Çevre Sağlığı Bölümü (MYO)

İlerleyen endüstri ve teknoloji sayesinde insanlar içinde yaşadıkları çevreyi hunharca kullanmaya başlamıştır. Özellikle sanayi ve ticaret hareketlerinin hızlanması ve bu alanda yaşanan gelişmeler çevreyi tahribat etmeye yetecek düzeydedir. Hatta uzmanların belirttiğine göre çevrenin bu hızla tahrip edilmesi devam ederse bizi gelecekte kara senaryolar beklemektedir. Sanayi Devrimi yaşandıktan sonra, kaynakların hızlı ve kontrolsüz şekilde kullanılması durumu çevresel risk durumunu ortaya çıkarmıştır. Çevresel risk durumu, yetersiz ya da alınmayan önlemler nedeniyle giderek artış göstermektedir.

Artan plansız sanayileşme hareketleri, çarpık kentleşme, aşırı nüfus artışı, bölgesel savaşlar, deterjanlar ve daha fazlası çevreyi kirletmeye devam etmektedir. Artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak için ne olursa olsun üretim anlayışı yerini çevre bilimi alanına çevirmiştir. Çevresel risk durumunun artış göstermesi ve çevrenin imdat haykırışları bireyleri bir şeyler yapmaya itmiştir. Özellikle akademik anlamda bireylerin bu imdat haykırışına bir cevap olarak çevre sağlığı disiplinini kurması önemli bir adımdır. Çevre sağlığı disiplini ile çevresel risk faktörleri en az seviyeye indirgenmeye çalışılmaktadır. Hatta çevre bilimi, daha fazla kişinin farkına vardığı bir bilim haline gelmiştir.

Çevre bilimi tanınmasıyla birlikte bireyler çevresel risk faktörlerine karşı önlemler almaya başlamıştır. Bireyler sorumluluk duygusuyla ellerinden geleni yapmaktadır. Özellikle en büyük görev ülke yöneticilerine düşmektedir. Bireyler ve STK’lar ile hareket ederek çevresel risk faktörlerini en aza indirmek için çalışmalar sergilemeleri gerekmektedir.

Çevre sağlığı disiplini oluşan risk faktörlerini en aza indirmek için araştırma ve incelemeler yapmaktadır. Alanında yetiştirdiği uzman kişilerle önlemlerin alınması için çalışmalar yürütmektedir. Çevre sağlığı disiplini yaptığı çalışmalar ve yetiştirdiği kişilerle günümüz çevre bilimi sorunları için çalışmaktadır. Ülkemizde akademik anlamda çevre sağlığı bölümü olarak anılmaktadır. Hep beraber çevre sağlığı bölümü hakkında bilgi sahibi olmaya ne dersiniz? Hazırsanız başlayalım!

Çevre Sağlığı Bölümü Nedir?

Çevre sağlığı bölümü, hastalıkların önlenmesi amacıyla bireylerin sağlığını dolaylı ya da dolaysız çevresel risk etkenlerini belirleyen ve kontrol altına alınmasını sağlayan bir bölümdür. Çevre sağlığı bölümü, bireylerin sağlığını olumsuz olarak etkileyebilecek ve bireylerin davranışı dışında olup bireyleri etkileyen bütün riskleri kontrol altına alan bir bölümdür. Bölümün en büyük amacı sağlığı korumak ve sağlığı geliştirici yönde hizmetler sunmaktır. Çevre sağlığı bölümü, çevre bilimi kavramını ilgilendiren biyoloji, ekoloji, klimatoloji bilimleri ile doğal ve insan kaynaklı çevre sorunlarını inceleyen ve çözüm yolları öneren bir bölümdür.

Çevre sağlığı bölümü, öğrencilerine çevrenin önemi, neden korunması gerektiği ve korunmazsa başımıza neler gelebileceği ile ilgili konularda bilinç oluşmasını sağlayan bir bölümdür. Bireye, topluma ve etik ilkelere karşı duyarlı, güçlü iletişim becerileri olan, bilimsel ilkiler doğrultusunda hareket eden ve çevre bilinci olan kişiler yetiştiren bir bölümdür. Bu bölüm, çevresel risk sorunlarını tanımlayan, değerlendiren ve bunların düzeltilmesi için çalışmalarını sürdüren kişiler yetiştirmektedir.

