AnasayfaBlogTıbbi Model ve Sağlığın Tıbbileştirilmesi
Nedir?

Tıbbi Model ve Sağlığın Tıbbileştirilmesi

23 Temmuz 2021
Bu görüntüde beyaz önlük giymiş bir doktor tablet kullanırken resmedilmiştir. Tablet iki eliyle tutulmakta ve doktorun başparmakları ekranın üzerinde durmaktadır. Sol üst köşede mavi bir arka plan üzerinde duran bir stetoskop görülebiliyor. Doktorun yüzü, görüntünün sağında gökyüzündeki parlak bir ışıkla aydınlatılmış. Doktor, ekranı kaydırmak veya ekrana dokunmak gibi bir tür dijital faaliyette bulunuyor gibi görünüyor. Doktor cihaz üzerinde çalışırken sahne bir odaklanma ve konsantrasyon hissiyle doludur. Sahne aynı zamanda, doktorun mekânda yalnız olması ve arka plandaki parlak gökyüzü ile sakin ve huzurlu bir his uyandırıyor.
KonuAçıklamaÖrnekler
Tıbbi Model ve Sağlığın TıbbileştirilmesiSağlık hizmeti standart bir mal olmuştur, bütün ağrılar hastaneliktir. Tıp, güvenilirliğini ve inanılırlığını hastaların kendisine başvuru ölçüsünde korur.Hastalıkların tedavi edilmesi, bir mal satın alır gibi hizmet almak.
Batı Tıbbı Modeli ve AydınlanmaBatı ülkelerinin tıbbi modeli, aydınlanma süreciyle birlikte bilim ve rasyonellik üzerinden yükselişe geçmiştir. Bu süreçte dinin yerini bilim almıştır.Mikroorganizmaların gözlemlenmesi, biyolojik işlemlerin sınıflandırılması.
Tıp ve Dinin YeriBatı kültürlerinde dinin toplumsal gücü azalırken, tıp bu alandaki boşluğu doldurmuştur. Tıp, dinin ahlaki değer taşıma görevini üstlenmiştir.Hastaların tedavi süreçlerinde ahlaki değerlerin önemi, tıbbın yargı yetkisi.
Foucault YaklaşımıFoucault, tıbbi bilginin gelişimini ve tıbbi gücün artışını incelemiştir. Bilimsel modelde sağlıklı birey, herhangi bir patolojik sorunu olmayan kişi olarak kabul edilir.İnsan vücudunda uygulanan tıbbi kontrolün artışı, sağlık profesyonellerinin tıbbi gücü paylaşması.
Tıbbi Modelde SağlıkTıbbi model, kişinin hastalığını tedavi etmeyi ve kişinin iyileştirilmesini hedefler. Sağlık sorunları, hastalık olarak değerlendirilir.Hastalıkların biyolojik olarak tedavi edilmesi, insan bedeninin bir makine gibi değerlendirilmesi.
Eleştirel Bakış AçılarıSağlığın tıbbi görüşü, detaylı biçimde değerlendirilirken biyomedikal, redüksiyonist, mekanist, alopastik ve patojenik bakışlar eleştirel bir yaklaşımla incelenir. Hastalıkların küçük bilişenlere indirgenmesi, vücudun makinaya benzetilmesi, hastalıklarla mücadele etme yöntemleri.
Günlük Yaşam ve Hastalık ModelleriEndüstri toplumlarında, günlük yaşamın sorunları ve patolojik problemler birbirinden ayrılır. Bu sınırlar karmaşıktır ve tıbbi bakış açısı, günlük hayatta kullanılan metaforları etkiler.Sağlıkla ilgili olmayan alanların müdahalesi, bilgisayarların virüsler tarafından enfekte olması.
Tıbbın DokunulmazlığıTıp kendini dokunulmaz ilan etmiş olmasına rağmen, bu durum hastaların kendisine başvurması ile kısıtlanır.Hasta ve hekim ilişkisi, tıp kurumunun güvenirliği.
Sağlığın Negatif TanımıSağlık, genellikle tıbbi modelde hastalığın yokluğu olarak tanımlanır.Hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için yapılan çabalar, sağlık hizmetlerine erişim.
Bilim ve RasyonellikBilim ve rasyonellik, modern tıp anlayışının temelini oluşturur.Bilimsel araştırmaların ve kanıtların tıbbi uygulamalar üzerindeki etkisi, rasyonel kararların sağlık hizmetlerindeki önemi.

