Bilimsel Araştırma Yöntemleri Nelerdir?
| Araştırma Türü | Tanım | Örnekler |
|---|---|---|
| Nicel Araştırma | Olguları ve olayları ölçülebilir ve sayısal olarak ifade etme üzerine kurulu bir araştırma türü. | Deneysel Model, Betimsel Model, Bağıntısal Model, Nedensel Karşılaştırma Modeli, Tarihsel Model |
| Nitel Araştırma | Olayların ve bu olaylar üzerinde gelişen algıların doğal ortamında gerçekçi bir biçimde ortaya koyulmasını amaçlayan bilimsel araştırma türü. | Fenomenoloji, Etnografi, Gömülü Teori, Örnek Olay Araştırmaları, Saha Taraması |
| Tarihi Araştırma Yöntemi | Geçmişten günümüze kadar geçen zaman içinde yaşanmış olayların araştırılması, ortaya çıkarılması ve açıklanması için kullanılan yöntem. | Çeşitli kültür analizleri, Eski kültürler hakkında bilgi edinme, Toplum sorunları üzerinde tarihsel süreç içerisinde verimli şekilde değerlendirme |
| Betimsel Araştırma Yöntemi | Mevcut ya da geçmişten gelen sorunları, standartlar doğrultusunda değerlendirerek, olaylar arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmayı amaçlayan yöntemdir. İncelenen konunun detaylı bir şekilde tanımlandığı ve açıkladığı bir araştırma türüdür. | Örnek olay araştırmaları, aksiyon araştırmaları, etnografik araştırmalar, gelişimci araştırmalar ve fenomenografik araştırmalar |
| Eksperimental Araştırma | Belirli bir teorinin doğruluğunu test etmek veya birçok değişken arasındaki ilişkileri belirlemek için kullanılan bir yöntem. | Laboratuvar deneyleri, klinik deneyler, saha deneyleri |
| Kuramsal Araştırma | Bilimsel araştırma disiplinlerine veya temel bilim prensiplerine dayalı olarak yeni konseptlerin ve teorik tabanlı değişikliklerin incelenmesi. | Kuantum fiziği araştırmaları, Varoluş teorisi üzerine araştırmalar |
| Belgesel Araştırma | Mevcut belgeler ve kaynakları inceleyerek konuya çözüm bulmayı amaçlayan bir araştırma yöntemi. | Yasal belgeler, resmi belgeler, kişisel belgeler, süreli yayınlar incelenir |
| Tarama Yöntemi | Araştırılan konu hakkında bilgi toplamayı amaçlayan gözlemsel bir araştırma yöntemi. | Saha taramaları, anketler, gözlemler |
| Karşılaştırmalı Araştırma | İki veya daha fazla durumu ya da olguyu karşılaştırmeye dayalı bir araştırma yöntemi. | Nedensel Karşılaştırma Modeli, karşılaştırmalı toplum bilimleri araştırmaları |
| Nedensel Araştırma | Neden-sonuç ilişkilerini belirlemeyi amaçlayan bir araştırma yöntemi. | Deneyler, Nedensel Karşılaştırma Modeli |
Bilimsel araştırma, insan hayatının her alanındaki olgular ve olaylar hakkında bilgi edinmek için yapılan bilgi üretim faaliyetleridir. Sahip olunan bilgiler ile yaşam kalitesinin yükseltilmesi için gerekli olan süreçleri geliştirebilmek için uygulanır. Bilimsel araştırma sürekli devam eden bir süreçtir. Elde edilen bilgiler devamlı şekilde yeni soruları meydana getirir.
Bilimsel araştırma türleri açısından farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Önemli olan, araştırmada kullanılan türün araştırma konusuna uygun olması ve konunun araştırılmasına katkı sağlayabilmesidir. bu alanda çalışan farklı kişilerin oluşturdukları; tanımlayıcı, nedensel, kuramsal, belgesel, tarihsel gibi daha birçok araştırma türü bulunmaktadır. fakat genel anlamda kabul gören iki tür olarak nicel ve nitel araştırma türleri ön plana çıkmaktadır. bu iki tür diğer tüm türler için gerekli olan iki yöntemi temsil eder.
