Bilimsel Araştırma Türleri

Araştırma, günlük ve akademik hayatta sürdürdüğümüz bir etkinliktir. Günlük hayatta karar vermek ve bilgi edinmek için çeşitli araştırmalar yaparız. Bilimsel araştırmayı kapsayan akademik araştırma ise daha düzenli ve geniş aşamalı bir süreçtir. Bilimsel araştırma, günlük hayattaki araştırmadan farklı olarak bir içerik sunar.

Bilimsel araştırma, mevcut sorunun türüne, özelliğine ve kapsam alanına göre çeşitli yöntemleri sunar. Bilimsel araştırma yöntemleri, bilimsel araştırma türlerine göre kullanılır. Yani, akademik dünyada bir yöntem kullanmak için öncelikle ne tür bir araştırma yürüteceğinizi bulmalısınız.

Bilimsel araştırma türleri, hangi yöntemlerin kullanılıp kullanılmayacağını ve nasıl kullanılacağını belirler. Araştırma türleri, bilimsel araştırmanın gerekliliği için sınıflandırılmıştır. Bilimsel araştırmanın temelinde var olan sorunun kaynağına ve cevabına uygun araştırma yürütülür. Birbirinden farklı araştırma türleri de bu soruna farklı yaklaşır. 

Bilimsel Araştırma Türleri Nelerdir?

Bilimsel araştırma türleri araştırmanın amacına, kullandığı yönteme ve düzeyine göre sınıflandırılır. Bilimsel araştırmanın temel hedefi, bilimsel olan bilgiye bilgi katmaktır. Bundan dolayı da yürütülen araştırma türleri, bilgiyi ya ortaya çıkarır ya da uygulamadan geçirir. Bilimsel araştırmanın düzeyine yönelik iki araştırma türü vardır: Temel araştırma ve Uygulamalı araştırma. 

• Temel Araştırma Nedir?

Bilimsel araştırmanın düzeyine göre sınıflandırılan araştırmalardan biri temel araştırmadır. Temel bilimsel araştırma, bilimsel bir bilgiye bilgi katarak sonuçları ortaya koymaktır. Akademideki yaygın bilimsel araştırma anlayışı da temel araştırma kapsamındadır. Bilgi, bilgi içindir anlayışını yansıtan temel araştırma, bilimsel bilgi üretmenin bir sonucudur. Akademi ve üniversite düzeyindeki bilimsel eğitim ve araştırma da temel araştırma özelliğine sahiptir. Bununla beraber temel araştırmanın doğru ve etik kullanımına uygun düzenlenmiş bilimsel araştırma ve yayın kuralları vardır. 

• Uygulamalı Araştırma Nedir?

Uygulamayı araştırmaya örnek olarak bilim uygulamalarını verebiliriz. Uygulamalı araştırma, pratik bir fayda ve soruna çözüm sunmak amacıyla yürütülür. Uygulamalı araştırmada, temel araştırmadaki bilgiler değerlendirilir ve bilgiler ışığında uygulamalı deneme aşamasına geçilir. Yani uygulamalı araştırma, temel araştırmadaki bilgileri deneme yoluyla denetler ve bilgilerin geçerliliğini uygulama aşamasında test eder.

Bilimsel Araştırmanın Amacına Göre Türler

Bilimsel araştırmanın amacı, araştırmanın neden yapılacağını ortaya koyan temel kriterdir. Araştırmayı yürütecek kişi, konu ve kapsamı belirlemekle birlikte araştırmanın neden yapılacağını da belirleyerek konunun odağını ortaya koyar. Her bir bilimsel araştırmanın bir amacı vardır ve amacına göre bilimsel araştırma türleri de bulunmaktadır. Bilimsel araştırmanın amacına göre sınıflandırılan bilimsel araştırma türleri şunlardır: 

• Betimsel Araştırma

Betimsel araştırmada, derinlemesine tanımlama ve açıklama vardır. Betimsel araştırma türüne göre, araştırmaya konu olan sorunu aydınlatarak değerlendirmek gerekir. Örneğin anket yöntemi uygulanarak belirli standartlar oluşturulur ve veriler- bilgiler eşliğinde sorun değerlendirilir. Çeşitli analiz yöntemleriyle ortaya konulan durum, konunun merkezindeki ilişkileri de ortaya çıkarır. Betimsel araştırmaya uygun olarak kullanılan yöntemler; anket, örnek olay araştırması, karşılaştırmalı ve gelişimci araştırma tekniklerinden oluşmaktadır. 