Günümüzde modern tıbba karşı duyulan güven oldukça düşük seviyededir ve İlich, bu epidemiyi durduracak olan durumun etkili kuvvetinde hekim olmayanların olabileceği düşüncesini öne sürmektedir. Netice olarak sağlık hizmeti standart bir mala dönüştüğünü ve bütün ağrılar da hastanelik olmuştur. Her zaman için hatırlamak gerekir ki tıp her ne kadar kendi profesyonelliğini ve dokunulmazlığını ilan etmiş olsa da sonuçta hastaların kendisine başvurduğu ölçüde güvenilirliğini ve inanılırlığını koruyacaktır. Batı kültürlerinde gerçekleşen laikleşme süreci dikkate alındığında, zaman içinde din olgusu toplumsal faaliyetini, gücünü yitirmeye başlamış, tıpta buradan gelen boşluğu doldurmaya çalışmıştır.

Bu yazımızda tıbbi model ve sağlığın tıbbileştirilmesi nasıldır, foucault yaklaşımı nasıldır, tıbbi görüşe getirilen eleştiriler nelerdir sorularına cevap bulmaya çalıştık.

Tıbbi Model ve Sağlığın Tıbbileştirilmesi Nasıldır?

Batı ülkelerinin bilimsel, tıbbi modeli kapsamındaki anlamı daha önce değinilen sağlığın negatif tanımından hareket etmektedir. Batının bu kapsamdaki modeli, Avrupa ülkelerinin aydınlanma ile beraber bilim ve rasyonellik, bilginin biçimleri şeklinde yükselmesi ile ortaya çıkmaktadır.

Aydınlanma ile beraber dinin yerini bilim almış olup, mikroskop gibi cihazların ortaya çıkması ile beraber daha önceleri görünmez olan bir mikroorganizma dünyası ortaya çıkarılmış ve bazı gözlemler gerçekleştirilmiştir. Ölçülebilen, gözlemlenebilen ve sınıflandırılabilen; evrensel ve nesnel anlamda gerçek olarak ifade edilmiştir.

Bazı görüşlere göre Batı kültürlerinde gerçekleşen laikleşme süreci dikkate alındığında, zaman içinde din olgusu toplumsal faaliyetini, gücünü yitirmeye başlamış, tıpta buradan gelen boşluğu doldurmaya çalışmıştır. Turner’a göre rasyonelleşme tıbbileştirmeyi de getirdiğini açıklamıştır. Tıp bu zaman diliminde dinin üstlenmiş olduğu ahlaki değerin taşıyıcısı olma görevini yüklemiştir. Ayrıca tıbbın bütün bu etkinlikleri bilimselleşmiş ve yasallaşmış bir bütünlüğe kavuşmuştur.

Foucault Yaklaşımı Nasıldır?

Foucault Kliniğin Doğuşu: Tıbbi Bakışın Bir Arkeolojisi adlı eserinde bilimsel tıbbi bilginin gelişmiş ve sağlıkla alakalı çok eski düşünce biçimleri ile savaşmaya başladığını, bununla beraber tıbbi gücün nasıl büyümeye devam ettiği bilgisine yer vermektedir. Ayrıca bu dönemde hekimler insan vücudu üzerinde uygulamış oldukları kontrolü yükseltmiştir. Sağlıklı birey normal çalışmaları olan ve herhangi bir patolojik sorunu olmayan kişi durumuna gelmiştir. 20 yüzyılın ilk yıllarından itibaren tıp gücünü sağlık alanıyla paylaşmaya başlar ve sağlık profesyonelleri ile faaliyetlerini etkileyecek noktaya getirir. Böylece tıbbi uygulamalar ve kavramlar normalleşir ve genelleşir. Foucault göre bu bir söylem olarak görülmektedir.

Sağlığı oldukça dar bir biçimde ifade eden tıbbi modelde kişilerin hastalıklarını tedavileri sağlamak gerçekte aktivite olarak değerlendirilmektedir. Tıbbi model, kişisel olarak hastaya odaklanarak tedavisine ve hastalığının iyileştirilmesine çalıştırılır. İlgili model kapsamında sağlık sorunları, hastalık kapsamında değerlendirilmektedir. Bu sebeple endüstri toplumlarında insan bedeni biyolojik olarak bozulabilmekte ve aynı zamanda tamir edilmesi beklenen bir makine gibi değerlendirilmektedir. Sağlık, tıbbi model kapsamında hastalığın tam olarak aynada görünen görüntüsüdür.

Tıbbi Görüşe Getirilen Eleştiriler Nelerdir?

Sağlığın tıbbi görüşü kendi kapsamında daha detaylı biçimde değerlendirildiğini belirtebiliriz. Bu değerlendirmenin ilgili görüşleri şöyledir;

Biomedikal görüş: Sağlık, biyolojik varlıkların bir parçası olarak dikkate alınır,

Redüksiyonist görüş: Hastalık ve sağlık, biyolojik vücudun oldukça küçük bilişenlerine indirgenebilmektedir.

