Tazminat Hesaplama Nasıl Yapılır?
Konu | Açıklama | Örnek |
---|---|---|
Tazminat Hesaplama | İşçi ve işveren arasında meydana gelen anlaşmazlıklar veya iş kazasının sonuçlarına göre hesaplanan maddi ve manevi zararları karşılar. | Her yıl farklı miktarlarda belirlenen tavan fiyata göre tazminat hesaplanır. |
Tavan Fiyat | Tavan fiyatı, çalışılan kurumda alınan maaşın tavan fiyatından fazla olması gerekmektedir. Tavan fiyattan fazla olan maaşa sahip çalışan, her yıl tavan miktarı kadar tazminat alabilir. | 2021 yılında belirlenen tavan fiyatın üstünde maaş alan bir işçi, tavan fiyat kadar tazminat alabilir. |
Brüt Maaş | Brüt maaş hesabında brüt ücrete dâhil edilen maaş harici unsurlar (vergi, ikramiye, harcama) dikkate alınır. | 3.000 ₺ brüt maaş + 500 ₺ ikramiye + 200 ₺ yemek yardımı eklendiğinde, tazminat hesaplamada brüt maaş 3.700 ₺ olur. |
Tazminat | İş hayatında karşılıklı hak ve adaletsizlik durumlarında ödenen bir çeşit “ödence”dir. | İşyerinin iflası durumunda işçiye iş kaybı nedeniyle tazminat ödenir. |
Kıdem Tazminatı | Çalışan işvereni tarafından işten çıkarıldığında çalışanın çalıştığı diziyi ele alarak belirlenen maddi miktardır | 3 yıl çalışan bir işçi çıkarıldığında, 3 yıl için kıdem tazminatı alır. |
İhbar Tazminatı | İş sözleşmesinin işveren tarafından belirli süreli veya süresiz olarak feshedilmesi durumunda ödenir. | İş sözleşmesi 30 günden az sürede feshedilen bir işçiye ihbar tazminatı ödenir. |
İş Kazası Tazminatı | İşyerinde meydana gelen bir kaza sonucunda işçinin uğradığı maddi ve manevi zararların karşılanmasıdır. | İş kazası sonucu kalıcı sakatlanan bir işçiye işveren tarafından iş kazası tazminatı ödenir. |
İstifa Durumu | İşçinin kendi isteği ile işten ayrılması durumu. İstifa eden işçinin, genellikle tazminat alma hakkı bulunmaz. | İstifa eden bir işçi genellikle kıdem tazminatını alamaz. |
Kıdem Tazminatı Hesaplama | Kıdem tazminatı, işçinin kıdemi ve brüt ücreti göz önünde bulundurularak hesaplanır. | 5 yıl çalışılan ve aylık brüt ücretin 3.000 ₺ olduğu bir sağlık çalışanının kıdem tazminatı, 5 * 3.000 = 15.000 ₺ olacaktır. |
Ahlaki Kurallar | İşyerinde çalışanın, iş yerinin ahlaki kurallarına ve düzenine uygun hareket etmesi zorunludur. | İşyerinde hırsızlık yapma veya şiddet uygulama gibi ahlaki kurallara aykırı durumlar, tazminat haklarını kaybettirebilir. |
Tazminat hesaplama nasıl yapılır dediğimizde aslında bu durum işçi ve işveren arasında meydana gelen anlaşmazlıklar ya da herhangi bir durum sebebiyle oluşan iş kazasının doğurduğu maddi ve manevi zararlara göre değişkenlik göstermektedir. Tazminat hesaplama yaparken tavan fiyata elbette dikkat edilmesi gerekir. Tavan fiyat her yıl farklı miktarlarda olduğundan çalışılan kurumda alınan maaş tavan fiyattan fazla olmalıdır. Tavan fiyattan fazla olan maaşa sahip çalışan her yıl tavan miktarı kadar tazminat almaya hak kazanır. Ancak brüt maaşı tavan fiyatın altında olanlar için durum biraz daha farklıdır.
Bu durumda maaşı az olan çalışan tazminat hesabını kendi maaşı üzerinden yapmalıdır. Tazminat hesaplama, işe başlangıç ve işten ayrılış tarihine kadar olan süreç ve aylık brüt maaş göz önüne alınarak yapılır. Peki brüt maaş neye göre hesaplanır dediğimizde brüt ücrete çalışanın vergisi, ikramiyesi, harcamaları dâhil edilmelidir. Brüt maaş hesabında brüt ücrete dâhil edilen maaş harici başka unsurlar da varsa onları sözleşmede belirtmek gerekir. Bunun yanı sıra sosyal yardımlarla birlikte senelik izin harçlıkları, giyim, gıda, bayram harçlığı gibi yardımlar da göz ardı edilmemelidir. Brüt ücret ile ilgili son olarak %0,759 damga vergisi kesintisi yapılır.
Bu durumlar değerlendirilerek tazminat hesaplama yapılır. Çalışan, tazminat alması gereken şartları sağlaması durumunda güvence duyduğu tazminatı alabilir. Bu alanda çalışmayı ve kariyer yapmayı düşünen kişiler Enstitü kurs programlarında yer alan İnsan Kaynakları Eğitimleri adı altında toplanan online eğitimler seçeneklerinden faydalanabilirler.
