Karar Verme Ve Özgür İrade
Konu | Tanım | Önem |
---|---|---|
Karar Verme | Hayatımızı sürdürme ve ihtiyaçlarımızı karşılamak için seçenekler arasından seçim yapmaktır. | Karar verme ve uygulama, özgür irademiz ile mümkün olur. |
Karar Verme Özgürlüğü | Tercihi neden yaptık? İhtiyaç mı yoksa etkilenme mi bizi bu tercihe götürdü? | Karar verme konusunda genellikle yönlendiriliriz. |
Karar Almadan Yaşanmaz | Donanımızla şartlara uygun olanı bilinçli seçmek ya da gerektiğinde yaratıcılığımızı katarak yaptığımız tercihler ve eylemler şeklinde karar verme gerekir. | Karar almadan yaşadığımız bir an yok. |
Kararsız Kalma | Karar verme önemli fakat kolay değil, yenilik ve durum değişikliği yaratması bakımından endişe yaratır. | En kötü karar kararsız kalmaktan çok daha iyi. |
Karar Verme Öncesi | Genellikle ihtiyaçları sorgularız, bilgimizi tararız, olası kararları oluştururuz, uygulamayı hayal ederiz, olası sonuçları değerlendiririz ve bir tercih yaparız. | Bilinç konusu gündeme gelir ve genellikle bilinçaltı karar vermemizi etkiler. |
Bilinçaltı | Farkında olduğumuz ve olmadığımız, duygularımızı etkileyen ve etkilemeyen her şeyden oluşan bir alan | Bilinçaltı genellikle kararlarımızı belirler. |
Gerçek Özgür İrade | Duygularla karar vermemek, eleştirel düşünme becerisini geliştirmek, kendinin farkında olmak, açık fikirli olmak, gözlem ve kaynağın güvenilirliğini sorgulamak, olgu ve görüşü ayırmak, varsayımları fark etmek ve aksiyon almak anlamına gelir. | Özgür irade ile karar vermek, bizim bilinçli ve doğru kararlar alabilmemizi sağlar. |
Duygularla Karar Verme | Duygusallık karar verme processimizi etkileyebilen bir faktördür. | Duygularla karar vermekte genellikle hatalı ve düşünülmüş kararlar alabiliriz. |
Eleştirel Düşünme | Bilgi ve bir durumu anlamak için aktif ve becerikli bir süreç olan düşünmedir. | Etkili karar verme aşaması için eleştirel düşünme önemlidir. |
Kendinin Farkında Olma | Kendi hislerinizi ve düşüncelerinizi anlama yeteneği. | Kendimizin farkında olmak, daha doğru ve etkili kararlar almamızı sağlar. |
Karar verme hayatımızı sürdürme ve ihtiyaçlarımızı karşılamak için seçenekler arasından seçim yapmaktır. Karar verme ve uygulama özgür irademiz ile mümkün olur. Bu kısımda özgür müyüz yoksa özgür olduğumuzu mu sanıyoruz? Bizi karar vermek zorunda bırakan etkileri yeniden gözden geçirmek gerek.
Karar Verme Özgürlüğü
Bu tercihi neden yaptık? İhtiyaç mı yoksa etkilenme mi bizi bu tercihe götürdü? İş insanları için yazılmış bir kitapta “Günümüz çocukları yılda 300 milyar dolarlık harcama yapıyor ve bu durum 1.88 trilyon dolarlık tüketime etki ediyor” deniliyor. Üretimden pazarlamaya kadar tüm iş dünyasını etkileyen bu bilgi aynı zamanda kararlarımızı özgür irademizle almadığımızı belirtiyor.
Çocuktaki özgür irade bu kadar büyük bir pazar oluşturamaz çünkü kanunlarımıza göre çocuklar alış-veriş yapamaz. Ebeveyenleri ihtiyaçlarını karşılamakla yükümlü. Eğer bu bilgi de gerçek ise demek oluyor ki karar verme konusunda yönlendiriliyoruz. Biz okulda üretimin ihtiyaca göre yapıldığını öğrendik. Yaşadığımız bu günlerde ise önce üretim yapılıyor sonra pazar yaratılıyor. Tüm ekonomi literatürürü yeniden düzenlenmezse çöpe gidecek.