• İlişkisel Araştırma

İlişkisel araştırma, en az iki olay ya da değişken arasından ilişkinin var olup olmadığını ortaya çıkaran araştırma türüdür. İlişkisel araştırma türünde, ilişkinin nasıl bir ilişki türü olduğu da araştırılır. İlişkisel araştırma türünde, açıklama veya öngörüde bulunma amaçları kullanılarak değişkenler arasındaki ilişki anlaşılır. Örneğin, açıklama yöntemini kullanarak bir değişkeni etkileyen diğer değişkenlerin mevcut ilişkisini açıklayabiliriz. Kısaca ilişkisel araştırma, neden-sonuç ilişkisinden ziyade değişkenler arasındaki ilişkinin seyrine yönelik açıklama sunan bir araştırma türüdür. 

• Keşfedici Araştırma

Keşfedici araştırma türü, araştırmanın öncesinde ilgili konu ile ilgili keşif yapmaktır. Hiçbir araştırma, öncesinde yapılan araştırma ve araştırma sonuçlarını keşfetmeden yürütülemez. Dolayısıyla keşfedici araştırma, konunun kapsamındaki taraflar ile ilgili ön bilgilere ulaşmak ve araştırma problemini tanımlamak için kullanılır. Keşfedici araştırma, konunun kapsamındaki genel bilgilere ulaşmak amacıyla literatür taramasına imkân tanır ve araştırma evrenini genişletmek amacıyla bilgi toplar.

Bilimsel Araştırma Yöntemleri

Bilimsel araştırma yöntemleri, nitel ve nicel araştırma adlarıyla ikiye ayrılır. Bir araştırma kullandığı yöntemlerle araştırmanın konusunu ilerletir. Araştırmaya konu olan sorun ve kapsama alanı, bilimsel yöntemin de ne olacağını belirler. Bilimsel araştırmanın yöntemi, konunun düzenli bir şekilde aktarılması adına önemlidir. Bilimsel araştırmanın yöntemine göre nitel ve nicel araştırma, konunun asıl odağındaki tarafların tutarlı şekilde aktarılması için kullanılır. Bazı araştırmalar ise karma niteliğe sahip olarak hem nitel hem de nicel araştırma yöntemlerini gerektirebilir. 

• Nitel Araştırma Yöntemi

Nitel araştırma yöntemi, daha çok toplumsal nitelikteki konu ve alanlarda kullanılır. Bu yönüyle nitel araştırmayı sosyal bilimler ile ilişkilendirebiliriz. Nitel araştırma, bir eylem ya da olayın anlamını kendi doğal alanı içinde çalışan bir yöntemdir. Nitel araştırmada nicelik değil, niteliğin keşfi önemlidir. Nitel araştırmayı kullanan araştırmacı, yorumlayıcı özne durumundadır. Nitel araştırmayı gerektiren konuları şöyle özetleyebiliriz; kültürel çalışmalar, sosyolojik değişimler, toplumsal ve bireysel davranışlar ve iletişim-medya çalışmaları. Toplum ve birey davranışlarını temel alan nitel araştırmada gözlem, saha çalışması, görüşme, içerik analizi veya anket yöntemleri kullanılır.

• Nicel Araştırma Yöntemi

Nicel araştırma türü ise ölçülebilir araştırmayı kullanan bir bilimsel yöntemdir. Nicel araştırmada, ölçülebilir değişkenler nicel yöntemlerle sayılaştırılır. Nicel araştırma daha çok fen bilimleri alanında kullanılır. Sayısal sonuç elde etmeyi amaçlayan nicel yöntem; denetimli gözlem, survey, deney- yarı deney ve yapılandırılmış mülakat gibi teknikler uygulanır. Nicel araştırmaya göre olgular ile değerler birbirinden ayrıdır. Nicel araştırmanın bu özelliği, olguların kişilerden ayrı olarak oluşturulduğu ve ölçülebilir şekilde bağımsız olduğu görüşü ile ilgilidir. Nicel araştırma, nicel olarak belirli olay veya konular hakkında genelleme ve sayılaştırma gibi düzeyleri uygulamakla beraber verilerin alındığı örneklemin de kesin sonuç elde etmesi güçtür. Yani, belli bir alan ve ölçümü baz alan nicel araştırmada genelleştirmenin düzeyi de kesin değildir. 

Gerçek bir bilimsel araştırma, yukarıdaki bilimsel araştırma türlerini dikkate alarak değerli hâle gelir. Özellikle lisansüstü eğitim araştırması ve akademik araştırmalar için mutlaka bilimsel araştırma ve yazma teknikleri öğrenilerek hazırlık yapmak gerekir.