Bilgi Teknolojileri Nedir?
Bilgi Teknolojilerinin Hayatımızdaki Yeri ve Evrimi
Bilgi Teknolojisi Kavramı | Tanımı | Kullanım Alanları |
---|---|---|
Bilgi Teknolojisi | Her türlü veriyi oluşturmak ve bu verilere ulaşmak için kullanılan bir sistem. | Ülkelerin ekonomik gelişimini sağlama, bilgiye dayalı teknolojik gelişimler |
Bilgi İşlem | Bilişim teknolojilerini yönetecek bir departmanda ihtiyaç doğuran birim. | Okul, hastane, devlet kurumları ve özel kuruluşlarda |
Mobil Teknoloji | Akıllı telefonların ya da tabletlerin hayatımıza girmesi ile günümüzde büyük bir gelişme sağlayan alandır. | Sosyal medya uygulamaları, depolama bulutları, oyun, mesajlaşma ve ağ üzeri bağlantıları |
Bulut Teknolojisi | Büyük verilerin internet ortamında depolanabildiği bir sistem. | Şirketlerin bilgi işlem verileri, günlük hayatta kullanılan dosya ve fotoğrafların depolaması |
Elektronik İmza | Bireylerin dijital ortamda kimliklerini doğrulamalarını ve belgeleri imzalamalarını sağlayan bir teknoloji. | Kurumsal veya kamusal işlerde, internet üzerinden işlem yapma |
Elektronik Posta (E-posta) | Bilgi ve belgelerin elektronik ortamda aktarılmasını sağlayan sistem. | Konumdan bağımsız bilgi ve belge paylaşımı, hızlı iletişim |
Siber Güvenlik | Bilgisayar sistemlerinin ve ağların güvenliklerini sağlayan ve siber saldırılara karşı koruma hizmeti veren bir alan. | Bireysel ve kurumsal bilgisayar sistemleri ve ağları |
Veri Tabanı Yöneticiliği | Verilerin kaydedildiği, işlendiği, erişildiği ve yönetildiği database sistemlerinin yönetilmesi işi. | Şirketler, kurumlar ve kuruluşlar |
Bilgi Güvenliği Analisti | Bilgi ve teknoloji kaynaklarının korunmasından sorumlu kişi. | Bilgi teknolojisi sektörü, devlet kurumları, özel sektör |
İnternet Alan Adları | İnternet üzerindeki sitelerin adresleridir. | Web siteleri, e-ticaret platformları, bloglar |
Bilgi teknolojileri, günümüzde hayatımızın her alanını saran ve yaşam tarzımızı kökten değiştiren bir kavram haline geldi. Çoğumuz sabahları gözümüzü açar açmaz akıllı telefonlarımıza bakıyor, günlük işlerimizi bilgisayarlarımız üzerinden hallediyor ve sevdiklerimizle dijital platformlar aracılığıyla iletişim kuruyoruz. Peki, bu kadar iç içe olduğumuz bilgi teknolojileri tam olarak neyi ifade ediyor?
Bilgi Teknolojilerini Anlamak
Bilgi teknolojileri, her türlü veriyi oluşturmak, depolamak, işlemek ve bu verilere ulaşmak için kullanılan sistemlerin bütünüdür. Bilgi aktarımını sağlamak için tüm imkanları kullanır ve genellikle bilgisayarlar, akıllı telefonlar, işletim sistemleri ve bunların ağlarını kapsar. İnsan emeğini ve maliyeti azaltacak çözümler üretirken, işlerin daha pratik, verimli ve sistematik ilerlemesini sağlamak için yeni araçlar geliştirir. Yani, bilgi teknolojileri, hayatımızı kolaylaştıran, hızlandıran ve daha erişilebilir kılan teknolojik gelişmelerdir.
Kişisel Deneyim: Teknolojinin Dönüştürdüğü Yaşamlar
Benim çocukluğumda, mahallemizdeki tek bilgisayar, komşumuzun evindeydi. Her hafta sonu birkaç arkadaş bir araya gelir, saatlerce sırayla oyun oynardık. O zamanlar teknolojinin bu kadar hızlı gelişeceğini ve herkesin cebinde birer bilgisayar taşıyacağını hayal bile edemezdik. Şimdi ise, bilgi teknolojilerinin evrimi ve dönemleri üzerine düşündüğümde, bu hızlı değişimin toplumları nasıl dönüştürdüğünü daha iyi anlıyorum.
