İlk Strateji Toplantınıza Nasıl Hazırlanmalısınız?

Stratejik planlama, bir kurumun gelecekteki yönünü belirlemek ve hedeflerine ulaşmak için izleyeceği yolu tanımlamak amacıyla yapılan sistematik bir süreçtir. Ancak, bu süreç her zaman kolay olmayabilir. İster küçük bir işletme, ister büyük bir kuruluş olsun, stratejik planlama yaparken karşılaşılan zorluklar benzerdir. Bu yazıda, stratejik planlama sürecinde karşılaşılan yaygın zorlukları ve bunların üstesinden gelmek için ipuçlarını ele alacağız.

• Strateji, finansal hedeflerden oluşan bir liste veya bir büyüme değildir. Finansal sonuçlar bir stratejiyi uygulamak için alınan eylemlerin sonuçlarıdır. 

• Strateji, bütçe ile alakalı değildir. Eğer ki bir bütçe ise, planlanmış harcama/gelirlerin toplamının ve zamanlamasının detaylı bir listesidir. 

• Strateji, bir etkinlik değildir, pazarda öğrenilen dersler üzerine devamlı değerlendirme ve düzenli geliştirme isteyen dinamik bir süreçtir.  

• Strateji, taktik operasyonlarının ‘’Yapılacaklar’’ listesi değildir. Herhangi bir strateji sürecindeki eylemler müşterilere hizmet vermeye, yeni pazarlar açmaya, rekabetçi yönleri geliştirmeye odaklanmalıdır. 

Stratejik Planlama Nedir?

Stratejik planlama, bir kurumun uzun vadeli hedeflerini belirlemek ve bu hedeflere ulaşmak için gerekli kaynakları tahsis etmek amacıyla yapılan bir süreçtir. Bu süreç, kuruluşun mevcut durumunun kapsamlı bir analizini, gelecekteki fırsatların ve tehditlerin değerlendirilmesini ve hedeflere ulaşmak için somut adımların belirlenmesini içerir. Etkili bir stratejik yönetim planlaması, kuruluşun tüm seviyelerindeki çalışanların katılımını gerektirir.

Stratejik planlama, sadece üst düzey yöneticilerin sorumluluğunda olan bir süreç değildir. Tüm çalışanlar, kendi rollerini ve sorumluluklarını anlamalı ve stratejik hedeflere nasıl katkıda bulunabileceklerini bilmelidir. Peter Drucker'ın "Etkili Yönetici" kitabında belirttiği gibi, "Stratejik planlama, geleceği tahmin etmekle ilgili değildir. Gelecekle ilgili bugün alınması gereken kararlarla ilgilidir" (Drucker, 2006, s. 125).

• Şirketin eşsiz avantajlarını ve dezavantajlarını değerlendirmek.

• Şirketi tehdit eden potansiyel tehditleri, yeni fırsatlar sunan teknolojileri veya pazardaki gelişmeleri tanımlamak ve değerlendirmek.

• Müşterilerin değişen ihtiyaç ve işlerini değerlendirmek 

• Şirketin güçlenebileceği ve yatırım yapabileceği noktaları değerlendirmek.       

• Yukarıdaki tüm eylemleri bir analize dönüştürmek.

• Cevap vermek: “Bu analize göre, ne yapmalıyız?’’ Bu sorunun basitliği sizi kandırmasın. Aslında cevap vermek çok zordur. 

Stratejik Planlama Sürecindeki Zorluklar

1. Net Bir Vizyonun Olmaması

Stratejik planlama sürecindeki en yaygın zorluklardan biri, net bir vizyonun olmamasıdır. Bir kuruluşun nereye gitmek istediğini ve oraya nasıl ulaşacağını açıkça tanımlamadan, etkili bir strateji oluşturmak mümkün değildir. Vizyon, kuruluşun gelecekteki başarısı için bir pusula görevi görür. Ancak, birçok kuruluş, vizyonlarını net bir şekilde ifade etmekte zorlanır.

