Biyografi Nedir? Nasıl Yazılır?
Konu | Açıklama | Örnek |
---|---|---|
Biyografi Tanımı | Ün sahibi kişilerin, yaşam hikayelerini anlatan yazı türü | - |
Biyografi Yazma Kuralları | Doğru ve objektif bilgi verilmesi gerekliliği | - |
Biyografinin Amaçları | Ün kazanmış kişilerin başarı hikayelerini anlatmak, tarihe ışık tutmak ve belgelerle bilgi sunmak | Homeros'un 'İlyada' adlı eseri |
Biyografi Kelimesinin Edebiyatımızdaki karşılıkları | Tanzimat Dönemi’nde kullanılan “tercüme-i hâl” ve Divan edebiyatı “tezkire” | - |
Biyografi Yazmanın Önemi | Bir kişinin yaşamı hakkında bilgi sunma ve okuyucuları bilgilendirme | - |
Biyografi Yazma Stili | Genellikle kronolojik sıra takip edilir, sade ve açık bir dil ile kaleme alınır | - |
Biyografi İçeriği | Kişinin iş yaşamında gösterdiği başarı, özel hayatı ve inandığı değerler | - |
Otobiyografi | Bireyin kendi hayatını kaleme aldığı ve anlattığı yazılar | - |
Biyografi ve Kurgu | Biyografiler, gerçek bir kişiden bahsederken kurgusal bilgiler içermez ancak kurgu, bir kişinin hayatını anlatmak için kullanılabilir | - |
Biyografinin İlham Verme Önemi | İlham veren yaşam öyküleri okuyucuları motive etme konusunda faydalı olabilir | - |
Biyografi, sanat, siyaset, bilim, iş dünyası, spor gibi alanlarda yapmış olduğu çalışmalarla ün sahibi olan kişilerin, yaşam hikayesini anlatan yazı türüdür. Bir biyografi kaleme alınırken unutulmaması gereken husus, doğru ve objektif bilgi verilmesidir. Çünkü unutulmamalıdır ki gerekli kurallara riayet edilmezse, önüne geçilemez problemlerle karşılaşabiliriz. Bunların yaşanmaması için biyografinin ne olduğu, özelliklerini ve nasıl yazılması gerektiğini en iyi şekilde kavramalıyız.
Biyografilere olan ilgi hala artıyor çünkü birçok insan ne tür yeteneklerin insanları başarılı kılabileceğini görmek istiyor. Filmler, kitaplar, gazeteler veya TV kanalları, biyografisi yazılacak insanlar hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyor. Biyografi okumak, özellikle ilgi alanlarınız hakkında daha fazla bilgi edinmek istediğinizde (favori aktör, aktris, şarkıcı, sanatçı vb.) son derece önemli hale gelir.
Biyografi sözcüğü Fransızca kökenlidir. “bio” yaşam ve “graphie” yazı kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiş bir kelimedir. Bu kelimenin Türk edebiyatındaki ilk örneği Tanzimat Dönemi’nde kullanılan “tercüme-i hâl” olan öz geçmiş kelimesidir.
Divan edebiyatındaki karşılığı ise “tezkire” dir. Şairlerin yaşamını aktarmak için düzenlenen ve “tezkire-i şuara” yani şairler tezkiresi diye bilinen yapıtlar da bu türe önemli bir örnektir. Biyografinin yazılma amacı, karşılaştıkları zorluklara rağmen ün kazanmış kişilerin başarı hikayelerini anlatmaktır. Okuyucu, topluma örnek oluşturmuş bu kişileri daha yakın olarak tanıma olanağına kavuşur ve ün sahibi kişilerin başarı öykülerinden yola çıkarak kendi şartlarını en iyi biçimde inceleme ve düzenleme yolunu seçer. Biyografiler, tarihe ışık tutar. Özellikle anma günlerinde, bu yazılardan faydalanılır. Biyografiler; belli bir döneme ait olan olayları, toplumun yapısını ve sanatını da gözler önüne belgelerle sunan özelliğe sahiptir.
İlk biyografik eserler antik Yunan yazarları tarafından yazılmıştır. Homeros'un MÖ 700 civarında yazdığı "İlyada", şimdiye kadar yapılmış ilk biyografilerden biriydi. Birçok Yunanlı, Büyük İskender İran'ı fethettiğinde, onun tarihe olan önemini göstermek istedikleri için biyografiler yazmaya başladı. Bugün birçok farklı biyografi türü var.
