AnasayfaBlogSağlık İletişimi Nedir?
Nedir?

Sağlık İletişimi Nedir?

10 Ağustos 2021
Açık renkli bir tahta parçasını kavrayan bir elin yakın çekimi. El, başparmak ve işaret parmağı kavrama pozisyonunda olacak şekilde konumlandırılmış ve diğer üç parmak içe doğru kıvrılmış. Ahşap pürüzsüz ve yeni kesilmiş gibi görünüyor. Ahşabın kenarları hafifçe yuvarlatılmış. Arka plan odak dışıdır ve mavi ve yeşil tuğlaların bir kombinasyonu gibi görünmektedir. Sol alt köşede siyah harflerle pembe bir işaret var. Sağ üst köşede, bir grup nesnenin bulanık bir görüntüsü var. Ortada, mavi ve beyaz çizgili bir nesnenin yakın çekimi, mavi bir kutunun yakın çekimi ve mavi bir küpün yakın çekimi var. Görüntüdeki tüm renkler soluk ve açık renkli ahşapla kontrast oluşturuyor.
Sağlık İletişimi TürleriAçıklamaÖnem
Sosyal ağBireyin ulaşabileceği kitlenin sağlığı üzerinde etkisi olan ilişkiler.Sağlık iletişiminde önemli bir araçtır.
Bireysel düzeyKişisel davranışların sağlık üzerindeki etkisi.İletişim, davranış değişimleri konusunda etkili olabilir.
Kurumlar/organizasyonSağlığa etki eden yapılar daha çok bu grupta yer alır.Sağlık iletişimini yaygınlaştırabilir ve bireysel değişimleri destekleyebilir.
ToplumToplumun genelinin kişisel davranışları üzerinde etkisi olan çevresel faktörler bu kapsamda değerlendirilir.Toplumun değer, tutum ve yasaları bireylerin sağlık tutumunu etkileyebilir.
CemiyetTopluluğun sağlıklı olması için fiziksel ve sosyal çevrenin sağlıklı olmasını hedefler.Sağlık iletişimi konusunda tehlikeli durumları azaltabilir.
Kendine yönelik sağlık iletişimiKişinin kendi zihninde oluşan sağlıkla ilgili sorgular.Bireyin sağlık hizmetlerine olan tutum ve kararlarına etki eder.
Kişilerarası sağlık iletişimiSağlık hizmetlerini etkileyen bireyler arası iletişim.Bireyler arası ilişkinin sağlık hizmetlerine olan etkisini inceler.
Grup sağlık iletişimiSağlıkla ilgili grupların sağlık hizmetlerine olan etkisi.Sağlığın gelişimine doğrudan etki eder.
Toplumsal sağlık iletişimiToplumun genelinin sağlık hizmetlerine etkisi.Bireylerin sağlıkla ilgili davranış ve tutumlarını etkiler.
Kamusal sağlık iletişimiSağlık hizmetlerine etki eden kamu kurum ve kuruluşlarının etkisi.Genel bir bakış açısıyla sağlık hizmetlerine etki eder.

Sağlık iletişimi konusu farklı seviyelerde sağlanabilmektedir. İlk olarak 1970 yılından itibaren kuzey Amerikan’dan başlayarak yaygınlaşmaya ve gelişmeye başlamış olup, çok yönlü bir iletişim aracı olarak ortaya çıkmıştır. Avrupa ülkelerinde bu konu yakın geçmişten itibaren tartışılmaya başlanırken ülkemizde ise bu konunun oldukça yeni olduğunu belirtebiliriz. Konu olarak sağlık iletişimi belirgin bir seviyede sınırlandırma gayreti oldukça güçtür. Çünkü konu farklı disiplinleri kendi bünyesinde bulundurmaktadır. Bir tıp alanı, bir sosyal bilim alanıyla birleştirilmeye çalışılmaktadır. Bu yönüyle ortaya çıkan kavramı tanımlamak oldukça zor ve çok yönlü olabilmektedir.