Çevre sağlığı bölümü ön lisans programı olduğu için 2 yıllıktır. Eğitim süresi 4 yarıyıldan oluşmaktadır. Ülkemizde çoğu üniversitenin Meslek Yüksekokulunda bu bölüm bulunmaktadır. Genellikle bu bölüm Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulunda bulunmaktadır. Günümüzde çevre bilimi önem kazandığı için tercih edilmektedir. Çevresel bilincin yükseldiği günümüz dünyasında önemli çalışmalar yapan bir bölümdür. Bu bölümü okumak isteyen kişilerde, çevre aşkı, doğaya ilgi duyma, insan sağlığını önemseme gibi özellikler bulunmalıdır. Bölüm hakkında bilgi sahibi olduktan sonra şimdi de çevre sağlığı bölümü iş imkanları hakkında bilgi sahibi olalım.

Çevre Sağlığı Bölümü İş İmkanları Nelerdir?

Çevre sağlığı bölümü iş imkanları kamu ve özel sektörü kapsamaktadır. Çevre sağlığı bölümü iş imkanları arasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ve il müdürlüklerinde çalışmak yer alır. Çevre sağlığı bölümü iş imkanları arasında belediyelerde çalışmak yer alır. Bunların yanı sıra SEKA, Perkim ve İGDAŞ gibi kuruluşlarda çalışmakta yer alır. Çevre sağlığı bölümü iş imkanları arasında Halk Sağlığı Laboratuvarı’nda çalışmak yer alır.

Çevre sağlığı bölümü iş imkanları arasında İl Özel İdaresi, İller Bankası, İl Sağlık Müdürlüğü, hastane ve sağlık ocaklarında çalışmakta yer alır. Çevre bilimi ile ilgilenen dernek ve kuruluşlarda çalışmakta yer alır. Çevre sağlığı bölümü iş imkanları arasında çevresel risk faktörlerini en aza indirmeyi amaçlayan ve insan sağlığına önem veren STK’lar ile çalışmak yer alır. Son olarak ÖSYM’nin düzenlediği “dikey geçiş sınavı” na girerek hemşirelik bölümü, hemşirelik ve sağlık hizmetleri bölümü, biyoloji bölümü ve çevre mühendisliği okuyabilirler. Bu sayede daha geniş iş imkanlarına sahip olurlar. İş imkanlarının neler olduğunu öğrendikten sonra şimdi de çevre sağlığı bölümü mezunları ne iş yapar başlığını inceleyelim.

Çevre Sağlığı Bölümü Mezunları Ne İş Yapar?

Çevre sağlığı bölümü mezunları ön lisans diploması ve “çevre sağlığı teknikeri” unvanı alarak mezun olurlar. Çevre sağlığı bölümü mezunları, en genel haliyle insan sağlığına zarar veren çevresel olumsuzlukları ortadan kaldırmak için çalışmalar yürütürler.

• Çevre sağlığı bölümü mezunları, çevre şartlarını düzeltme ve iyileştirme için gerekli tedbirlerin uygulanmasını sağlarlar.

• Çevre sağlığı bölümü mezunları, bireylerin sağlığına zarar veren çevre sorunlarını belirler ve iyileştirilmesi için çalışırlar.

• Topluma açık olan ve sağlık koşulları kötü olan yerleri kontrol ederler.

• Çevre sağlığı bölümü mezunları, yer altı ve yer üstü sularını saptarlar. Her türlü su kaynaklarının test edilmesi işini yaparlar.

• Gaz maddelerden örnek alarak, muayenelerini yaparlar.

• Toprağın sızdırmasını bilmek için “Toprak Sızdırma Testi” yaparak sonuçları analiz ederler.

• Çevre sağlığı bölümü mezunları, bulaşıcı hastalıkların ortadan kaldırılması için gerekli olan çevresel analizleri yaparlar. Elde ettikleri analizlere göre iyileştirici çalışmalar uygularlar.

• Endüstriyel alanda oluşan zararlı atık maddelerin kontrolünü ve denetimini yaparlar.

• Çevre sağlığı bölümü mezunları, kirletici maddeleri ve konsantrasyon seviyelerini tespit etmek için numuneleri incelerler.

Mezunların ne iş yaptığını öğrendikten sonra gelin hep beraber bölüm dersleri hakkında bilgi sahibi olalım.

Çevre Sağlığı Bölümü Dersleri Nelerdir?