| Araştırma Yöntemi | Açıklama |
|---|---|
| Gözlem | Araştırmacıların, olayları veya olguları doğal ortamlarında inceleyerek veri topladığı süreçtir. |
| Deney | Araştırmacıların, belirli değişkenler üzerinde kontrollü koşullar altında etkili olan faktörleri belirlemek için yapılan deneysel çalışmadır. |
| Anket | Araştırmacıların, belirli bir popülasyondan bilgi toplamak için sorular yönlendirdiği yöntemdir. Anketler, yazılı, sözlü veya elektronik olarak gerçekleştirilebilir. |
| İnceleme (Döküman Analizi) | Araştırmacıların, mevcut kaynakları ve dökümanları inceleyerek bilgi topladığı yöntemdir. Bu yöntem, tarihsel veriler, raporlar ve makaleler gibi kaynakları kullanır. |
| Vaka Çalışması | Araştırmacıların, bireysel, grup, olay veya durum gibi belirli bir "vaka" üzerinde derinlemesine analiz gerçekleştirdiği yöntemdir. |
| Karşılaştırmalı Analiz | İki veya daha fazla durum, olay veya nesnenin benzerliklerini ve farklılıklarını inceleyerek bilgi toplamaya yönelik araştırma yöntemidir. |
| Eylem Araştırması | Araştırmacıların, gerçek dünya problemlerini çözmeye ve uygulamalı bilgi geliştirmeye yönelik sürekli ve işbirlikçi bir süreçtir. |
| Deneysel Olmayan Araştırma | Araştırmacıların, bağımsız ve bağımlı değişkenler arasındaki ilişkiyi kontrol altında olmayan koşullarda incelediği yöntemdir. |
| Nitel Araştırma | Araştırmacıların, insan deneyimlerini, düşüncelerini ve algılarını detaylı bir şekilde anlamaya yönelik yöntemdir. |
| Nicel Araştırma | Araştırmacıların, sayılabilir ve ölçülebilir veriler üzerinden hipotezleri test ederek bilgi topladığı yöntemdir. |
Bilimsel Araştırma Türleri
Nicel Araştırma: Olguları ve olayları ölçülebilir, sayısal olarak ifade edilebilir bir temelde değerlendiren bir araştırma türüdür. Nicel araştırmanın amacı araştırılan konunun gözlem, deney ve test etme yoluyla nesnel bir şekilde ölçülmesi ve sayısal verilerle ifade edilmesidir. Tekrarlanabilen gözlem ve ölçmeye dayalı, objektif bilimlerde yararlanılan sayısal bir yöntemdir. Nicel araştırmayı kullanan belli başlı araştırma türleri mevcuttur.
Deneysel Model: İstatistiksel teknikler kullanılarak iki ya da daha fazla grup üzerindeki uygulamaların, belirli değişkenler açısından oluşturduğu etkiler araştırılır.
Betimsel Model: Belirlenen konudaki mevcut durumları araştırarak sonuca ulaşmayı hedefleyen türdür.
Bağıntısal Model: Değişkenler arasında ilişki olup olmadığının araştırılması için kullanılan türdür.
Nedensel Karşılaştırma Modeli: Belirli değişkenlerin etkisiyle farklılaşma gösteren grupların birbirleriyle karşılaştırılabilmesi için kullanılan türdür.
Tarihsel Model: Geçmişte oluşturulan bir değişkenin etkisinin şimdiki zamanda nasıl olduğunu sayısal verilerle açıklamak için kullanılan türdür.
Nitel Araştırma: Olayların ve bu olaylar üzerinde gelişen algıların doğal ortamında gerçekçi bir biçimde ortaya koyulmasını amaçlayan bilimsel araştırma türüdür. Gözlem yapma, görüşme ve doküman analizi gibi nitel verilere ulaşmak için kullanılan yöntemlerin uygulandığı araştırma şeklidir. Daha çok sosyal bilimler alanında birey ve toplum davranışlarının incelenmesi için kullanılır. Etkinin miktarından çok etkinin ne için oluştuğunu açıklamaya çalışır. Bunun için sayısal veriler yerine nitelik belirten verilerin kullanımı ön plandadır. Nitel araştırma türünü kullanan diğer türler bulunmaktadır.
Fenomenoloji: Olaylar, deneyimler ve kavramların fenomen halini almasının nedenlerini inceler.
Etnografi: Kültürel gelenekler, yaşayış biçimleri ile ilgili nitelikli bilgileri ortaya çıkarmayı amaçlayan türdür.