Sağlık İletişimi Kavramı

Sağlık iletişimi 1970 yılından itibaren kuzey Amerikan’dan başlayarak yaygınlaşmaya ve gelişmeye başlamış olup, çok yönlü bir iletişim aracı olarak ortaya çıkmıştır. Avrupa ülkelerinde ise bu konu yakın geçmişten itibaren tartışılmaya başlanırken ülkemizde ise bu konunun oldukça yeni olduğunu belirtebiliriz. Sağlık iletişimi, sağlık konusuyla ilgili grup veya kişilerin, ilgili hedef kitlelerine yönelik yapmış olduğu iletişim türüdür.

Hurrelmann’a göre sağlık iletişimi, “sağlıkla ilgili bakım sürecinde olan ya da vatandaş olarak hastalık ve sağlık ve kamusal sağlık politikasıyla doğrudan ilgili olan; profesyonel sağlık hizmeti sağlayıcıları ya da müşteriler/hastalar olan insanlar arasında görüş, duygu ve bilgilerin iletilmesini ve takası" içermektedir. Bu iletişim kişisel düzeyde hasta - hekim, sağlıkla ilgili diğer personel ile hasta arasında ya da sağlık profesyonelleri arasında sağlanabilmektedir. İletişim araçları devreye girdiğinde ise konu, televizyonda çıkan sağlıkla ilgili filimlerden, dizilerden, internet mecrasında sağlık konusunda bilgilendirici materyallere kadar varmaktadır.

Sağlık iletişimi konusu farklı seviyelerde sağlanabilmektedir. Bu seviyeler Thomas tarafından sosyal ağ, bireysel, organizasyon, cemiyet ve toplum olarak ifade edilmektedir.

Thomas Tarafından Belirlenen Sağlık İletişimi Nasıldır?

Kreps tarafından yapılan sağlık iletişimi araştırmasının seviyelerinin kişinin kendi düşüncesinde oluşan, grup, kişiler arası, toplumsal ve kamusal olarak açıklanmıştır. (Kreps 2003) Bu iki sınıflandırmayı özetle açıklamak gerekirse:

Sosyal ağ: Herhangi bir bireyin ilişkileri ve bireyin ulaşabileceği kitlenin onun sağlığı açısından anlamlı bir etkisi olabilmektedir. Sağlık iletişimi çalışmaları bir kitlenin almış olduğu enformasyonları şekillendirmek amacıyla çalışabilmekte ve iletişim örnek veya içeriklerini düzenlemek adına girişimde bulunmaktadır. Herhangi bir sağlık programı için, bir sosyal ağın kamuoyu temsilcileri yoğun bir giriş, başlangıç noktası sağlamaktadır.

Bireysel düzey: Kişisel davranışların sağlığın statüsünü etkilenmesinden dolayı, kişi sağlıkla ilgili değişimlerin ana hedefi durumundadır. İletişim, davranış değişimleri açısından kişinin bilinç, tutum, özgüven, yetenek ve bilgisini etkisi altına alabilmektedir. Bütün diğer seviyelerdeki etkinlikler, sonucunda kişisel değişimi etkilemeyi hedeflemektedir.

Kurumlar/organizasyon: Kurumlar; kulüpler, işletmeler ve sivil gruplar; okullar; işyerleri; birincil seviye sağlık hizmetleri kurumları ve dağıtıcıları benzeri tanımalara yer verilmiş bir yapısı olan gruplara yer verilmektedir. Kurumlara sağlık mesajlarını üyeleri konumunda olan kişilere taşıyabilmekte; bireysel gayretler için destek sağlayabilmekte ve aynı zamanda bireysel değişimi imkanlı hale getiren politika değişikliklerini sağlayabilmektedirler. 

Toplum: Ağırlıklı olarak toplumun kişisel davranış üzerinde çok fazla etkileri bulunmaktadır. Bu kapsama tutum ve davranışlar, normalar, değerler, yasalar, politikalar, ekonomik ve kültürel çevreler dahildir.

