Ebru Sanatı Öğretmeni Nedir? Ne İş Yapar?
Konu | Açıklama | Çalışırken Dikkat Edilecek Hususlar |
---|---|---|
Ebru Sanatı | 500 yıllık bir geçmişe sahip olan, boyaların kitreli su üzerine serpilerek bezenmiş kâğıt ve bunu hazırlama sanatıdır. | Kullanılan boya, kitre ve suyun kalitesi, hava durumu ebru sanatının başarılı olmasını etkiler. |
Ebru Sanatı Öğretmeni | Ebru sanatını öğreten kişi olup öğrencilere ebru tekniklerini, materyaller ve ebru tarihi hakkında bilgi verir. | Öğretmenin kullandığı malzemeleri çok iyi bilmesi, öğrenciye sabır ve disiplin aşılaması gerekmektedir. |
Ebru Sanatının Kullanım Alanları | Defter ve kitap kapakları, kumaş, ahşap, cam, seramik ve çini, deri ve duvarlar. | Ebru tekniklerini farklı malzemeler üzerinde uygulama kabiliyeti önemlidir. |
Ebru Sanatında Kullanılan Malzemeler | Boya, kitre, su, özdeş yağlar ve fırça. | Boyanın suya karışmaması ve yağ içermemesi, kitrenin kalitesi önemlidir. |
Ebru Sanatının Etkilediği Alanlar | Kitap ve defter kapakları sanatı, tekstil sanatı ve ev dekorasyonu | Ebrunun her alanında sabır ve dikkatin korunması gerekir. |
Ebru Sanatının Yapım Aşamaları | Boyanın hazırlanması, kitrenin kaynatılması, boyaların serpilmesi, şekillendirilmesi ve kağıda aktarılması. | Her aşamada titizlikle çalışılmalıdır. |
Ebru Sanatı ve Doğa | Ebru sanatı aynı zamanda bir doğa yansımasıdır. | Doğayı en iyi yansıtmak için ebru teknikleri kullanılmalıdır. |
Ebru Sanatı ve Sabır | Ebru sanatı sabır ve ayrıcalıklı bir disiplin gerektirir. | Ebruda başarının sabır olduğunu unutmayın. |
Ebru Sanatı ve Kültür | Türk sanatı olan ebru, Batılılar tarafından da kabul görmüştür. | Ebru, ülkenin kültürünü ve tarihini yansıtan önemli bir sanat dalıdır. |
Ebru Sanatı ve Yaratıcılık | Ebru, kişinin yaratıcılığını ortaya çıkaran bir sanattır. | Her ebru çalışması, kişinin düşünce ve duygularının yansımasıdır. |
İslâm Ansiklopedisi’nin ilgili maddesinde “Kitreli su üzerine serpilen boyalarla bezenmiş kâğıt ve bunu hazırlama sanatı.” olarak tarif edilen ebru, en eski süsleme sanatlarımızdan biridir. Yaklaşık 500 yıllık bir geçmişe sahip olan ebru sanatının hangi tarihte başladığı kesin bilinmemektedir. Eski el yazmalarında eserin kapağını cilde bağlayan kısımlarında rastlanmaktadır. Tarihi en eski ebru kağıdı 1554 yılına ait bir Mâlik-i Deylemî yazısıdır. Bu eserde sanatın ileri düzeyde olması ebru sanatının bahsedilen tarihten daha önce de var olduğunu varsaymamıza olanak tanımaktadır.