Gömülü Teori: Nitelikli veri toplama aşamasında veriler içinde yer alan teorileri ortaya çıkararak yeni kavramlara ulaşmayı hedefler.
Örnek Olay: Örnek alınan bir durumun nedenlerinin nitelik açısından incelenmesini amaçlayan türdür.
Saha Taraması: Araştırılan konu hakkında nitel verilere ulaşmak için yapılan görüşmeler ve kaynak incelemelerini kapsar. Nicel araştırma içinde kullanılan bir türdür.
Araştırmalarda belirlenen araştırma konusuna göre bilimsel araştırma yöntemleri kullanılır. Bu yöntemler geniş anlamda üç temelde ele alınabilir.
Tarihi Araştırma Yöntemi: Geçmişten günümüze kadar geçen zaman içinde yaşanmış olayların araştırılması, ortaya çıkarılması ve açıklanması için kullanılan yöntemdir. Geçmişte yaşanan süreçlerin bilinmesi ve üzerinde araştırmalar yapılması, günümüzde yaşanabilecek benzer sorunların önceden belirlenerek gerekli önlemlerin doğru şekilde alınması için yardımcı olur. Eğitim sistemiyle ilgili yapılacak tarihsel araştırmalar günümüzün ve geleceğin eğitim sistemini daha doğru temeller üzerine inşa etmemiz için örnek oluşturabilir. Çeşitli kültür analizleri, eski kültürler hakkında bilgi edinilmesini sağlayabilir. Toplum sorunları tarihsel süreç içerisinde daha verimli şekilde değerlendirilebilir.
Bu bilimsel araştırma yönteminde, araştırılan döneme ait belgelerin dikkatlice incelenmesi, varsa o dönemlerde yaşamış kişilerle görüşmeler yapılması gibi yöntemler kullanılır. Bu araştırmalarda doğruluğun saptanabilmesi zordur. Bu nedenle araştırmanın çok dikkatlice yapılması gerekir.
Betimsel Araştırma Yöntemi: Mevcut ya da geçmişten gelen sorunları, standartlar doğrultusunda değerlendirerek, olaylar arasındaki ilişkileri ortaya çıkarmayı amaçlayan yöntemdir. İncelenen konunun detaylı bir şekilde tanımlanması ve açıklanması hedef alınır. Araştırma sürecinde inceleme yapılan ortamda herhangi bir değişiklik yapmadan araştırma tamamlanır. Betimsel araştırma yönteminin; örnek olay araştırmaları, aksiyon araştırmaları, etnografik araştırmalar, gelişimci araştırmalar ve fenomenografik araştırmalar olmak üzere 5 alt yöntemi daha vardır.
Örnek olay araştırmalarında inceleme, belirlenen örnek olaylar üzerinde neden – sonuç ilişkilerine odaklanarak yapılır. Bu yöntem bireysel çalışmalarda daha çok tercih edilmektedir. Aksiyon araştırmaları; problemin tanımlanması, araştırma planı yapma, uygulama ve etkinin değerlendirilmesi aşamalarına göre uygulanır. Etnografik araştırmalarda ise bir topluluğun kültürel, sosyal açıdan gelenekleri ve inançları hakkında bilgi üretmek amaçlanır. Gelişimci araştırmalar, araştırılan konu hakkında geçmiş durumu ve şimdiki durumu tespit ederek bu durumların karşılaştırılması yöntemini kullanır. Son olarak, fenomenografik araştırmalar gözlenebilen konuların betimlenmesi için kullanılır.
Deneysel Araştırma Yöntemi: Bilimsel araştırma yöntemleri içerisinde en kesin sonuçlara ulaşılmasını sağlayan yöntemdir. Bu yöntemde amaç, araştırılan konunun değişkenleri arasındaki neden-sonuç ilişkilerini tespit ederek problemin etkenlerini belirlemektir. Planlama aşaması kolay olmasına rağmen uygulama aşaması zor olabilen bir yöntemdir. Pek çok farklı karşılaştırma yapmak ve değişkenlere göre ortaya çıkan sonuçları doğru analiz etmek gerekir. Araştırmanın amacı neden sorusuna yanıt bulmak ise probleme neden olan süreçlerin etkilerini deneysel açıdan değerlendirerek sonuca ulaşılmaya çalışılır. Bu şekilde elde edilen sonuçların karşılaştırılması bilgiyi ortaya çıkarır.