Topluluk/Cemiyet: Toplulukların sağlıklı olmaları, sağlıklı yaşam tarzını destekleyen politika ve yapıları oluşturarak, fiziksel ve sosyal çevredeki tehlikeleri düşürerek geliştirebilir. Topluluk düzeyi insiyatifleri, sağlığı etkileyebilecek olan kurumlar ve organizasyonlar nezdinde planlanmaktadır. İş yerleri, okullar, sağlık hizmeti sağlayan kurumlar, yerel gruplar bu kapsamda verilebilecek örnekler arasında gösterilmektedir.

Yukarıdaki düzeyler Thomas’a ait düzeyler olarak açıklanırken Kreps düzeyleri ise aşağıdaki gibidir:

Kişinin kendi zihninde meydana gelen sorgu (İntrapersonal): Sağlık tutumları, inançları, sağlık hizmetleri kararlarını ve davranışlarını etkileyen değerler benzeri, sağlık hizmetlerini etkileyen ruhsal ve psikolojik süreçleri açıklamaya yönelik psikolojik perspektifi yer almaktadır.

Kişilerarası sağlık iletişimi sorgusu: Sağlık hizmetleri ilişkilerinin gelişimini doğrudan etkileyen iletişim çalışmalarını ve kişilerin ilişkiye dayalı iletişimin sağlık çıktı göstergelerinin hangi yöntemle etkilediğini ifade eder. Özellikle hekim/hasta arasındaki ilişki kişilerarası sağlık iletişimi araştırmasının popüler bir çevresini oluşturmaktadır.

Grup sağlık iletişimi sorgusu: Sağlık hizmeti destek grupları, takımları, aileler ve etik komiteler gibi, herhangi bir ortaklığın üyesi olan kişilerin birbirleriyle koordinasyonu içerisinde yer alan iletişim performansların araştırır. Sağlık hizmeti teknolojilerinin ve servislerinin uzmanlaşmalarının yükselmesiyle, modern sağlık hizmetlerinin paylaştırılmasında ve sunumunda sağlık hizmetleri gruplarına artan bir bağımlılık gözlemlenmektedir. Birbiriyle entegreli sağlık hizmeti sunucuları, müşterileri ve yöneticileri, bilgiyi hangi şekilde paylaşacaklarını öğrenmeleri ve bu kapsamda çabalar içinde olmaları gerekir.

Kurumsal sağlık iletişim sorgusu: Bu iletişim sorgu tipi, birbirleriyle bağlantılı grupların koordinasyonu için iletişimin kullanılmasını ifade eder, farklı çeşitlikteki uzmanları harekete geçirmeyi hedeflerken aynı zamanda karmaşık sağlık hizmeti sunumunu sisteminde yer alan ilgili sağlık bilgilerinin paylaşımını, çok disiplinli dağıtımı ve sağlık risklerinin savunmasını bulundurur.

Kreps’in bu ayırımına Ratzan ve diğerleri ise iletişim disiplinin de kabul edilen kamu ve kitle iletişimini de etkilemiştir. Ratzan tarafından sağlık iletişimi tanımlarken daha çok kişinin kendi zihninde meydana gelen ve kitle iletişimi seviyelerinin kullanıldığını açıklamaktadır.

Kreps ve Thomas İletişim Farkı Nasıldır?

Kreps’e göre ilgili düzeyler;

  • Kişinin kendi zihninde meydana gelen sorgu

  • Kişilerarası gerçekleşen sağlık iletişimi sorgusu

  • Grup sağlık iletişimi sorgusu

  • Kurumsal sağlık iletişimi sorgusu olarak açıklanmaktadır.

Thomas’a göre düzeyler ise;

  • Bireysel düzey: Bireyin bilinç, bilgi tutum, özgüveni ve yeteneğini etkilemesi olarak açıklanır.

  • Sosyal ağ: Kişi etkileşim içerisinde yer aldığı bireyin oluşturduğu ağın etkilenmesi

  • Kurumlar/organizasyon: Kişinin içinde yer almış olduğu organizasyonların etkilenmesi şeklindedir.