Biyografi Nedir?
Biyografi kelimesi Yunanca kökenli olup insanların yaşamını ele alan yaşam öyküleri manasına gelmektedir. Daha açık ifade etmek gerekirse, bir insanın yaşamındaki olayların belli bir sıraya göre anlatılmasıdır. Sanattan bilime edebiyattan siyasete kadar önemli alanlarda ün yapmış, okuyucuların ilgisini çekecek kişilerin hayatlarının objektif bir biçimde anlatıldığı edebi türe biyografi denmektedir. Bireyin kendi hayatını kaleme aldığı ve anlattığı yazılara ise otobiyografi denmektedir.
Biyografi; eğitim, iş hayatı, doğum ya da ölüm gibi temel bilgilerden fazlasını içerir. Kişinin bu temel bilgiler yanında edindiği deneyimleri de konu alır. Özgeçmişin aksine biyografi, öznenin yaşam öyküsünü gözler önüne samimiyetle serer. Bunu da kişinin tecrübelerini daha detaylı ele alarak yapar. Biyografide bahsi geçen kişinin hayatının çeşitli yönlerini vurgular ve bu kişinin önemli bir analizini içerebilir.
Biyografiler, gerçek bir kişiden bahsederken kurgusal bilgiler içermez. Ancak kurgu bir kişinin hayatını anlatmak için de kullanılabilir. Filmlerden edebiyata kadar pek çok alanda önemli isimlerin biyografik eserlerine yer verildiğini görebiliriz.
Biyografi Nedir Kısaca
Biyografi kısaca yaşam öyküsü olarak ifade edilir. Bir kişinin hayatını anlatmayı konu alan edebiyat türüdür. Tür olarak kurgusal olamaz tamamen gerçekliği içerir. Tam olarak kişinin hayatındaki gerçekleri konu alır. Ün sahibi kişinin iş yaşamında gösterdiği başarı, özel hayatı ve inandığı değerler biyografinin içeriğinde yer bulur.
Biyografi kısaca yaşam öyküsü olarak ifade edilir. Bir insanın hayatını anlatan bir edebiyat türüdür. Biyografi kurgusal değildir, tamamen gerçek olayları ve kişilerin özelliklerini içerir.
Biyografide genellikle kronolojik sıra takip edilir, sade ve açık bir dil ile kaleme alınır. Bir kişinin yaşamının bir başkası tarafından yazılması ile ortaya çıkan edebi türdür. Yazarın kendi hayatını kaleme aldığı otobiyografiler de bu türün içinde bulunur. Yaşam öyküsü kişisel anılara, yapılan araştırma sonucu elde edilen sözlü ve yazılı tüm malzemelerin düzenlenmesine ve yorumlanmasına dayandığı için tarihin bir dalı olarak da görülmektedir.
Biyografi Neden Önemlidir?
Biyografi yazmanın önemi büyüktür. Burada amaç, bir kişinin yaşamı hakkında hem akıcı hem de bilgilendirici şekilde bilgi sunmaktır. Biyografinin sonunda, okuyucular konuyu iyi bir biçimde anlamış ve bahsi geçen kişiyi tanımış olmalılardır. Öte yandan ilham veren yaşam öyküleri okuyucuları motive etme konusunda faydalı olabilir.
Biyografiler geçmişten günümüze ışık tuttuğu için de önemli yere sahiptir. Büyük şairlerin, usta isimlerin, atalarımızın geçmişini dönem koşullarını göz önünde bulundurarak öğrenme şansına sahip oluruz. Böylece geçmişten aldığımız ya da alacağımız dersler bugünlerimize ışık tutar.
Biyografi Özellikleri
Biyografi türünün belirleyici özellikleri, aşağıda sıralayacağımız maddeler olarak görülmektedir.
Anlatılacak olan kişinin, diğer kişilerden farklı olarak, topluma faydası olmuş, toplum tarafından tanınan biri olması gerekir.
Biyografisi kaleme alınacak kişinin çalışmaları topluma örnek olabilecek nitelikte olmalıdır.
Hikayesi yazılacak kişinin hakkında derinlemesine bir araştırma yapılmalı, kişiyle ilgili bilgiler, hayattaysa doğrudan kendisinden derlenmelidir. Hayatta değilse yakın çevresi ile görüşmeler yapılmalıdır.
