinde yer alan işçiler sadece X devlet araştırma hastanesinin yönetiminin göstermiş olduğu çerçevede çalışabilirler. Aracı olan Y firması hiçbir şekilde işçilere başka bir yer çalışma görevi vermez ve kendi kurumunda çalıştırtamaz.
İşveren Vekili Kime Denir?
İşvereni temsil eden ve onun adına hareket eden işyerinin, işin ve işletmenin yönetiminden sorumlu olan kişilere işveren vekili denmektedir.
Bir kişinin işveren adına çalışabilmesi için her şeyden önce işveren adına davranması gerekir. İşveren tarafından işveren vekili arasında işin kapsam ve çerçevesi yazılmış bir sözleşmenin olması gerekmektedir. Bu sözleşme olmadan da işveren adına işveren vekilliği görevini yapabilir. Burada önemli olan konu teamül kapsamında ilgili kişinin işveren adına çalışma yaptığı anlaşılması ve bu konu da işveren kişinin bilgisi dâhinde olduğu anlaşılmasıdır.
göz önünde bulundurulması gereken bir diğer önemli husus ise işveren vekilin hem işyerinin hem de işletme yönetiminde görev alması gerekecektir. örneğin başhemşire, hastane müdür, başhekim işveren vekili sıfatı taşıdığı gibi diğer iş kollarında olan usta, ustabaşı ve fabrika müdüründe işveren vekili sıfatı taşımaktadırlar.
4857 Sayılı İş Kanunun Önemi Nedir?
İşveren ve benzeri kavramları ile işçi ve benzeri kavramlarını temel özelliklerini 4857 Sayılı İş Kanunu açıklayarak temel özelliklerine yer vermiştir. Memurun ilgili tanımına ise 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun yer verilmiş olup buralarda çalışan işçilerin ise İş Kanunu kapsamında çalıştıklarını belirtmiştir.
İşçi ve Benzeri Kavramlar Kimler İçin Kullanılır?
Yazımızın başında da yer alan iş ve benzeri kavramlar başlığı altında bağlı oldukları mevzuatlar kapsamında işçi öğrenci, çırak, stajyer ve kursiyerler olarak gösterilebilir. Bu çalışanlar hiçbir deneyimi olmayan kişiler olduğu gibi mesleğin gerektirdiği teori bilgiye sahip olup uygulama konusunda becerilerini geliştirmeye çalışanlarda olabilir.
Çalışanlarla İlgili Kanunlar Nelerdir?
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu: Devlet memurları kanunudur. Bu kanun kapsamında çalışan kişiler işçi olmadıkları gibi işçilerden farklı şekilde haklara sahiptirler. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu: Eğitim faaliyetlerine devam eden öğrencilerin herhangi bir yerde çalışmaları halinde ilgili sayılı sigorta kapsamında işçi olarak yer almaktadırlar. 4857 sayılı İş Kanunu : İşçi olarak kamu ve özel sektörde çalışan kişilerin dahi oldukları İş Kanunu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.