Ebruda renkler, kağıt üzerine bulut kümeleri şeklinde dizilir. Bu sebeple Farsça buluta benzeyen anlamına gelen Ebrî kelimesi kullanılmıştır. Kamûs- Türkî isimle eserde Şemsettin Sami, Ebrî kelimesini Farsça Ebrî (bulut), Çağatayca Ebre (kürk kabı, hare gibi dalgalı ve damarlı kumaş, kağıt) olarak açıklamaktadır. Ebrî kelimesi zamanla değişime uğrayarak bugün kullandığımız ebru kelimesine dönüşmüştür. Ayrıca Farsça Ab-ru (su yüzü) anlamına geldiğini söyleyenler olsa da ebru sanatından bahseden en eski kitaplarda da (Ebru sanatı ile ilgili bilgi veren en eski kaynak Tertib-i Risale-i Ebrî isimli eserdir) ebrî kelimesinin kullanılması bu tahmini çürütmektedir. İsimlendirilmesi nasıl yapılırsa yapılsın ebru da diğer sanat dallarında olduğu gibi doğayı yansıtan ruhun dışa vurumu bir iç yolculuktur.
Bugün Batıda ebru sanatının bir Türk sanatı olduğu kabul edilmektedir. Batı’da ebru üzerine yapılmış bir yayında şu ifadelere rastlarız: “Türklerin çok güzel bir sanatları vardı. Bizce bilinmeyen bu sanat, kağıdın mermerleştirilmesi diye tarif edilebilir.” Kağıt üzerine mermerdekine benzeyen damarlar olması sebebiyle Batı, ebru kağıdına mermer kağıt anlamına gelen papier marbre, marbled paper demeyi uygun görmüştür. Araplar ise bu kağıda Varaku’l Mücezza yani damarlı kağıt demektedir.
Günümüzde hazır boya diye adlandırılan kimyasal boyalar ile yapılan ebru sanatı kağıda, kumaşa, cama, porselene ve ahşaba uygulanmaktadır. Bunlar günlük hayatımıza güzellik katsa da klasik ebru sanatını kitchleştirmektedir. Bugün Amerika, Fransa, İtalya gibi ülkelerde de ebru sanatı yapılmaktadır fakat Klasik Ebru dediğimiz orijinallik oralarda da mevcut değildir. Ebru sanatının en güzel örnekleri Türk sanatçıları tarafından verilmiştir. Türk ebru ustalarının çoğu 19.yüzyıl ve sonrasında yaşamış ustalardır. En güzel örneklerine Süleymaniye Kütüphanesi ve Topkapı Sarayı’ndaki yazma eserlerde rastlanmaktadır. Sanatın günümüze ulaşmasında rol oynayan Üsküdarlı Ebruzen Şeyh Sadık bu konuda önemli bir isimdir. Günümüzde de Klasik Ebru sanatı, Necmeddin Okyay, Mustafa Düzgünman, Alparslan Babaoğlu gibi isimlerin silsilesinde görülür.
Ebru Sanatı Öğretmeni Nedir?
Kağıt ve kumaş gibi pek çok materyal ile yapılan süsleme sanatını öğreten kişidir. Ebru sanatı öğretmeni öğrencilerine sanatın tekniğini öğreterek uygulamalar yaptırır. Sanatın geçmişinden bahsederek kullanılan malzemeleri, teknikleri anlatır. Sonrasında uygulama çalışmaları ile öğrencilerine el sanatının inceliklerini gösterir. Öğrencilerine kitre ile su üzerine özel fırçalarla boya serpebilme ve bu damlacıkları şekillendirerek onlardan desen oluşturabilme ve bunu kağıda aktarabilme bilgi ve becerisini kazandıran kişidir. Öğretmen öğrencisine yalnız kağıt üzerinde değil, diğer malzemeler üzerinde ebru yapmayı da gösterir. Ebru sanatının kullanıldığı başlıca alanlar şunlardır:
Defter ve kitap kapaklarında
Kumaş üzerinde
Ahşap üzerinde
Cam üzerinde
Seramik ve çini üzerinde
Deri üzerinde
Duvar üzerinde
Günümüzde Ali Burhan Ersan, ebruyu cam ve tuval gibi yüzeylere; Osman Şimşek ise kumaşa ve deriye çalışarak büyük defilelere tasarımlar yapan isimlerden birkaçıdır.
Ebru Sanatı Öğretmeni Ne İş Yapar?