Karar Almadan Yaşanmaz
Donanımızla şartlara uygun olanı bilinçli seçmek veya gerektiğinde kendimizin ya da çevremizin yaratıcılığını katarak yaptığımız tercihler/eylemler şeklinde karar verme tanımını genişletmek mümkün. Karar almadan yaşadığımız bir an yok. Uyanınca yataktan kalkmaya veya tam tersi uyumak için yatma zamanına kadar her şey için bir karar verme durumu mevcut. Araştırmalarda insanın gün içinde ortalama 36 karar aldığı tespit edilmiş. Güne bakınca 36 sayısı çok yetersiz kalıyor.
Düşünüp değerlendirerek aldığımız kararlar dışında pek çok karar veriyoruz ve bunların farkına varamıyoruz demek ki. Bazı kararlarımızı öyle çok ve sık kullanıyoruz ki onlar alışkanlığa dönüşüyor ve düşünmeden uyguluyoruz. Alışkanlıklar önceleri aldığımız ve tekrarlanan kararlardan oluşuyor.
Kararsız Kalma
Karar verme önemli fakat kolay değil. Yenilik ve durum değişikliği yaratması bakımından endişe verici . Bilinmezliği ise korkutucu. Korku ise erteleme sebebi. Yani karar verme ertelenmemeli ve seri olmalı ki hayat devam etsin.En iyi karar yok. Alınmış her kararın mutlaka geçerli bir sebebi ve uygulama sonrası zarar verme olasılığı da var. Buna rağmen en kötü karar kararsız kalmaktan çok daha iyi. Karar vermek için dış ya da iç etken kişiyi zorlar ve mecbur bırakır.
Karar Verme Öncesi
İhtiyacı sorgularız,
Bilgimizi tararız,
Olası kararları oluştururuz,
Uygulamayı hayal ederiz,
Olası sonuçları değerlendiririz
Bir tercih yaparız.
Bu aşamada bilinç konusu gündeme geliyor. Karar verme aşamasının etkenlerinden en önemlisi bilinçaltı yani alt belleğimiz. Bilincimizi duygularımızı etkileyen deneyimlerimiz oluşturuyor.
Bilinçaltı Kime Hizmet Eder?
Bilinçaltı farkında olduğumuz ve olmadığımız, duygularımızı etkileyen ve etkilemeyen her şeyden oluşuyor. Aslında gerçek kararlarımızı bilinçaltı belirliyor hatta buna tam tanımı değilse de iç güdü şeklinde ifade edenler var. Bilinçaltı bilincimizden çok farklı çalışıyor ve her şeyi depoluyor. Duyularımızın algı seviyesi dışındaki şeyleri dahi depoluyor ve karar verme aşaması için bizi yönlendiriyor.
Bu durumu fark eden üretim firmaları, siyasiler ve başkaları da yaygın sosyal medya aracılığı ile bizi istediği yere çekebiliyor. Biz de bu yönlendirme doğrultusunda kararlarımızı özgür irade ile aldığımızı sanıyoruz.
Gerçek Özgür İrade İle Karar Verme
Duygularla karar vermemek,
Eleştirel düşünme becerisini geliştirmek,
Kendinin farkında olmak,
Açık fikirli olmak,
Gözlem ve kaynağın güvenilirliğini sorgulamak,
Olgu ve görüşü ayırmak,
Varsayımları fark etmek,
Bu maddelerin hepsi bizi özgür irademize kavuşturur ve bu bilinç ile doğru karar veririz. Mutlu ve sağlıklı kararlar çevrenizdekileri de mutlu eder. Bu konuda karar verme teknikleri ve Sağlıklı Karar Vermenin Altın Kuralları başlıklı blog yazıları size yardımcı olabilir.
İstanbul İşletme Enstitüsünde yazılarının yayınlanmasını isteyen konuk yazarlarımız için oluşturulan bilgi kartıdır. Birçok alanda ve disiplindeki yazıları bu hesap üzerinde bulabilirsiniz.