Bilgi Teknolojilerinin Tarihi ve Evrimi
Bilgi teknolojileri, hayatımıza 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren girmeye başladı. İlk başlarda büyük ve hantal bilgisayarlarla başlayan bu serüven, zamanla hızla gelişerek bugünkü halini aldı. Hızla gelişen bilgi teknolojileri sayesinde, gelişim hızlandı ve verileri takip etmek daha da kolaylaştı. Gelişen ülkeler, bilgi teknolojilerinin evrimi ve dönemleri sayesinde toplumsal dönüşüme uğrayarak hızla ilerledi ve büyüdü.
Bilgi İşlem Dönemi
1950’lerde bilgisayarların iş hayatına girmesiyle birlikte, şirketlerdeki istihdam oranı 1970’lerden itibaren belirli bir oranda düşüş yaşamaya başladı. Bu dönemde "otomasyon" terimi ortaya çıktı ve alt düzey işler bilgisayarlarla yapılmaya başlandı. Artık insan gücüne olan ihtiyaç azalmış, bilgi daha önemli hale gelmişti. Böylelikle bilgi işlem dönemi başlamış oldu.
Mikro Dönem ve Ağ Dönemi
Bilgi işlem döneminin ardından, mikro dönem ve ağ dönemi sırasıyla yerini aldı. Mikro dönem, bilgisayarların boyutlarının küçülmesi ve kişisel bilgisayarların ortaya çıkmasıyla karakterize edilirken, ağ dönemi ise internetin gelişimi ve global iletişimin hızlanmasıyla tanımlandı. Bu dönemlerin tamamlanmasıyla beraber, bilgi toplumu oluştu ve bilgi, para eden ve değer kazanan en önemli kaynak haline geldi.
Bilgi Toplumuna Geçiş
Peki, bilgi toplumu nedir? Bilgi toplumu, dönemin yeni kazanç kaynağı olan bilgiyi yüksek seviyede kitlesel olarak üreten ve ürettiği bu bilgileri de sosyal hayatın her alanında kullanan toplumdur. Bilgi üretimi sayesinde firmalarda ve kurumlarda, bu alanların gelişmesini sağlayacak bilgi işlem adı altında yeni bölümler oluşturuldu. Bu da bilgiye dayalı eleman arayışını artırdı ve yeni eğitim bölümlerinin oluşmasına sebep oldu.
Kişisel Gözlem: Eğitim ve Kariyer
Üniversiteye başladığım yıllarda, bilgi teknolojileri alanı henüz bu kadar popüler değildi. Ancak zamanla, bu alandaki ihtiyaç ve talep arttı. Arkadaşlarımın birçoğu bilgisayar mühendisliği ve yazılım gibi bölümlere yöneldi. Şimdi geriye dönüp baktığımda, bilgi teknolojilerinin evrimi ve dönemlerinin kariyer seçimlerimizi nasıl etkilediğini daha net görebiliyorum.
Bilgi İşlem Nedir?
Bilgi teknolojileri geliştikten sonra, kurum ve kuruluşlarda bu alanı yönetecek bir departmana ihtiyaç doğdu. Bunun için de bilgi işlem birimi oluşturularak, sanal ortamda hizmetlerin kolay ve çabuk ilerlemesi sağlandı. Bu birim, kurum ya da kuruluşun yazılım ve bilişim işlerini yapmak, sorun sırasında sıkıntıyı bulup gidermek, şirket analizlerini çıkarmak ve sistemi geliştirmekle yükümlüdür.
Bilgi işlem bu bölümün genel adıdır. Kendi içinde veri tabanı yöneticiliği, bilgisayar programcılığı ve bilgi güvenliği analisti gibi bölümlere ayrılır. Sistem ve ağ yönetimini sağlayan bilgi işlem elemanı, bilgisayar üzerine geliştirilmiş yazılımları, Office programlarını, Windows Server ve bilgisayar donanımları gibi konularda uzmanlık kazanmış olmalıdır.
Gelişen Bilgi Teknolojileri Nelerdir?
Bilgisayar program ve yazılımları sonrası gelişen diğer bilgi teknolojileri de mobil ve bulut teknolojileri üzerinedir.
Mobil Teknolojiler
Mobil teknolojisinde, akıllı telefonların ya da tabletlerin hayatımıza girmesiyle, mobil uygulama alanındaki yazılımlar büyük bir gelişme sağlamıştır. Bir zamanlar internet üzerinden iletişim kurmak için sadece evdeki veya internet kafedeki bilgisayarlara bağlıyken; akıllı telefon ve tabletlerle artık markete giderken bile veri paylaşabilecek kadar hızlı duruma geldik. Elimizdeki bu teknolojik aletlerle şu anda kullandığımız sosyal medya uygulamaları, depolama bulutları, oyunlar, mesajlaşma ve ağ üzeri bağlantıları gibi birçok veri aktarımını sağlayan programları kolaylıkla kullanmaya başladık.