Ebru; kağıt, kumaş, cam, ahşap gibi farklı malzemelerin üzerine yapılan desenlere verilen addır. Ebru sanatı öğretmeni farklı malzemeler üzerine yaptığı tekniklerle öğrencilerini geliştiren onlara sanat ufku açan kişidir. Bu sebeple ebru sanatı öğretmeninin bazı görevleri vardır:
Sanatın geçmişini anlatmak,
Kullanılan malzemelerden bahsetmek,
Ebru tekniklerini anlatmak ve bu teknikleri uygulamalı göstermek
Ebrunun bir sanat dalı olduğunu öğrenciye hatırlatmak ve bu disiplini onlara aşılamak,
Her sanat dalında olduğu gibi ebrunun da bir sabır işi olduğunu benimsetmek,
Farklı malzemelerle öğrencinin ufkunu açmak,
Öğretmen, ebru sanatında kullanılan malzemeleri çok iyi bilmelidir. Hava durumu, kitre ve boyaların kalitesi ebrunun başarılı olup olamayacağını belirleyen şeylerdir. Ebruda kullanılan malzemeler doğadan elde edilen, saf ürünlerdir. Bu malzemeler şunlardır:
Boya: Boyanın iki temel özelliği olmalıdır. Suda erimemesi ve yağ içermemesi. Toprak esaslı doğal boyalar kireç kaymağı, çivit, is yağının yakılması, zırnık gibi karışımlarla elde edilir. Bunlar ezilerek öd ile birleştirilir.
Kitre: Ebru sanatının en önemli malzemelerinden birisidir. Kitre, bitki esaslı bir malzeme olup suyun yoğunlaşmasını artırarak boyaların su yüzeyinde kalmasını sağlar. Keten tohumu, ayva çekirdeği, sahlep ve hilbe gibi malzemeler kullanılır. Elle yoğrulur ve çeşitli işlemlerden geçirilerek hazır hale getirilir. Boyaların su üstünde açılmasını ve renklerin birbirine karışmasını engelleyen şey sığır, koyun gibi hayvanların safra kesesinde bulunan asittir. Hayvanların safra keselerinden alınan bu asite öd adı verilir.
Kağıt: Asitsiz ortamda yapılmış el yapımı kağıtlar tercih edilir. Emicilik vasfı olan tüm kağıtlarla ebru yapılabilir. Daha çok beyaz veya beyaza yakın renkteki kağıt kullanılır. Koyu renkli kağıtlarda ebrunun doğal rengi ortaya çıkamaz.
Fırça: Resim tekniklerinde kullanılan fırçadan farklıdır. Kıllarının açık olması ve toplanmaması gerekir. Aksi halde boya kütle halinde serpilir. Fırça kılları at kılından elde edilir. Fırçanın sapı ise küf yapmaması için gül dalından temin edilir.
Tekne: Kağıtların boyutlarının sığabileceği bir boyutta olmalıdır. Paslanmaz çelik, cam ya da ağaçtan yapılır.
Biz: Boyalara değişik biçimler verme, onları yönlendirme amaçlı kullanılan materyaldir. Farklı kalınlıkta ölçüleri vardır.
Su: Kitre ve boya hazırlanırken kullanılacak olan suda kireç, kimyasal katkı maddesi bulunmamalıdır. Saf su, yağmur suyu kullanılmalıdır.
Kavanozlar: Boyaları muhafaza edecek farklı boylarda cam kavanoz kullanılır. İlk kavanoz ana renk kavanozudur. Üstüne su ilave edilerek korunur. İkinci kavanoz, yakın zamanda kullanılacak boyalar içindir. Yarısı boya yarısı su ve öd ile karıştırılır. Üçüncü kavanoz, ebru yapımı anında kullanılacak olan boyaların konulduğu kavanozdur.
