Türkiye’nin Uzaydaki Gözleri: Uyduları

Türkiye uzayda uydusu bulunan 30 ülkeden biri. 8 Ocak 2021 Cuma günü de ülkemizin uzay yolculuğu için tarihi bir gündü; yeni uydumuz TÜRKSAT 5A uzaya gönderildi. Yeni nesli uydunun uzaya fırlatılma adresi Amerika’nın Florida eyaleti oldu. Space X firmasının Falcon 9 roketi ile eyaletteki Cape Canaveral Üssü’nden uzaya fırlatıldı. Böylece Türkiye’nin uzaydaki haberleşme uydu sayısı 4 oldu.

Uydunun fırlatılması birkaç kez ertelendi. 8 Ocak için de Türkiye saatiyle 04.28'de yapılacağı duyurulmuştu ancak hava şartları sebebiyle fırlatma yaklaşık 1 saatlik gecikmeyle 05.15'de yapıldı. O anlar, sosyal medya ve Youtube üzerinden canlı yayınla izlenebildi.

TÜRKSAT 5A’dan ilk sinyal 35’inci dakikada alındı. Uydunun uzay yolculuğu 4 ay sürecek. 31 derecedeki doğu yörüngesine oturduktan sonra testleri yapılacak ve TÜRKSAT 5A hizmet vermeye başlayacak. Uydunun kontrolü Gölbaşı Uydu Yer İstasyonu'ndan yapılacak. 

TÜRKSAT 5A, uzaydaki haberleşme uydularımızı destekleyecek. Afrika, Avrupa, Akdeniz ve Ege Denizi, Orta Doğu ve Karadeniz’i içine alan geniş bir coğrafyayı kapsayacak. 30 yıl veri haberleşmesi ve televizyon yayıncılığı hizmetleri sunacak uydunun kapasitesi 1728 Megahertz.

Türkiye’nin Uzay Yolculuğu

TÜRKSAT 5A ile ilgili bilgilerden sonra ülkemizin uydularına ve uzay yolculuğuna dair bilgiler paylaşalım. “Uydu çalışmalarına ne zaman başlandı? Uydular nerede üretildi? Uzayda kaç uydumuz var?” gibi soruların cevaplarını bulalım.

TÜRKSAT 5A ile birlikte Türkiye’nin uzaydaki uydu sayısı 7 oldu. Bu uyduların 4’ü haberleşme 3’ü ise gözlem uydusu. Uzayda aktif bulunan haberleşme uyduları; TÜRKSAT 4B, TÜRKSAT 4A, TÜRKSAT 3A. Gözlem uyduları da RASAT, GÖKTÜRK-1 ve GÖKTÜRK-2.

İmalatı tamamlanan TÜRKSAT 5B’nin 2021 Haziran ayında fırlatılacağı söylendi. Yerli ve milli çalışmalarla yapıldığı söylenen 6A’nın hedeflenen fırlatılma tarihi ise 2022 yılı.

Uyduların geleceğiyle ilgili planlanan çalışmalar böyle. Peki ya geçmişi?

İlk Fırlatılan Uydu

Dünyadan uzaya fırlatılan ilk uydu Sputnik 1 oldu. Yıl 1957 idi. Uyduyu Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSBC) fırlattı. Pek çok iletişim aracında varolan geç kalmışlık uydu konusunda da kendini gösterdi.

Türkiye ilk uydunun fırlatılmasından tam 37 yıl sonra girişimde bulundu. İlk fırlatılan uydu TÜRKSAT 1A idi. Takvim yaprakları 24 Ocak 1994’ü gösteriyordu. TÜRKSAT 1A fırlatıldı ancak başarılı olamadı. Rokette arıza meydana geldi. Uydu fırlatılmasından sadece 12 dakika sonra okyanusa düştü. Başarısız denemeden sonra da uydularla ilgili yatırımlar devam etti. Ülkemiz TÜRKSAT 1B ile uzaydaki yerini aldığında tarih 10 Ağustos 1994'tü.

Türkiye’nin ömrünü tamamlayan haberleşme uyduları;

• TÜRKSAT 1B, ülkemizin başarıyla fırlatılan ilk uydusu. 1994-2006 yılları arasında 12 yıl çalıştı. 

• TÜRKSAT 1C, 10 Temmuz 1996’da uzaya fırlatıldı. Fırlatılma adresi Fransız Guyanası'ydı. 2008’de televizyon yayıncılığına 2010’da ise bütün görevlerine son verildi. 

• TÜRKSAT 2A, 10 Ocak 2001’de fırlatıldı ve 27 Eylül 2016 tarihinde görevi bitti.

Türkiye'nin Aktif Uyduları

TÜRKSAT 3A ülkemizin yeni nesil haberleşme uydusuydu. Uyduyu Thales Alenia Space şirketi yaptı. Yapım sürecinde 22 Türk mühendis de görev aldı. 20 yıl hizmet verecek şekilde tasarlandı. 13 Haziran 2008’de Fransız Guyanası'ndan uzaya gönderildi.