Mekanist görüş: Tam olarak vücudu bir makinaya benzeterek kavramsallaştırmakta ve bu yönde hareket etmektedir.

Alopastik görüş: Karşıtlıklar sistemi benzeri bir çalışma durumu söz konusudur. Vücutla ilgili herhangi bir sorunun olması durumunda tedavi ile hastalığı düzeltmek için karşıt bir güç uygulamayı bulundurmaktadır. Örneğin ilaç şirketleri tarafından üretilen farmakolojik ilaçların hastalıklarla mücadele etmesi.

Patojenik görüş: Sadece insanların neden hastalandıklarıyla ilgilenmektedir.

Ağırlıklı olarak günümüzde Amerikan kültüründe sağlıkla ilgili konular genellikle hastalık konulu modellerle kapsamıştır. Bu modelde gündelik yaşamın sorunları ile patolojik problemleri birbirinden ayıran sınırlar çok fazla karmaşık hale gelmiştir. Toplum tarafından kabul edilmiş tıbbi bakış açısı sebebiyle günlük hayatta kullanılan metaforlar, sağlıkla ilgili olmayan alanların müdahalesi ile karşı karşıyadır. Susan Sontag tarafından bilgisayarların bulaşıcı virüsler tarafından enfekte olduğunu ve bu durumda ise içinde yer alan enformasyon için öldürücü olabileceği, Nixon yönetimindeki Watergate olayının Amerikan başkanlık sistemindeki bir kanser olarak değerlendirildiği ifade edilerek, buna benzeri negatif, figüratif bir dilin kullanılması konusunda AIDS veya kanser benzeri ölümcül hastalıklara yakalanmış kişiler üzerindeki olumsuz etkilerine yer vermektedir.

Tıbbi modele çok sayıda eleştiri yapılmıştır. Örneğin Ivan Illich tarafından 1974 yılında yayınlanan Medical Nemesis isimli eserinde sağlık kavramının tümüyle tıbbi terimler ile algılanmaya başlanmıştır. Sağlıklı bir olmak, yalnız test sonuçlarının normal değerlerde çıkıp çıkmamasıyla ifade edilir. Gerçekte burada tıbbileştirilen şey yaşamın ta kendisidir. Yani tıbbi tekniklerin ve kararların; yaşam döngüsünün ölüm ve doğum gibi sıradan aşamaların daha çok ötesine geçmesidir. Hekimler herhangi bir özel ahlaki diyebileceğimiz eğitimlerden geçmedikleri halde, ölüm ve yaşam kararlarını veren uzman kişiler olarak görülmektedirler. Ayrıca İlich’e göre sağlık tam anlamıyla otonomi olarak değerlendirmektedir. Bu otonomi ile sağlık, yaşamın tıbbileştirilmesi ile karmaşık hale getirdiği bildirilmiştir.

Günümüzde modern tıbba karşı duyulan güven oldukça düşük seviyededir ve İlich, bu epidemiyi durduracak olan durumun etkili kuvvetinde hekim olmayanların olabileceği düşüncesini öne sürmektedir. Netice olarak sağlık hizmeti standart bir mala dönüştüğünü ve bütün ağrılar da hastanelik olmuştur. Her zaman için hatırlamak gerekir ki tıp her ne kadar kendi profesyonelliğini ve dokunulmazlığını ilan etmiş olsa da sonuçta hastaların kendisine başvurduğu ölçüde güvenilirliğini ve inanılırlığını koruyacaktır. Tıbbi alanlarda meydana gelen değişimler beraberinde yeni ilaçların üretimini getirmiştir.

Hatta bunlarla sınırlı kalmayıp yeni tedavi yöntemlerini de doğurmuştur. Bu yeni fakat bir o kadar da farklı olanın profesyoneller tarafından yerine getirilmesi oldukça önemlidir. Tıbbi hizmetin gerektirmiş olduğu lisans eğitimini tamamlayan uzmanlığını sonraki dönemlerde yerine getiren, yandal uzmanlığını gerçekleştiren profesyoneller olarak açıklanabilir. Çünkü tıbbi hizmetler dünü bugünü bir olmayan ve anıda bir olmayacak bir olan olarak karşımıza çıkmaktadır. Bundan dolayıdır ki bu mesleğin icrasını gerçekleştiren kişilerin herhangi bir güvensizliğe sebebiyet verecek bir davranışın içinde yer almaması hayati önemdir. Dolayısıyla insanların tıbba karşı duydukları güveni bu şekilde tesis etme yoluna gidilebilir.