Bir araştırmaya göre, çalışanların sadece %37'si kuruluşlarının vizyonunu anladıklarını belirtmiştir (Smith, 2018, s. 42). Bu durum, stratejik hedeflerin belirlenmesini ve uygulanmasını zorlaştırır. Net bir vizyon oluşturmak için, tüm paydaşların katılımıyla kapsamlı bir analiz yapılmalı ve kuruluşun gelecekteki yönü açıkça tanımlanmalıdır.

• Kapasite ve fırsatları değerlendirmede doğru derinliğe erişememe.

• Stratejik yönetim planlaması ile operasyonel planlamayı karıştırma

• Net hedef ve süreç ölçümleriyle birlikte detaylı uygulama sürecini tanımlayamama 

• Politika ve egonun bütçe alanı üzerine tartışmalar ile strateji çalışmasının etkinliğini azaltmasına izin verme

• Pazarda öğrenilen dersleri yansıtmak adına geri bildirim zincirleri oluşturamamak

• Stratejiye devamlı değerlendirme ve yenileme gerektiren bir süreç değilmiş gibi davranmak

2. Gerçekçi Olmayan Hedefler

Bir diğer yaygın zorluk, gerçekçi olmayan hedeflerin belirlenmesidir. Stratejik hedefler, ulaşılabilir ve ölçülebilir olmalıdır. Ancak, birçok kuruluş, mevcut kaynaklarını ve kısıtlamalarını dikkate almadan, aşırı iddialı hedefler belirler. Bu durum, çalışanların motivasyonunu düşürebilir ve stratejik planın başarısızlığına neden olabilir.

Collins ve Porras'ın "Kalıcı Olmak" kitabında belirtildiği gibi, "Hayal gücü, gerçeklerle dengelenmelidir" (Collins & Porras, 2004, s. 231). Gerçekçi hedefler belirlemek için, mevcut kaynaklar, pazar koşulları ve rekabet ortamı gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Ayrıca, hedeflerin düzenli olarak gözden geçirilmesi ve gerektiğinde revize edilmesi önemlidir.

3. Etkili İletişim Eksikliği

Stratejik planlama sürecindeki bir diğer zorluk, etkili iletişim eksikliğidir. Stratejik hedefler ve planlar, kuruluşun tüm seviyelerindeki çalışanlarla açık ve net bir şekilde paylaşılmalıdır. Ancak, birçok kuruluş, iletişim konusunda yetersiz kalır. Bu durum, çalışanların stratejik hedefleri anlamalarını ve bunlara bağlı kalmalarını zorlaştırır.

Etkili iletişim, sadece üst düzey yönetimden alt seviyelere doğru değil, aynı zamanda alt seviyelerden üst düzey yönetime doğru da olmalıdır. Çalışanların görüş ve önerilerinin dikkate alınması, stratejik planın başarısı için kritik öneme sahiptir. Kotter'in "Değişimin Önündeki Engeller" kitabında vurgulandığı gibi, "Değişim vizyonu, sözcüklerle değil, eylemlerle iletilir" (Kotter, 2012, s. 87).

4. Esneklik Eksikliği

Stratejik planlama, geleceğe yönelik bir süreç olsa da, değişen koşullara uyum sağlamak için esneklik gerektirir. Birçok kuruluş, stratejik planlarını "beton" gibi görür ve değişen pazar koşullarına veya beklenmedik olaylara yanıt vermekte zorlanır. Bu durum, fırsatların kaçırılmasına ve rekabet avantajının kaybedilmesine neden olabilir.

Esneklik, stratejik planlamanın ayrılmaz bir parçası olmalıdır. Planlar, düzenli olarak gözden geçirilmeli ve gerektiğinde revize edilmelidir. Mintzberg'in "Strateji Safari" kitabında belirttiği gibi, "Strateji bir plan değil, bir yön duygusudur" (Mintzberg, Ahlstrand & Lampel, 2005, s. 16). Kuruluşlar, değişen koşullara uyum sağlamak için esnek olmalı ve gerektiğinde yön değiştirmeye hazır olmalıdır.

5. Kısa Vadeli Düşünme

Stratejik planlama, uzun vadeli bir bakış açısı gerektirir. Ancak, birçok kuruluş, kısa vadeli sonuçlara odaklanma eğilimindedir. Bu durum, uzun vadeli hedeflerin göz ardı edilmesine ve stratejik planın başarısızlığına neden olabilir.

