Sosyal Medya Detoksu
Konseptler | Açıklamalar | Önemli İpuçları |
---|---|---|
Sosyal Medya Detoksu | Bir süreliğine sosyal medyadan uzak kalmak anlamına gelir. Bu, bireyin ruhsal ve zihinsel arınma sürecidir. | Sadece ufak bir mola olarak düşünülmeli, sosyal medyayı tamamen bırakmak anlamına gelmez. |
Hangi Platformlarda Ne Kadar Vakit Geçirildiği | Hangi platformda ne kadar süre geçirildiğini belirlemek detoks için ilk adımdır. | Bu süreyi belirlemeye yardımcı olacak uygulamalar kullanılabilir, örneğin iPhone’da 'Ekran Süresi'. |
Ailenizle ve Arkadaşlarınızla Konuşma | Bağımlılık durumunu değerlendirmek ve durum hakkındaki düşünceleri almak için en yakınlarına başvurulabilir. | Telefonunuz konuşma sırasında sizden uzakta olmalıdır. |
Detoks Planı | Ne kadar süreli ve hangi aktivitelerin yer alacağına karar verilmelidir. | Ne kadar planlı başlanırsa, detoks da o kadar başarılı olur. |
Sosyal Medya Hesapların Kapatılması | Bu, hesapların geçici olarak askıya alınmasıdır. Sosyal medyayı tamamen bırakmak anlamına gelmez. | Instagram, Facebook ve LinkedIn’in geçici kapatma adımlarını takip etmek yararlı olabilir. |
Uygulamaların Telefonlardan Kaldırılması | Elle ulaşımı engellemek ve ana uygulamaları kullanımdan çıkarmak için uygulamaların telefonlardan kaldırılması. | Herhangi bir sıkıntı durumunda uygulamayı silmiş olmak detoksu hatırlatacaktır. |
Web Filtreleme Araçları | Bilgisayardan sosyal medya sitesine erişimi engellemeye yardımcı olur. | Detoks süresince web’de de sosyal medyadan uzak durmayı sağlar. |
Sosyal Medya Boşluğunun Doldurulması | Başka hobiler, etkinlikler veya aktivitelerle psikolojik boşluk doldurulabilir. | Fiziksel egzersiz, kitap okuma veya sanatsal etkinliklere katılma sosyal medya boşluğunu doldurabilir. |
Günlük/Yıllık Statistikler | İnternet ve sosyal medya kullanımıyla ilgili istatistikler. | Türkiye’de internet kullanıcıları 62.7 milyon olup, ise sosyal medya kullanıcıları 54 milyon kişidir. |
Yüzleşme | Sosyal medya kullanımına dair gerçeklerle yüzleşmeyi ifade eder, kendinizi sorgulayın. | Sosyal medya hesaplarınıza bakmadan bir gece geçirin ve nasıl hissettiğinizi gözlemleyin. |
Teknoloji insanlığa hizmet etmek ve hayatı kolaylaştırmak için var. Öyle düşünüp öyle kabul ediyoruz. Her bir teknolojik gelişmenin hayatımızı iyileştirdiğini kabul ediyoruz. Pek çok yeni buluş da kolaylaştırıyor hayatı. Ancak tartışılan mecralar da yok değil. Bu mecralardan biri de sosyal medya. Sosyal medya hayatı iyileştiriyor mu? Yoksa insan buluşunun kölesi mi olduk?
Sorularla devam edelim. Kendinize sorun, kendimize soralım. En son ne zaman sosyal medyayı kontrol etmeden uyudunuz, uyuduk? YouTube, Instagram, Twitter, Facebook, Tiktok ve Snapchat gibi sosyal medya platformları bir anda hayatımızdan çıksa ne yaparız? Boşlukta ve depresif hisseder misiniz? Sosyal medya bağımlısı mı oldunuz?
Bu sorulardan sosyal medya zararlı, hiçbir şekilde faydası yok anlamı çıkmasın. Soruların amacı bu platformlarda geçirilen süreyi sorgulamak. Sosyal medyası sıfır zararlı ve bir o kadar da faydalı kabul ettik varsayalım. Biliyoruz ki en yararlı şeyin bile fazlası zararlı.