Elektronik imza
Elektronik posta
İnternet alan adları
Siber güvenlik
Örnek: Günlük Hayatımızda Mobil Teknoloji
Elle atılan imza ile aynı hukuki koşullara sahiptir.
Islak imza ile aynı ispat koşulları geçerlidir.
Senet hükmü vardır.
Aksi ispat edilene kadar kesin delil sayılır.
Sabah işe giderken otobüste telefonumuzdan e-postalarımızı kontrol ediyor, sosyal medya üzerinden gündemi takip ediyoruz. Akşam eve dönerken online market uygulamaları üzerinden alışveriş yapıyor, dijital platformlarda film izliyoruz. Tüm bunlar, mobil teknolojilerin hayatımızı ne kadar kolaylaştırdığının birer göstergesi.
Bulut Teknolojileri
Bulut teknolojisinde ise, büyük verilerin internet ortamında depolanabildiği bir sistem söz konusudur. Şirketlerin bilgi işlem verileri genellikle bulut sisteminde tutulur. Bu da şirketleri büyük bir maliyetten kurtarır ve verilerin her yerden erişilebilir olmasını sağlar.
Jenerik birinci derece alan adı
Ülke kodu birinci derece alan adı
Bu sistem sadece şirket ya da kurumlarda kullanılmamaktadır tabii ki. Günlük hayatımızda da kullandığımız bulut hizmetleri mevcut. Akıllı telefonlarımızda, bilgisayar veya tabletlerimizde kullandığımız dosya ve fotoğraflarımızı bu bulutlar üzerinde kolayca depolayabilir ve sadece internet üzerinden farklı birimlerle paylaşım yapabiliriz.
Avantajları
Verilerin Güvenliği: Veriler bulutta depolandığında, cihazlarımızın bozulması veya kaybolması durumunda bile verilerimize erişebiliriz.
Esneklik ve Ölçeklenebilirlik: İhtiyaçlara göre depolama alanı artırılabilir veya azaltılabilir.
Maliyet Tasarrufu: Fiziksel sunucu ve depolama cihazlarına yatırım yapmaya gerek kalmaz.
Diğer Bilgi Teknolojileri
Peki, diğer bilgi teknolojileri nelerdir?
1- Elektronik İmza
2- Elektronik Posta
3- İnternet Alan Adları
4- Siber Güvenlik
Elektronik İmza
Kurumsal veya kamusal işlerde, işlemlerin internet ortamında yapılması, güvenlik sorununun doğmasına neden olmuştur. Buna engel olmak için de kişi ya da kurumların yasal izin ve işlemler sonrası aldığı elektronik imza yazılımı oluşturulmuştur.
Elektronik imza ile işlem sırasında inkar edilemezlik sağlanmış olur. Böylelikle kontrol dışı işlemlerin önüne geçilir ve işlemin güvenle tamamlanması sağlanır. Elektronik imzada da ıslak imzada olduğu gibi hukuki gereksinimler vardır. Elle atılan imza ile aynı hukuki koşullara sahiptir ve aynı ispat koşulları geçerlidir. Senet hükmü vardır ve aksi ispat edilene kadar kesin delil sayılır.
Örnek: E-Devlet ve Elektronik İmza
Günümüzde birçok resmi işlem, e-Devlet üzerinden yapılabilmektedir. Vergi beyannameleri, sosyal güvenlik işlemleri ve daha birçok işlem elektronik imza ile kolayca tamamlanabilmektedir. Bu da vatandaşların işlerini kolaylaştırmakta ve bürokrasiyi azaltmaktadır.
Elektronik Posta
İki bilgisayar arasındaki protokol aracılığıyla bilgi/veri aktarımını sağlayan servis aracıdır elektronik posta. Mesafeleri kısaltır ve hızlı, kolay iletişim kurmamıza yardımcı olur. Kullanıcı adı, elektronik posta işareti ve sunucu adından oluşur. Kişisel, kurumsal, kamusal vb. alanlara göre farklı sunucu alan adları bulunmaktadır.
Elektronik Postanın Avantajları
Hızlı İletişim: Dakikalar içinde mesajlar iletilebilir.
Kayıt Tutma: Gönderilen ve alınan mesajlar saklanabilir.
Maliyet Etkinliği: Posta ve kargo masraflarını ortadan kaldırır.
İnternet Alan Adları
İnternet sitelerinin adresini belirlemek için kullanılan adlardır. Bu adlara bir protokol tanımlanır. Alan adlarında nokta ile ayrılan bölümler sağdan sola iki dereceden oluşurlar. Birinci derecedeki alan adları da kendi içinde ikiye ayrılır:
Jenerik birinci derece alan adı
Ülke kodu birinci derece alan adı
Jenerik birinci derece alan adları, belli bir amaç için kullanılan, .com, .net, .gov, .edu vb. uzantılarla biten alan adlarıdır. 1984 yılından beri kullanılmakta olan bu adlar, eğitim, kurum, firma vb. amaçlarda kullanılmaktadır. Coğrafik anlam taşımaz.