TÜRKSAT 4A ve TÜRKSAT 4B uydularının üretimini Japon Mitsubishi Electric Corporation firması yaptı. Her iki uyduda Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü’nden fırlatıldı. TÜRKSAT 4A’nın fırlatılma tarihi 14 Şubat 2014 idi. 42 derecedeki doğu yörüngesine oturdu ve TÜRKSAT 2A’nın yerini aldı. Televizyon yayıncılığında büyük kapasite artışı sağladı.

TÜRKSAT 4B ise 16 Ekim 2015 Cuma günü yine Kazakistan’dan fırlatıldı. Fırlatmadan 9 saat sonra ilk sinyal alındı. 50 derecedeki doğu boylamına yerleşti. Bu uydunun özelliği ilk defa C bant kullanılmış olması. Böylece Afrika’da yayın ağına alınmış oldu. Ka-Bant kullanımıyla da daha hızlı internet erişimi sağlamış oldu. 2015 yılının Aralık ayında hizmet vermeye başladı. TÜRKSAT 4A ve TÜRKSAT 4B’nin yanı sıra TÜRKSAT 3A da halen aktif olan uydular.

TÜRKSAT 5A'nın üretimi ve test aşamaları AIRBUS D&S tarafından yapıldı. 2 Ekim 2020’de fırlatılmaya hazır bir şekilde TÜRKSAT yetkililerine teslim edildi. Üretimi Fransa’nın Toulouse şehrinde yapılmıştı. Fırlatılması için ABD’nin Florida eyaletine gönderildi. Fırlatılma yeri Space X firmasına ait Cape Canaveral’daki merkez. Fırlatılması için ilk belirlenen tarih 30 Kasım’dı. Bu tarih ertelendi ve nihayet 8 Ocak’ta TÜRKSAT 5A uzay yolculuğuna başladı. Türkiye uydu çalışmalarına 5B ve 6A ile devam edecek. Yeni uydularla birlikte Afrika ve Avrupa’nın tamamının yanı sıra Rusya ve Çin hariç Asya kıtasını da kapsayacak.

Türkiye’de Üretilen İlk Gözlem Uydusu

Türkiye’nin uzayda bulunan gözlem uydularından biri RASAT. Bu uydunun özelliği ise ülkemizde tasarlanması ve üretilmesi. Üretimini TÜBİTAK yaptı. Fırlatılma adresi ise Rusya oldu. 17 Ağustos 2011'de fırlatıldı. Tasarım ömrünün 3 yıl olduğu söyleniyordu ancak yörüngedeki 9’uncu yılını tamamladı. Bu süre zarfında dünya etrafında tam 47 bin 943 tur attı. Taradığı alan ise 16,8 milyon kilometrekare. 3 binden fazla görüntüyü yer istasyonuna aktardı. 
GÖKTÜRK-1 Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyacı için 2016’da uzaya fırlatıldı. Kamu kurumları, belediyeler, sınır kontrolü ve kadastro gibi birçok alanda uzaktan algılama görevi yapıyor. GÖKTÜRK-1’in ömrünün 7 yıl olması öngörülüyor.

GÖKTÜRK-2 ise Türkiye’nin ilk yüksek çözünürlüklü gözlem uydusu. Milli Savunma Bakanlığı ve TÜBİTAK işbirliği ile üretildi. 2012 yılında uzaya fırlatıldı. Dünya etrafını 98 dakikada dönüyor. Uydu Türk Silahlı Kuvvetleri’nin hedef istihbaratı için veri üretimi sağlıyor. Bunun yanı sıra araştırma kurumları, üniversiteler ve kamu kurumlarının uydu görüntüsü taleplerini de karşılıyor.

Türkiye’nin Uydu Tarihçesi

Türkiye’nin uydu konusunda çalışmalarıyla ilgili kronolojik bilgiler vermek gerekirse;

• 1968 yılında Yugoslavya ve İran istasyonlarından faydalanılarak ilk telefon kanalları kuruldu.

• 1979 yılında İlk uydu yer istasyonu AKA-1 (Ankara-1) servise verildi. AKA-1’in servisi için İngiltere‘yle 11 telefon kanalı kurudu. 13 ülke ile haberleşme sağlandı.

• 1985’te Ankara (Ulus)- Gölbaşı Uydu Yer Merkezi arasında ilk kez fiber optik kablo döşendi. Yine aynı yıl AKA-2 yer istasyonu hizmete başladı.

• 1987’de Uydu üzerinden ilk video konferans Türkiye’de gerçekleştirildi. Bu Avrupa’da ilkti. 

• 1990’da haberleşme uyduları için ilk adım atıldı. Fransız Aerospatiale firmasıyla sözleşme imzalandı. Bu sözleşme “Türksat Milli Haberleşme Uyduları" başlığındaydı.

• 1994 yılında ilk haberleşme uydusu TÜRKSAT 1B uzaya fırlatıldı ve Türkiye uzayda uydusu bulunan ülkeler arasında yerini aldı. 

Türkiye’nin uzay yolculuğu biraz gecikmiş olsa da yapılan çalışmalar o gecikmişliğin önüne geçecektir umudundayım. Yaşayıp görelim bakalım, ülkemizde üretilen uyduyu yine ülkemiz imkanlarıyla uzaya fırlatabilecek miyiz? Uydulardan sonra astronotlarımız da uzaya çıkabilecek mi? Aya ayak basan kaçıncı ülke olacağız?