Araştırma esnasında anlatılacak kişi ile ilgili yazılmış başka biyografilere rastlanırsa, incelenmelidir. Biyografiler nesnel biçimde düzenlenmelidir. Belge niteliği taşıdığı için öznellik içermemelidir.
Biyografiler, gereksiz ayrıntı ile yazılmaz. Kişinin gerçek özelliklerini gölgelememesi için özel yaşamıyla ilgili gereksiz ayrıntılara girilmez. Biyografinin öğretici bir özelliği unutulmamalıdır.
Biyografide kişinin iç dünyasına dış dünyası kadar yer verilmez.
Kronolojik sıralamaya göre yazılır. Kişinin doğduğu andan itibaren yazılan anki durumuna, eğer hayatta değilse yaşam süreci yansıtılır.
Biyografiler yalın ve duru bir dille kaleme alınır.
Anlatım üçüncü kişinin ağzından yapılır.
Anlatımda öğreticilik amaç olduğu için ciddi bir üslup dikkat çeker. Akıcılık ve heyecan içermez.
Biyografilerde büyük oranda açıklayıcı anlatım kullanılır. Konunun özelliklerine göre öyküleyici ve betimleyici anlatım da yapılabilir.
Divan edebiyatında “tezkire” adıyla anılır.
Ali Şir Nevai’ye ait “Mecalisü’n-Nefais” eser ilk şairler tezkiresidir.
Biyografide Takip Edilen Sıralama
Biyografide kişi hakkındaki bilgiler ve sahip olunan veriler belli bir sıra takip edilerek kaleme alınır. Bu sıranın aşağıdaki gibi olduğunu görüyoruz.
Kişinin içinde doğduğu aile ve çevresi
Doğum yer ve doğum yılı
Doğum tarihinde yaşanmış önemli olaylar
Çocukluk seneleri ve onu takip eden gençlik yılları
Öğrenim hayatı, okuduğu okullar
Yaşadığı, gördüğü olaylar, tanıdığı ve etkisinde kaldığı kişiler
Kişiliğine dair değerler, kişilik özellikleri ve yapmaktan keyif aldığı uğraşlar ve görüşlerini yansıttığı eserler, bu süreçteki araştırmaları, çalımları ve kattığı değerler.
Hayattaysa kaleme alındığı zamandaki durumu hayatta değilse öldüğü tarih, yer ve ölüm sebebi.
Biyografi Nasıl Yazılır?
Biyografi yazmak, üzerinde dikkatle durulması gereken bir konudur. Biyografi kaleme alınırken belirli kurallara uymak gerekirken, kronolojik sıranın takip edilmesi çok önemlidir. Araştırmaların büyük bir özenle yapılması ve özenle yazılması gerekir. Teknik eğitimler dışında alınacak sertifika eğitimleri yazma ve araştırma sürecinde önemlidir. Enstitü içinde yer alan online eğitim seçeneklerinden ve bilimsel araştırma ve yazma teknikleri eğitimi, araştırma yapma ve kaleme alma sürecinde destek verecektir. Biyografi yazma aşamaları aşağıda belirttiğimiz şekildedir.
Giriş bölümü: Biyografinin ilk bölümünü ifade eder. Biyografisi yazılan kişinin genel bilgilerine yer verilir. Anlatılan kişinin ailesi, soy ağacı ve çevresi hakkındaki bilgileri kapsar.
Gelişme bölümü: Anlatılan kişinin çocukluk yıllarını, eğitim yıllarını içeren bilgilere yer verilir. Bunlara ek olarak gelişme bölümünce özel hayattan, okul başarılardan ve zamanla oturan kişilikten söz edilir.
Sonuç bölümü: Biyografinin son kısmıdır, özel hayata ve iş hayatına yer verilir. Yaşamış olduğu evlilik, kariyer bilgileri anlatılır. İş hayatındaki başarılarına değinilir. Kişinin toplumdaki yeri anlatılır.
Biyografi Yazılırken Nelere Dikkat Edilir?
Biyografi yazılırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bu noktalar biyografinin özelliklerini meydana getirir.
Biyografide anlatılan kişiyi objektif bir biçimde ele alarak tanıtmak gerekir.
Biyografi yazılırken açık, sade ve anlaşılır bir dil kullanılmalıdır.