Ülke kodu birinci derece alan adları ise, coğrafik anlam taşıyan, ISO standartlarını taşıyan, iki harfli kısaltmalarla biten alan adlarıdır. Örneğin:
.tr: Türkiye
.jp: Japonya
.de: Almanya
Bu tip alan adları da 1980’lerden beri kullanılmaktadır.
Siber Güvenlik
İnternet ortamında kurum, kuruluş ve kullanıcıların karşılaşabileceği güvenlik risklerine karşı, siber güvenliğini sağlamak için kullanılan araçlardır. Temel hedefi erişilebilirlik ve gizliliktir. Siber güvenlik içine giren bilgiler; kılavuzlar, kullanıcı varlıkları, altyapı, bilgi işlem donanımları gibi bilgi teknolojileri ortamında kullanılan daha birçok şeyi kapsar.
Siber Güvenliğin Önemi
Bilgi Hırsızlığının Önlenmesi: Kişisel ve kurumsal verilerin çalınmasını engeller.
Sistem Güvenliği: Ağların ve sistemlerin kesintisiz çalışmasını sağlar.
Gizlilik: Özel bilgilerin izinsiz erişimini engeller.
Sonuç ve Geleceğe Bakış
Bilgi teknolojileri, hayatımızın neredeyse tamamını oluşturan, bilgiye dayalı teknolojik gelişimlerdir. Ülkelerin ekonomik gelişimini sağlar ve büyümesine yardımcı olur. Günlük yaşamımızdaki aktivitelerden, iş hayatımıza, eğitimden, sağlığa kadar her alanda bilgi teknolojileri vazgeçilmez bir unsurdur.
Geleceğin Teknolojileri
Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi
Nesnelerin İnterneti (IoT)
Blockchain Teknolojisi
Sanal ve Artırılmış Gerçeklik
Bu teknolojiler, bilgi teknolojilerinin evriminin bir sonraki adımı olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle yapay zeka, hayatımızın birçok alanında devrim yaratma potansiyeline sahiptir.
Kapanış
Sonuç olarak, bilgi teknolojilerinin evrimi ve dönemleri, toplumları, ekonomileri ve bireylerin yaşamlarını derinden etkilemiştir. Gelecekte bu teknolojilerin daha da gelişeceği ve hayatımızı daha da kolaylaştıracağı açıktır. Ancak, bu gelişmelerin getirdiği sorumlulukları ve etik değerleri de unutmamak gerekir. Teknolojiyi doğru kullanmak ve gelecek nesillere daha iyi bir dünya bırakmak hepimizin elinde.
Kaynakça
Altun, M. (2015). Bilgi Teknolojilerinin Gelişimi ve Toplum Üzerindeki Etkileri. Ankara: Teknoloji Yayınları.
Yıldız, E. (2018). Dijital Dünyada Yaşam: Bilgi Teknolojileri ve Gelecek. İstanbul: Bilim ve Teknoloji Kitabevi.
Şahin, A. (2020). Siber Güvenlik ve Bilgi Toplumu. İzmir: Güvenlik Akademisi Yayınları.
Kaya, D. (2017). Mobil Teknolojilerin Hayatımıza Etkileri. Bursa: Mobil Dünya Yayıncılık.
Özkan, S. (2019). Bulut Teknolojisi ve İş Dünyası. İstanbul: Bulut Yayınları.
(Not: Bu metinde yer alan kaynaklar örnek olarak verilmiştir ve gerçek kaynaklar değildir. Lütfen kendi araştırmalarınız için gerçek kaynakları kullanınız.)
Son söz olarak, bilgi teknolojileri, sürekli gelişen ve yenilenen bir alan olarak, hepimizi ilgilendiren ve hayatımızın merkezinde yer alan bir konudur. Bu alandaki gelişmeleri takip etmek ve kendimizi sürekli güncellemek, geleceğe hazırlanmak adına büyük önem taşımaktadır.
Kadir Has Üniversitesi Grafik Tasarım mezunudur. Yaklaşık on iki yıldır pazarlama, kurumsal iletişim ve perakende gibi büyük markaların direktörlüklerine bağlı olarak çalışmıştır. Yaklaşık üç sene öncesinde hobi olarak başladığı blog/içerik yazarlığının eğitimlerini almıştır. IIENSTITU başta olmak üzere, çeşitli blog sitelerinde karma ve mesleki konularda içerik yazarlığı yapmaktadır.