Öğretmen, ebru sanatına başlamadan önce hazırlık yapmalıdır. Bu hazırlıkta ebru yapılacak ortamın 20 dereceden sıcak veya soğuk olmaması gerekmektedir. Sıcak ortam kitrenin çabuk bozulmasına, soğuk ortam ise kitrenin koyulaşmasına sebep olur. Ebru yapılacak ortam her türlü tozdan da uzak olmalıdır. Öğretmen; su, öd ve boyayı bir kavanoz içinde hazırlar. Kullanılacak her renk için ayrı bir kavanoz ayarlar. Boyalar kitreye girdikçe biz yardımı ile şekiller verir. Ardından akıtmadan kağıda geçirme işlemi yapar. Kağıdı, ıslanmadan kırışmadan uzunlamasına tutup kitre üzerine dikkatlice bırakır. 30 saniye bekleterek kağıdın iki ucundan tutarak tekneden çıkarır. Hava akışının olmadığı, gölge bir yere kurumaya bırakır. Bütün bu uygulamalı bilgiyi öğrencilere sabırla öğretir. Sıra, genel şartları öğrenen öğrenciye ebruda kullanılan diğer çeşitleri göstermeye gelir. Bu çeşitler; Battal, Şal, Gelgit, Neftli, Taraklı, Bülbül Yuvası, Kumlu-Kılçıklı, Çiçekli, Çift, Hatip gibi isimleri olan ebru desenleridir.
Ebru Sanatı Öğretmeni Maaşları
İlk örneklerine 16. yüzyılda rastladığımız ebru sanatı tarihte cilt, yazı fonu, ferman kabı gibi alanlarda kullanılmıştır. Ebru, müstakil bir sanat dalı olarak görülmediğinden kitap, levha gibi yerlerde rastlanmıştır. Osmanlı'da ebru sanatı yapılmış kağıtların herhangi bir tahrifatı engellemek adına resmî evraklar ve çeşitli anlaşmalarda kullanıldığı böylece ebru ile süslenmiş kağıtlarda sonradan bir değişiklik yapılmasının önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Bugünlerde ebru sanatının böyle amaçları olmamakla birlikte estetik zevk için yapılan bir sanat dalı olmuştur. Kullanım alanları genişlemiş ve çok daha fazla insana ulaştığı gözlenmiştir.
Günümüzde Milli Eğitim Bakanlığı, Kültür Bakanlığı gibi kurumlarda görev alan ebru sanatı öğretmenleri yaklaşık 4000 TL maaş almaktadır. Özel kurumlar, dernek ve vakıflarda görev alan öğretmenler ise saat başı veya aylık ödemeler alarak ortalama 3500 TL gibi maaş almaktadır. Bunlar dışında günlük workshop programları ile de eğitim vermekte olan öğretmenler bu workshoplarda da gruptaki kişi sayısına göre ücret almaktadır.
Ebru Sanatı Öğretmeni Nasıl Olunur?
Son derece sabır ve zahmet isteyen Türk Ebru sanatı geçmişte usta-çırak ilişkisiyle öğrenilirken bugün Milli Eğitim Bakanlığının, Kültür Bakanlığının açtığı kurslarda, belediyelerin verdiği eğitim programlarında, özel kurumlarda, dernek ve vakıflarda öğretilmektedir.1994 yılından itibaren MEB’in düzenlediği yaz kursları ile ebru sanatı pek çok insana ulaşmıştır. Elbette bu tür kısa süreli kurslar ve alınan sertifika ebru sanatını öğrenmek için yeterli değildir. Tarihte usta-çırak ilişkisiyle birkaç yılda öğrenilen bu sanatın bugün de aynı ciddiyet ve sabırla yürütülmesi gerekir.
Eğitim alanlar yalnız eğitim veren kurumlarda değil; sanat sektöründeki işletmelerde, hediyelik eşya atölyelerinde, matbaacılık ve ciltçilik yapan işletmelerde çalışabilir.
Kübra Erbalıkçın, 1989 yılında İstanbul'da doğdu. 2013 yılında Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Mezun olduktan sonra çeşitli okullarda edebiyat öğretmenliği yaptı. Atatürk Üniversitesi’nde Sosyoloji bölümü okuyor.