Sosyal Medya Detoksu Nedir?
Dünyada 4,57 milyar kişi internet kullanıyor; Türkiye’de internet kullananların sayısı 62,7 milyon. Dünyada 5,16 milyar kişi cep telefonuna sahip; Türkiye’de cep telefonuna sahip kişi sayısı 77.39. Ve son istatistik: Dünyada 3,81 milyar kişi sosyal medya kullanıcısı; Türkiye’de ise 54 milyon kişinin sosyal medya hesabı var. Bu rakamlar 2020 yılı içinde paylaşılan veriler. Şuan bu rakamların çok üstünde bir sayı olduğu da unutulmamalı.
Konumuzla direkt bağlantılı bir veriyi daha paylaşmak istiyorum. İnternette geçirdiğimiz zaman günde ortalama 7 saat 29 dakika. Bu zamanın 2 saat 51 dakikası da sosyal medyada geçiyor. Hemen buraya ufak bir not düşmek istiyorum. Digital 2020 raporuyla ilgili detaylı bilgileri “Günün 3’te 1’inin İnternette Geçiriyoruz” başlıklı yazımda okuyabilirsiniz. Nottan sonra dönelim konumuza.
Hem internette hem de sosyal medyada geçirdiğimiz saatler de bağımlılığın söz konusu olduğunu kanıtlıyor bir nevi. Peki var mı çözümü? Ya da ne yapılabilir sosyal medyada geçirilen uzun zamanların bağımlılığa dönüşmesi için? Hemen cevabını da verelim: Sosyal medya detoksu.
Sosyal medya detoksu, bir süreliğine sosyal medyadan uzak kalmak. Sosyal medyadan uzak durarak yapılan ruhsal ve zihinsel arınma süreci. Süresinin uzun ya da kısa olmasını kişi kendi belirler. Bütün detokslarda olduğu gibi sosyal medya detoksuna daha geniş ifadeyle dijital detoksa başlamak da kolaydır. Zor olan kısmı devam edebilmek.
Detoks sosyal medyayı tamamen bırakmak anlamına gelmez. Bu unutulmamalıdır. Sadece ufak bir mola denilebilir. Detoksa başlamadan sosyal medya kullanımınızın ne aşamada olduğunu gözlemleyin. Bu bir bağımlılık mı yoksa sadece haber alma isteği mi? Mesela bir akşam sosyal medya hesaplarınızı bakmadan uyumayı deneyin. Sabah uyandığınızda ilk işiniz Instagramda gezinmek ya da Twitterda gündem takip etmek olmasın. Sonrasında gün içinde nasıl hissettiğinize bir bakın.
Sosyal Medya Detoksu Nasıl Yapılır?
Sosyal medya detoksuna başlamak ve detoksu devam ettirebilmek için yapılması gerekenler var. Gelelim bu detoksun küçük ancak anlamlı adımlarına:
En çok vakit geçirdiğiniz uygulamaları belirleyin
Sosyal medya detoksundan önce hazırlık süreci olmalı. Önce hangi platformda ne kadar vakit geçirdiğinizi belirleyin. Telefonlar için buna yardımcı olacak mobil uygulamalar mevcut; Moment, Mute gibi. İphone’da ekran süresi de size yardımcı olacaktır.
Aileniz ve arkadaşlarınızla konuşun
En yakınlarınız sizi sizden daha iyi tanıyor olabilir. Fikirlerine başvurun, sorular sorun. Telefonla ve bağlı olarak sosyal medya ile ilişkiniz hakkında düşüncelerini öğrenin. Bu konuşmayı biraz uzak tutabilirsiniz ve konuşma anında telefonunuz sizden uzakta bulunsun. Sorduğunuz soruların kendinizce de cevapları oluşacaktır.
Planınızı yapın
Araştırma sürecinden sonra detoks yapmaya; bir süre sosyal medyadan uzak kalmaya karar verdiniz. Ancak bu kararı planlamak gerekir. Kaç günlük bir detoks olacak? İlk cevaplamanız gereken soru bu. Sonrasında detoks döneminde yöneleceğiniz aktiviteleri de belirlemeniz de önemli. Ne kadar planlı başlanır ise detoks da o kadar başarılı olacaktır.