Tıbbi Model ve Sağlığın Tıbbileştirilmesi, Sağlık hizmeti standart bir mal olmuştur, bütün ağrılar hastaneliktir Tıp, güvenilirliğini ve inanılırlığını hastaların kendisine başvuru ölçüsünde korur, Hastalıkların tedavi edilmesi, bir mal satın alır gibi hizmet almak, Batı Tıbbı Modeli ve Aydınlanma, Batı ülkelerinin tıbbi modeli, aydınlanma süreciyle birlikte bilim ve rasyonellik üzerinden yükselişe geçmiştir Bu süreçte dinin yerini bilim almıştır, Mikroorganizmaların gözlemlenmesi, biyolojik işlemlerin sınıflandırılması, Tıp ve Dinin Yeri, Batı kültürlerinde dinin toplumsal gücü azalırken, tıp bu alandaki boşluğu doldurmuştur Tıp, dinin ahlaki değer taşıma görevini üstlenmiştir, Hastaların tedavi süreçlerinde ahlaki değerlerin önemi, tıbbın yargı yetkisi, Foucault Yaklaşımı, Foucault, tıbbi bilginin gelişimini ve tıbbi gücün artışını incelemiştir Bilimsel modelde sağlıklı birey, herhangi bir patolojik sorunu olmayan kişi olarak kabul edilir, İnsan vücudunda uygulanan tıbbi kontrolün artışı, sağlık profesyonellerinin tıbbi gücü paylaşması, Tıbbi Modelde Sağlık, Tıbbi model, kişinin hastalığını tedavi etmeyi ve kişinin iyileştirilmesini hedefler Sağlık sorunları, hastalık olarak değerlendirilir, Hastalıkların biyolojik olarak tedavi edilmesi, insan bedeninin bir makine gibi değerlendirilmesi, Eleştirel Bakış Açıları, Sağlığın tıbbi görüşü, detaylı biçimde değerlendirilirken biyomedikal, redüksiyonist, mekanist, alopastik ve patojenik bakışlar eleştirel bir yaklaşımla incelenir , Hastalıkların küçük bilişenlere indirgenmesi, vücudun makinaya benzetilmesi, hastalıklarla mücadele etme yöntemleri, Günlük Yaşam ve Hastalık Modelleri, Endüstri toplumlarında, günlük yaşamın sorunları ve patolojik problemler birbirinden ayrılır Bu sınırlar karmaşıktır ve tıbbi bakış açısı, günlük hayatta kullanılan metaforları etkiler, Sağlıkla ilgili olmayan alanların müdahalesi, bilgisayarların virüsler tarafından enfekte olması, Tıbbın Dokunulmazlığı, Tıp kendini dokunulmaz ilan etmiş olmasına rağmen, bu durum hastaların kendisine başvurması ile kısıtlanır, Hasta ve hekim ilişkisi, tıp kurumunun güvenirliği, Sağlığın Negatif Tanımı, Sağlık, genellikle tıbbi modelde hastalığın yokluğu olarak tanımlanır, Hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için yapılan çabalar, sağlık hizmetlerine erişim, Bilim ve Rasyonellik, Bilim ve rasyonellik, modern tıp anlayışının temelini oluşturur, Bilimsel araştırmaların ve kanıtların tıbbi uygulamalar üzerindeki etkisi, rasyonel kararların sağlık hizmetlerindeki önemi
Tıbbi Model ve Sağlığın Tıbbileştirilmesi foucault yaklaşımmı nasıldır sağlık yaklaşımları sağlığın tıbbi görüşü kaça ayrılır susan sontag yaklaşımı Ivan Illich yaklaşımı
Özel dikim siyah takım elbiseli yakışıklı bir adam gri bir arka planın önünde kendinden emin bir şekilde duruyor. Kısa, koyu renk saçları ve hafif bir sakalı var ve gözleri uzaklara bakıyor. Duruşu rahat, elleri rahatça ceplerinde ve dudaklarında hafif bir gülümseme var. Zarif ve sofistike görünüyor ve hayatın sunacağı her şeyi üstlenmeye hazır. Beyaz gömleği ve siyah kravatıyla kıyafetini tamamlıyor ve görünümüne sofistike bir hava katıyor.
Nevzat Yüksel
Blog Yazarı

Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.

Benzer Yazılar
Doğru ve faydalı bilgiler sağlama konusunda kararlı olan uzman ekibimizle blogumuzu her zaman yeni makaleler ve videolarla güncelliyoruz. Güvenilir tavsiyeler ve bilgilendirici içerikler arıyorsanız, blog sayfamıza mutlaka göz atın.