Biyografiyi yazacak olan kişi, eserini kaleme almadan önce birey hakkında detaylı bir araştırma yapmalıdır. Belgeler toplamalı ve elde ettiği verileri olduğu şekilde yansıtmalıdır. Yazar, sergileyici bir yaklaşımla kişinin yaşamını biçimlendirmiş olayları birbirine bağlantılı bir şekilde verir.
Biyografilerde sıradan insanlar yerine daha çok okuyucuların ilgisini çekecek ve okunacak kişilerin hayatı kaleme alınır.
Biyografi yazarken dikkat edilmesi gereken önemli nokta, yaşam öyküsü tarihsel bir sıra ile yazılmalıdır.
Öyküleyici anlatımdan faydalanılır. Ünlü bir kişinin hayatı roman tarzında anlatılırsa buna biyografik roman denir. Bu türe verilebilecek en iyi örneklerin arasında Oğuz Atay’ın “Bir Bilim Adamının Romanı” adlı eseri yer almaktadır.
Divan edebiyatında biyografinin karşılığı olarak “tezkire” gösterilebilir.
Biyografiler, kişilerin yaşadığı dönem hakkında detaylı bilgiler verir. Bu açıdan da bakıldığı zaman bu türün, edebiyat ve kültür alanında büyük önem taşıdığını görürüz. Bir kişi hakkında yazılmış birden fazla biyografi de olabilir.
Yazma amacınızı ve kitlenizi belirleyin
Biyografiyi yazmaya başlamadan önce hedef kitle önemini bilmeniz ve belirlemeniz gerekir. Kişisel bir web sayfası için yazacağınız biyografi, bir iş başvurusu için yazdığınız biyografiden çok farklı olabilir. Nereye ya da kim için yazdığınızı net bir biçimde belirleyin.
Bir biyografi yazmak, birisinin hayatının hikayesini okuyucularla paylaştığınız eğlenceli bir anlatım olabilir. Yazdığınız biyografinin ne için yazıldığını belirlemeniz gerekir. Biyografinin konusunu da belirledikten sonra araştırma yapın. Böylece bahsedeceğiniz kişi hakkında mümkün olduğunca çok şey öğrenin. Ardından, biyografinin yazımına başlayın ve en iyi biçime gelene kadar revize edin.
İzin isteyin
Biyografisini yazacağınız kişiden izin isteyin. İzinlerini almak biyografiyi yazmayı çok daha kolay kılacak ve hayatları hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlayacaktır.
Birincil kaynakları tarayın
Birincil kaynaklar arasında kişi hakkında kitaplar, mektuplar, resimler, gazeteler gibi pek çok kaynak sayılabilir. Biyografisini kaleme aldığınız kişi hakkında bolca araştırma yapın ve okuyun.
Öte yandan kişinin yakınlarından da detaylı bilgi almanız mümkün olabilir. Özellikle doğduğu yeri ve tarihi, aile içi ilişkileri, iletişim becerileri gibi daha spesifik bilgiler toplayabilirsiniz. Çocukluk döneminin ardından kişinin sonradan kuracağı yeni ailesi hakkında yazılacak ise de, biyografi sahibinin izni doğrultusunda dedikodu veya söylentilere yer vermeyecek şekilde kaleme alınmalıdır.
Kronolojik bir yapıya gidin
Kişinin doğumundan ölümüne veya daha sonraki yaşamlarına kadar kronolojik olarak bir çerçeve çizin. Biyografiyi şekillendirmek için kaleme aldığınız kişinin zaman çizelgesini göz önünde bulundurun. Doğumundan başlayıp çocukluğunu ele alın. Ardından gençliğine ve yetişkinliğine doğru devam edin. Kişi hala yaşıyorsa, daha sonraki yaşamı hakkında bilgi verin. Artık hayatta değillerse ölümleri hakkında bilgi sunun.
Eserlerini önemseyin
Biyografisini kaleme aldığınız kişinin yaşadığı sürede kaleme aldığı eserler biyografinin ana konusu olacağından dolayı, bu kısma özellikle önem vermelisiniz. Yalın ve anlaşılır bir şekilde yazılmalıdır. Detaylara yer vermekten kaçınmayın. Eserlerin oluş sırası hazırlanırken kariyer merdivenlerini nasıl tırmandığı ve bu yolda kendisine neler kattığına, neler götürdüğüne yer verilirken abartıdan uzak ve kişisel yorum katılmadan sade bir dille yazılmalıdır.