Sosyal medya hesaplarınızı kapatın
Bu kapatmanın geçici olduğunu unutmayın. Kısa süreliğine askıya alın. Instagram, Facebook ve LinkedIn’i geçici kapatmanın adımları var. Bunları internete yazarak bulabilirsiniz.
Uygulamaları telefonunuzdan kaldırın
Hesapları geçici olarak kapattınız. Ancak muhakkak eliniz yine uygulamalara gidecektir. Kullanıcı adı ve şifre yazarak bir anda kendinizi yine sosyal medyada bulabilirsiniz. Bu sebeple uygulamaları telefondan kaldırmak önemli. Her hangi bir can sıkıntısında açmak isteseniz de uygulamayı kaldırmanız detoksu hatırlatacaktır.
Sitelere bilgisayardan da girmeyin
Telefondan uygulamaları kaldırmak sizi bilgisayara yönlendirebilir, aman dikkat. Bilgisayardan sosyal medya etrafında dolaşmayın. Bunun için web filtreleme araçlarından birini kullanabilirsiniz.
Sosyal medya boşluğunu doldurun
Evet sosyal medyayı kapattınız ancak epey zaman harcadığınız eylemi bırakmak boşluk yaratacaktır. O boşluğu başka bir şeyle doldurmalısınız, yoksa geri dönersiniz. Yeni online eğitimler almak, yeni hobiler edinmek, kitap okumak belki dil öğrenimine yönelmek boşluğu doldurmaya alternatif olabilir.
Arkadaşlarınızdan destek alın
Hayatta pek çok şeyi arkadaşlarımızla yapıyoruz. En mutlu ya da en üzgün anlarımızı onlarla paylaşıyoruz. Arkadaşlık detoks için de neden kullanılmasın? Detoks kararı aldıktan sonra en yakın arkadaşınızla paylaşın. Belki o da sizinle detoks yapmak isteyecektir. İstemezse bile bu süreçte size destek olması önemli. Sizinle vakit geçirerek boşluğu doldurmanıza yardımcı olabilir. Arkadaş desteğiyle pek çok zorlu süreci aştığınızı unutmayın.
Telefonunuzdan uzak durun
İşten eve geldikten sonra, akşam saatlerinde artık telefondan uzaklaşın. Elinizi attığınızda ulaşamayacağınız yerde olsun. Şarja taktığınız da telefona ulaşmayın. Ailenizle vakit geçirin. Hep paylaşılan ve özlem duyulduğu söylenen çocukluk günlerinize dair aile akşamlarını hatırlayın. Telefona ulaşmak ne kadar gecikirse, sosyal medyayı hatırlamanız da o kadar gecikecektir.
Sosyal Medya Detoksu Neden Gerekli?
Uzmanlar sosyal medyanın bazı özelliklerinin (anında tatmin, memnuniyet eksikliği, beklenti ve şartlanma gibi) dopamin sistemlerini kötüye kullandığını söylüyor. Dopamin vücudun doğal yollarla ürettiği beynin haz maddesi. Bu sebeple de sosyal medya detoksunu öneriyor. Bilim insanları dopamin seviyesinin yaklaşık 3 ayda normale döndüğüne dikkat çekiyor.
Peki detoks ne kadar sürmeli? Sorunun net bir cevabı yok. Kendinize göre belirleyebilirsiniz. Fikir vermesi açısından detoksu yapan kişilerin hikayelerini okuyabilirsiniz; özellikle yabancı kaynaklardan.
Sosyal medya ve bağlantılı olarak detoksu da pek çok akademik tartışmanın konusu. Dr. Calvin Newport bu isimlerden biri. Newport, Georgetown Üniversitesi'nde profesör. Bilgisayar bilimleri alanında çalışıyor ve dijital dünya konusunda kitapları bulunuyor. Dr. Calvin Newport’u ve paylaşımlarını takip etmek blog yazılarını okumak pek çok fayda sağlayacaktır. Newport’un sosyal medyayı bırakmak konulu pek çok videosu da bulunuyor.
Bayburt'ta doğdu. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo-Televizyon ve Sinema bölümünden mezun oldu. Medya sektöründe çalıştı. Yayınevlerinde editörlük yaptı.