  • Cemiyet: Bireylerin bir araya gelerek oluşturdukları etkilendikleri organizasyonlarının etkilenmesi olarak cemiyet açıklanabilir.

  • Toplumsal düzey: Ağırlıklı olarak toplumun kişisel davranışları üzerine etkisinin olması şeklindedir.

Yukarıda yer alan veriler değerlendirildiğinde, Thomas’a açısından bir iletişim programı bir seviyeyi ne kadar çok etkilerse, onun arzu edilen değişimi sürdürme ve yürütme ihtimali de o denli artmaktadır. Sağlık iletişimi yalnız tek başına sağlık konusunda sistematik problemleri değiştirmesi beklenmemelidir; Çevresel bozulma, yoksulluk ya da sağlık bakımına girişteki eksiklikleri tamamlayamaz.

Sosyal ağ, Bireyin ulaşabileceği kitlenin sağlığı üzerinde etkisi olan ilişkiler, Sağlık iletişiminde önemli bir araçtır, Bireysel düzey, Kişisel davranışların sağlık üzerindeki etkisi, İletişim, davranış değişimleri konusunda etkili olabilir, Kurumlar/organizasyon, Sağlığa etki eden yapılar daha çok bu grupta yer alır, Sağlık iletişimini yaygınlaştırabilir ve bireysel değişimleri destekleyebilir, Toplum, Toplumun genelinin kişisel davranışları üzerinde etkisi olan çevresel faktörler bu kapsamda değerlendirilir, Toplumun değer, tutum ve yasaları bireylerin sağlık tutumunu etkileyebilir, Cemiyet, Topluluğun sağlıklı olması için fiziksel ve sosyal çevrenin sağlıklı olmasını hedefler, Sağlık iletişimi konusunda tehlikeli durumları azaltabilir, Kendine yönelik sağlık iletişimi, Kişinin kendi zihninde oluşan sağlıkla ilgili sorgular, Bireyin sağlık hizmetlerine olan tutum ve kararlarına etki eder, Kişilerarası sağlık iletişimi, Sağlık hizmetlerini etkileyen bireyler arası iletişim, Bireyler arası ilişkinin sağlık hizmetlerine olan etkisini inceler, Grup sağlık iletişimi, Sağlıkla ilgili grupların sağlık hizmetlerine olan etkisi, Sağlığın gelişimine doğrudan etki eder, Toplumsal sağlık iletişimi, Toplumun genelinin sağlık hizmetlerine etkisi, Bireylerin sağlıkla ilgili davranış ve tutumlarını etkiler, Kamusal sağlık iletişimi, Sağlık hizmetlerine etki eden kamu kurum ve kuruluşlarının etkisi, Genel bir bakış açısıyla sağlık hizmetlerine etki eder
Sağlık İletişimi Nedir Sağlık İletişimi Sağlık İletişimi Kavramı Thomas​​​​​​​ Tarafından Belirlenen Sağlık İletişimi
Özel dikim siyah takım elbiseli yakışıklı bir adam gri bir arka planın önünde kendinden emin bir şekilde duruyor. Kısa, koyu renk saçları ve hafif bir sakalı var ve gözleri uzaklara bakıyor. Duruşu rahat, elleri rahatça ceplerinde ve dudaklarında hafif bir gülümseme var. Zarif ve sofistike görünüyor ve hayatın sunacağı her şeyi üstlenmeye hazır. Beyaz gömleği ve siyah kravatıyla kıyafetini tamamlıyor ve görünümüne sofistike bir hava katıyor.
Nevzat Yüksel
Blog Yazarı

Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.

Benzer Yazılar
Doğru ve faydalı bilgiler sağlama konusunda kararlı olan uzman ekibimizle blogumuzu her zaman yeni makaleler ve videolarla güncelliyoruz. Güvenilir tavsiyeler ve bilgilendirici içerikler arıyorsanız, blog sayfamıza mutlaka göz atın.