Önemli olayları atlamayın
Kişinin yaşamındaki evlilik, önemli olaylar, doğum ya da ölüm gibi konuları atlamayın. Özellikle ilkleri de önemlidir. İlk başarıları, ilk sosyal sorumluluk gibi kısımlara da yazınızda yer verin. Kişinin hayatındaki önemli anları öne çıkarın. Böylece okuyucular, neyin önemli olduğunu ve etkilerini daha iyi anlar.
Kaynakları belirtin
Biyografi yazarken kullandığınız tüm kaynakları belirtin. Çoğu biyografi kitap, makale, dergi, röportaj gibi kaynaklardan gelen bilgileri içerebilir. Doğrudan alıntı yaptığınız, yorumladığınız kaynakları belirttiğinizden emin olun. Metin içi alıntılar, dipnotlar veya son notlar kullanabilirsiniz.
Biyografi Örneği
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 27 Mart 1889’da Kahire’de doğdu. İlköğrenimine 6 yaşındayken Manisa’da başladı. 1903’te İzmir İdadisi’ne girdi. Burada Ömer Seyfettin, Şehabettin Süleyman ile tanıştı. 1905’te annesiyle birlikte Mısır’a gitti. Öğrenimini İskenderiye’deki bir Fransız okulunda tamamladı. II. Meşrutiyet’in ilanından kısa bir süre önce İstanbul’a geldi. 1908’de başladığı İstanbul Hukuk Mektebini bitirmedi. 1909’da Şehabettin Süleyman aracılığıyla Fer-i Ati topluluğuna katıldı. 1916’da tedavi olmak için gittiği İsviçre’de üç yıl kaldı. Cumhuriyetin ilanından sonra 1923’te Mardin, 1931’de Manisa milletvekili oldu. Tiran elçiliğine atandı. 1935’te Prag, 1939’da La Hay, 1942’de Bern, 1949’da Tahran ve 1951’de yine Bern elçiliklerine getirildi. 27 Mayıs 1960’tan sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi. Siyasal hayatının son görevi 1961-1965 arasındaki Manisa milletvekilliği oldu.Yazar, diplomat, politikacı olarak ün kazanan Yakup Kadri roman, öykü, anı, mensur şiir, oyun, makale türlerinde eserler verdi. Batı edebiyatı özelliklerine de sıkı sıkıya bağlı kaldı. Balzac, Flaubert ve Zola’dan etkilendi. Eserlerinde belli tarihsel dönemleri ele aldı. Kiralık Konak I. Dünya savaşı öncesinin, Hüküm Gecesi II. Meşrutiyet’in, Sodom ve Gomore Mütareke döneminin, Yaban Kurtuluş Savaşı yıllarının, Ankara Cumhuriyetin’in ilk on yılının, Bir Sürgün II. Abdülhamit döneminin işlendiği romanlardır. Panorama 1923-1952 yıllarını kapsar. 1955’te sonra da anıları dışında kitap yazmadı. Romanları arasında en ünlüleri Nur Baba, Kiralık Konak ve Yaban’dır. 13 Aralık 1974’te Ankara’da öldü.
Dünya ve Türk Edebiyatında Biyografi
Dünya edebiyatına baktığımızda Plutarkhos, biyografi türünün öncüsü olarak kabul edilir. Avrupa’da biyografi türünde önemli gelişmeler 16. yüzyıldan sonra gerçekleşmiştir. 20. yüzyılda ise artık objektif bir bakış açısıyla kaleme alınmaya gayret edilmiştir.
Türk edebiyatına baktığımızda ise biyografi türünde verilen ilk eserler tezkirelerden oluşur. Şairlerin hayatlarının anlatıldığı tezkirelerin ilk örneğini 15. yüzyılda “Mecâlisü'n-Nefâis” adlı eseriyle Ali Şir Nevai vermiştir. Bunun dışında yazılmış bazı önemli biyografi eserleri ise şu şekilde sıralanabilir:
Namık Kemal Hayatı ve Eserleri - Mehmet Kaplan
Tevfik Fikret - Kenan Akyüz
Mehmet Akif - Süleyman Nazif
Atatürk - Yakup Kadri Karaosmanoğlu
1950 Sonrasında Hikayecilerimiz - Rıfat İlgaz
İşletme Eğitimimi tamamladıktan sonra uzun yıllar eğitim sektöründe hizmet verdim. Eğitim alanında çalışmalara devam ederek, her alanda içerik üreterek, kendimi geliştirmeye devam ediyorum.