Kısa vadeli düşünme, genellikle finansal baskılar veya hissedarların beklentileri nedeniyle ortaya çıkar. Ancak, uzun vadeli başarı için kısa vadeli fedakarlıklar gerekebilir. Jim Collins'in "İyiden Mükemmele" kitabında belirttiği gibi, "Harika şirketler, kısa vadeli kârlılığı feda etme pahasına bile olsa, uzun vadeli ekonomik değer yaratma konusunda ısrarcıdır" (Collins, 2001, s. 36).

6. Uygulama ve İzleme Eksikliği

Son olarak, stratejik planlamanın en büyük zorluklarından biri, uygulama ve izleme eksikliğidir. Birçok kuruluş, stratejik planlarını oluşturduktan sonra, bunları uygulamaya koymakta ve sonuçları izlemekte zorlanır. Bu durum, stratejik hedeflere ulaşılamamasına ve kaynakların boşa harcanmasına neden olabilir.

Etkili bir strateji uygulama süreci, somut adımları, sorumlulukları ve zaman çizelgelerini içermelidir. Ayrıca, düzenli ilerleme raporları ve geri bildirim mekanizmaları oluşturulmalıdır. Kaplan ve Norton'un "Strateji Odaklı Organizasyon" kitabında vurgulandığı gibi, "Stratejiyi uygulamak, stratejiyi formüle etmekten daha önemlidir" (Kaplan & Norton, 2001, s. 1).

Stratejik Planlama İçin İpuçları

Stratejik planlama sürecindeki zorluklarla başa çıkmak için aşağıdaki ipuçları faydalı olabilir:

1- Net bir vizyon oluşturun ve bunu tüm paydaşlarla paylaşın.

2- Gerçekçi ve ölçülebilir hedefler belirleyin.

3- Etkili iletişim kanalları oluşturun ve geri bildirimleri dikkate alın.

4- Değişen koşullara uyum sağlamak için esnek olun.

5- Uzun vadeli bakış açısını koruyun ve kısa vadeli baskılara dirençli olun.

6- Uygulama ve izleme süreçlerini oluşturun ve düzenli olarak gözden geçirin.

Sonuç

Stratejik planlama, bir kuruluşun geleceğini şekillendirmek için kritik öneme sahip bir süreçtir. Ancak, bu süreç her zaman kolay olmayabilir. Net bir vizyonun olmaması, gerçekçi olmayan hedefler, etkili iletişim eksikliği, esneklik eksikliği, kısa vadeli düşünme ve uygulama/izleme eksikliği gibi zorluklar, stratejik yönetim sürecini engelleyebilir.

Bu zorlukların üstesinden gelmek için, kuruluşlar net bir vizyon oluşturmalı, gerçekçi hedefler belirlemeli, etkili iletişim kanalları oluşturmalı, esnek olmalı, uzun vadeli bakış açısını korumalı ve uygulama/izleme süreçlerini oluşturmalıdır. Bu ipuçlarını dikkate alarak, kuruluşlar başarılı bir stratejik planlama süreci yürütebilir ve uzun vadeli hedeflerine ulaşabilir.

Kaynakça

Collins, J. (2001). İyiden Mükemmele: Bazı Şirketler Sıçrama Yaparken Diğerleri Neden Yapamaz? İstanbul: Boyner Yayınları.

Collins, J., & Porras, J. I. (2004). Kalıcı Olmak: Geleceğin Güçlü Şirketlerini Yaratmak. İstanbul: Sistem Yayıncılık.

Drucker, P. F. (2006). Etkili Yönetici. İstanbul: Optimist Yayınları.

Kaplan, R. S., & Norton, D. P. (2001). The Strategy-Focused Organization: How Balanced Scorecard Companies Thrive in the New Business Environment. Boston: Harvard Business School Press.

Kotter, J. P. (2012). Değişimin Önündeki Engeller. İstanbul: Optimist Yayınları.

Mintzberg, H., Ahlstrand, B., & Lampel, J. (2005). Strateji Safari: Stratejik Yönetim Rehberi. İstanbul: Alfa Yayınları.

Smith, J. (2018). The Importance of Vision in Strategic Planning. Journal of Strategic Management, 12(3), 38-47.