İş kazası sebebiyle tazminat alabilmek için ise iş kazasında işçide kalıcı veya geçici zarar oluşması ve işverenin kazada haksız olarak kusurlu sayılması gerekir. İş kazasından doğan tazminat hesabında işçinin yaralanması ya da ölümüyle oluşan hastane, cenaze masrafları ya da ameliyat giderleri göz önüne alınarak oluşan iş gücü kaybı hesap edilir.
Tazminat hesabı nasıl yapılır genel hatlarıyla değindik. Tazminat hesabı konusunu biraz daha açmak gerekir. Fakat önce tazminat kelime anlamı olarak nedir, tazminat almak için gereken koşullar nelerdir göz atalım.
Tazminat Nedir?
Tazminat, kelime anlamı olarak “ödence” demektir. Bu ödence farklı sebeplere bağlı olarak oluşur. İş hayatında tazminat ödemesi yapılan koşullar şunlardır:
Çalışanın haklı olarak sözleşmeyi fesh edip istifa etmesi durumu
Emeklilik
Zorunluk askerlik
Yeni evlenen kadın çalışanların 1 yıla kadar tazminat alması
1999 yılı öncesi SGK’dan sigortalı olup 15 yıl 3600 gün çalışmış olanlar
Vefat durumu
İş kazasından dolayı sakatlık geçirme
Bulaşıcı hastalık
İşyerinin kapanması, iflas etmesi
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller
Zorlayıcı sebepler
Çalışanın gözaltına alınması
gibi pek çok durumlarda işveren işçiye ya da işçi işverene tazminat ödemesi yapmak zorundadır. Tazminat, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı olmak üzere farklıdır ve hesaplama açısından da farklılık içerir. Önce kıdem tazminatını ve hesaplanışını hep birlikte görelim.
Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu gereği çalışan işvereni tarafından işten çıkarıldığında işverenin çalışana çalışanın çalıştığı kadar ödediği maddi miktardır. Çalışan, her çalıştığı yıl için maaşı kadar kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Ancak çalışanın kıdem tazminatı alma hakkına sahip olabilmesi için minimum bir yıl bir kurumda çalışmak zorundadır. Çalışan aynı zamanda kendi istifa ederse kıdem tazminatı alamaz. Eğer erkekler askerlik hizmeti için kadınlar da evlilik için işten ayrılırsa kıdem tazminatı alabilir.
Kadınlar eğer çalışırken evlenmişse kıdem tazminatını evlendikten bir sene sonra alabilir. Yalnız kıdem tazminatını sadece işçiler alır. Bir kurumda memur olarak çalışanlar bu durumdan yararlanamaz. Ayrıca kıdem tazminatı SSK’lı çalışan işçiler için var olan bir haktır. Öte yandan iş kanununa göre sağlık ya da herhangi bir geçerli sebepten dolayı da işten ayrılma zorunluluğu doğmuşsa kıdem tazminatı alınabilir.
Kıdem tazminatını almak için şartlar bu şekilde. Ancak işyerinde çalışan, ahlak ya da iş yeri kurallarına uymazsa kıdem tazminatı alma hakkını kaybetmiş olur. Kıdem tazminatı ile ilgili genel bilgileri verdikten sonra kıdem tazminatının hesaplanışı ile yazımıza devam edelim.
Kıdem Tazminatı Hesaplama
Kıdem tazminatının ne olduğu, kimler tarafından alınabileceği ve şartların neler olduğundan bahsettikten sonra belki de en çok merak edilen kıdem tazminatı hesaplama kısmına geçebiliriz. Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her ay için aldığı brüt ücret üzerinden hesaplanır. Kıdem tazminatı hesaplama işleminde çalışanın aldığı brüt maaşa aldığı ikramiyeler, yol, su, harcırah gibi ödemeler de eklenir. Kıdem tazminatı için devlet bir tavan oran belirler ve bu oran değişkendir. Bu tavan oranının üzerinde kalan maaşlar için kıdem tazminatı hesabı yapılamaz. Kıdem tazminatı ödemesi, ödemeye damga vergisinin dâhil edilmemesiyle gerçekleşir.
Çalışanın 1 yıldan az çalışması durumunda ise 1 yıla tamamlanmamış olan günler için brüt ücret 30’a bölünerek günlük ücret bulunur. Küsuratlı günler günlük ücretle çarpılıp bu iki sonuç toplandığında kıdem tazminatı bulunmuş olur. Basit bir kıdem tazminatı hesabı yapmak gerekirse, bir çalışanın iş yerinde brüt ücreti 4 bin 500 TL olsun. Bu çalışan aynı kurumda 7 yıl çalışıp işten ayrıldığında alacağı kıdem tazminatı 31 bin 500 TL’dir. Tabii ki bu ücrete ikramiye, prim gibi ödemeler de hesaba katılıyor.