Bilimsel Araştırma Yöntemleri ile İlgili Örnekler
Bilimsel araştırma yöntemleri içinde en çok kullanılan iki türün nicel ve nitel araştırma türleri olduğundan bahsettik. Bu araştırma türlerinin nasıl yürütüldüğü verilere ulaşmak konusunda önemlidir. Verilere ulaşmak için kullanılan yöntemlere örnek verecek olursak iki tür için ayrı yöntemler olduğundan bahsedebiliriz.
Nitel araştırma için kullanılan yöntemlere örnek olarak; birebir görüşme yapmak, metin analizi yapmak gibi yöntemleri söyleyebiliriz. Belirlenen konu hakkında, problemin nedenlerini tespit etme açısından önem taşıyan soruların katılımcıya sorulması birebir görüşme yöntemidir. Birebir görüşmeye başlanmadan önce soru hazırlama aşamasının verimli geçirilmesi gerekir. Metin analizi yapmak ise, araştırmacının belgelerin barındırdığı bilgileri inceleyip anlamlandırarak nitelikli verilere ulaşmasını temel alır. Gerekli metinlere ulaşmak için pek çok ortam bulunmaktadır. Olabildiğince farklı kaynaktan inceleme yapmak araştırmaya derinlik kazandırır.
Nicel araştırma için kullanılan yöntemlere örnek olarak anket araştırması ve tanımlayıcı araştırma gibi yöntemleri verebiliriz. Anket araştırmaları büyük bir topluluk hakkında sayısal verilere ulaşmak için kullanılır. Bir olayın belirli gruplar üzerindeki etkilerinin sayısal verilerine anket yapma yöntemiyle ulaşılabilir. Günümüzde anket araştırmaları için kolaylık sağlaması açısından internet yaygın olarak kullanılmaktadır. Tanımlayıcı araştırma ise araştırılan bir olgunun özelliklerini belirlemeye ve hakkında daha fazla bilgiye ulaşmaya yardımcı olur. Katılımcıların sistematik bir şekilde tanımlanabilmesi ve nicel verilerinin oluşturularak karşılaştırılması amaçlanır.
Enstitü Bilimsel Araştırma Teknikleri Eğitimi Alarak Sertifika Sahibi Olun
Bilimsel araştırma pek çok aşamadan oluşan ve sistematik çalışma gerektiren bir alandır. Araştırmaya başlamadan önce araştırmanın yöntemleri ve araştırma konusuna göre hangi araştırma türünün seçileceği belirlenmelidir. Daha sonra uygulama sırası çalışmanın verimliliğini arttıracak şekilde yapılmalıdır. Uygulamadan sonra ise önemli bir aşama olan raporlama kısmı gelmektedir. Akademik kariyer planlaması yapan, makaleler yayınlamak isteyen kişilerin bilimsel araştırma alanında eğitim almaları bu aşamaları daha kolay geçmelerini sağlayacaktır.
Enstitü tarafından verilen Bilimsel Araştırma ve Yazma Teknikleri kursu sayesinde teorik bilgilerin yanında uygulamada ihtiyaç duyacağınız bilgi ve becerilere de sahip olabilirsiniz. Bu eğitime kayıt olmanız durumunda 1 yıl boyunca eğitime ulaşım sağlayabileceksiniz. Eğitim sonunda yapılan sınavda başarılı olmanız halinde sertifika sahibi olarak bu alandaki yetkinliğinizi belgelendirebilirsiniz. Daha sonra yapacağınız çalışmalarda, bu sertifika size referans oluşturarak daha güvenilir çalışmalara imza atmanızı sağlar. Dersler canlı olarak yapılmaktadır. Ancak kaçırdığınız derslere daha sonra erişim sağlayabilmeniz için videolar süresiz olarak erişime açık olmaktadır. Bilimsel araştırma teknikleri konusunda kendinizi geliştirmek için bu eğitim fırsatını kaçırmayın.
Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo, Televizyon ve Sinema bölümünden mezun oldum. Eğitimime devam ederken, bir televizyon kanalında canlı yayın kameramanı olarak görev yaptım. Çeşitli kısa film projelerinde farklı görevlerde bulundum. Enstitü’den aldığım online içerik editörlüğü eğitiminden sonra yazarlık yapmaya başladım.