Kıdem tazminatı hesaplanırken dikkat edilmesi gereken bazı kurallar elbette vardır. Bu kurallara göz atacak olursak:
Yemek yardımı
Kasa tazminatı
Gıda, eğitim, yakacak yardımı
Yıpranma tazminatı
Nitelik zammı
Mali sorumluluk tazminatı
Çıplak ücret
Unvan tazminatı
gibi etmenler kıdem tazmin
atı hesaplama evresinde etkin rol oynamaktadır. Kıdem tazminatından da söz ettikten sonra bir başka tazminat çeşidi olan ihbar tazminatına göz atalım.
İhbar Tazminatı ve Hesaplama
İhbar tazminatı, herhangi bir durumda çalışan işveren tarafından işten çıkarılması durumunda işverenin çalışana ödediği maddi tazminattır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17.maddesi gereği iş sözleşmesi sona erdirilen çalışan sözleşme fesh edilmeden önce işveren tarafından yazılı ya da çalışanın iş yerindeki kıdemine göre bilgilendirme yapılması gerekir. Bir çalışan eğer işveren tarafından herhangi bir koşulda bilgilendirilmediği durumda işveren mutlaka ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
Ancak bir çalışan, şirkette ya da herhangi bir iş yerinde çalışırken deneme süresi içerisinde ise ve çalışanın iş sözleşmesi sonlandırılıyorsa deneme sürecindeki çalışana işveren ihbar tazminatını ödemek zorunda değildir. Ayrıca iş sözleşmesinin fesh edilişi sadece işveren tarafından değil ayrıca çalışan tarafından da sonlandırılabilir. İş sözleşmesini çalışan fesh ediyorsa işveren yine ihbar tazminatı ödemek durumundadır. Tabii ki çalışanın haklı sebebi bulunuyorsa…
4857 sayılı İş Kanunu’nun 13. Maddesine göre işçi ve işveren iş sözleşmesini belirli bildirim sürelerine göre birbirlerine bildirmesi gerekir. Aksi durumda haber vermeyen taraf ihbar tazminatı öder. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre bildirim süreleri:
6 aydan az çalışanlar için 2 hafta. Yani 2 hafta önce her iki taraftan biri birbirine bildirim yapmazsa 2 haftalık brüt ücret öder.
6 ay ile 1,5 yıl arasında çalışanlar için 4 hafta. Bir taraf diğerine 4 haftalık brüt ücret öder.
1,5 ile 3 yıl arası çalışanlar için 6 hafta. Bir taraf diğerine 6 haftalık brüt ücret öder.
3 yıldan fazla çalışanlar için 8 hafta. Karşı taraf diğerine 8 haftalık brüt ücret ödemesi yapar.
Çalışan ve işverenin bu sürelere her şekilde uyması gerekir. İhbar tazminatı hesaplama ise ihbar süresi belli olduktan sonraki brüt ve giydirilmiş maaş üzerinden yapılır. Yani bir çalışan bir şirkette 3 yılda çalışması durumunda 8 haftalık brüt ücreti kadar ihbar tazminatı alır. Yalnız unutulmaması gereken ise çalışanın alacağı ihbar tazminatında gelir ve damga vergileri dâhil değildir.
Tazminat kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi kendi içerisinde dallara ayrılarak tazminat hesaplama şekilleri oluşan bu koşullara göre farklılık gösterir.
Tazminat hesaplama nasıl yapılır?
Tazminat hesaplama, işçi ve işveren arasında meydana gelen anlaşmazlıklar ya da herhangi bir durum sebebiyle oluşan iş kazasının doğurduğu maddi ve manevi zararlara göre değişkenlik göstermektedir. Tazminat hesaplama, işe başlangıç ve işten ayrılış tarihine kadar olan süreç ve aylık brüt maaş göz önüne alınarak yapılır. İş kazasından doğan tazminat hesabında işçinin yaralanması ya da ölümüyle oluşan hastane, cenaze masrafları ya da ameliyat giderleri göz önüne alınarak oluşan iş gücü kaybı hesap edilir.
Kıdem tazminatı nedir? Nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu gereği çalışan işvereni tarafından işten çıkarıldığında işverenin çalışana çalışanın çalıştığı kadar ödediği maddi miktardır. Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her ay için aldığı brüt ücret üzerinden hesaplanır. Kıdem tazminatı hesaplama işleminde çalışanın aldığı brüt maaşa aldığı ikramiyeler, yol, su, harcırah gibi ödemeler de eklenir.
İhbar tazminatı nedir?
İhbar tazminatı, herhangi bir durumda çalışan işveren tarafından işten çıkarılması durumunda işverenin çalışana ödediği maddi tazminattır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17.maddesi gereği iş sözleşmesi sona erdirilen çalışan sözleşme fesh edilmeden önce işveren tarafından yazılı ya da çalışanın iş yerindeki kıdemine göre bilgilendirme yapılması gerekir. Bir çalışan eğer işveren tarafından herhangi bir koşulda bilgilendirilmediği durumda işveren mutlaka ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
İstanbul İşletme Enstitüsünde içerik editörü olarak görev almaktadır. Kişisel gelişim ve eğitimlerle ilgili içerik hazırlıyor.