• Genel Biyoloji

• Genel Kimya

• Birey Çevre Etkileşimi ve Çevre Koruma

• Çevre Mevzuatı

• Çevre Etiği

• Çevre Sosyolojisi

• Çevre Felsefesi

• İş Sağlığı ve Güvenliği

• Mikrobiyoloji

• Sağlık Hizmetleri Yönetimi

• Radyobiyoloji

• Gıda Hijyeni ve Kontrolü

• Ekoloji

• Katı Atıklar

• Hidroloji

• Klimatoloji

• Çevre Biyolojisi

• Toprak Bilgisi ve Kontrolü

• Hava Kirliliği ve Kontrolü

• Su Kalitesi ve Arıtımı

• Halk Sağlığı

Yukarıda belirtilen dersler genel olarak verilmiştir. Dersler üniversiteden üniversiteye göre değişiklik gösterebilir.

Çevre Sağlığı Teknikeri Nedir? 

Tüm canlıların yaşamak için hava su ve toprağa ihtiyacı vardır. Hepimiz bunu bilir ama yeterince duyarlı davranmayız. Teknoloji, para, lüks yaşam gibi maddi hedefler peşinde koşarken hesap edemediğimiz bir gerçek var. Bir gün gelecek ve evlerimizin, arabalarımızın ve paramızın bir hükmü kalmayacak. Hatta şimdi kıymetini bilmediğimiz doğal kaynaklar için servetimizi dökmek zorunda kalacağız.

Ütopik geliyor değil mi? Tam tersine oldukça gerçekçi diyebiliriz. Günümüzde geldiğimiz nokta şu: Ağaçlandırma çalışmaları şöyle dursun ormanlarımızı koruyamıyoruz. Çoğunluğu şaibeli yangınlar nedeniyle akciğerlerimiz tükeniyor. Hırslarımız nedeniyle verimli topraklarımızı kimyasal gübrelerle zehirlemekten çekinmiyoruz. Akarsularımız, denizlerimiz, sanayi ve kanalizasyon atıklarıyla boğuşuyor. Sokaklar, piknik alanları rastgele attığımız çöplerle dolu. Devasa binalar yaparken ve şehirleri inşa ederken doğal akışı bozduğumuzu fark edemiyoruz. Ya da fark etmek işimize gelmiyor. Altın madenleri, nükleer santraller vb. çalışmaları hassasiyetle yapmadığımız için toprağımız ve içme suyumuz gittikçe kirleniyor. Ekolojik dengeyi bozmakta üstümüze yok.

Tüm bunların bize dönüşü tabi ki hafif olmuyor ve olmayacak da… Bulaşıcı hastalıklar, pandemiler, kanser, doğumsal anomaliler ve birçok sağlık sorunu ile mücadele etmemiz gerekiyor. Neden bu sorunlardan bahsettiğimi düşünebilirsiniz. Çünkü konumuz çevre ve çevrenin insan sağlığı üzerine etkileri. Yazımın devamında çevre sağlığı alanında hizmet veren çevre sağlığı teknikerlerini tanıtmaya çalışacağım. 

Çevre sağlığı teknikerleri, çevrenin insan sağlığına uygun hale getirilmesi çalışmalarını yürüten sağlık profesyonelleridir. Bu kapsamda, gerekli tedbirlerin alınması ve sorunların tanımlanıp düzeltilmesi çalışmalarına öncülük ederler. Doğal kaynakların ve verimliliğinin korunması yönünde çalışmalar yaparlar. Faaliyetlerinin büyük kısmı Çevre Mühendisleri ile koordinelidir. Saha araştırmaları ve numune analizleri yapan teknikerlerin detaycı olmaları gerekir. Bunun dışında aşağıdaki özelliklere sahip olmaları beklenir.

• Analitik yönleri güçlü olmalıdır.

• Saha araştırmaları açısından fiziksel yeterlilikte olmaları önemlidir. 

•  Laboratuvar ve sahada kullanacakları ekipmanlarla ilgili teknik bilgileri olmalıdır

• Ekip çalışmasına uyumlu olmaları gerekir.

• Çevre sorunlarına duyarlı olmaları önemlidir.

• Renkleri ayırt edebilmelidirler.

• Dikkatli ve düzenli çalışmalıdırlar.

• Sorumluluk sahibi olmalıdırlar.

• Özgüvenli olmaları önemlidir.

Çevre sağlığı teknikerleri laboratuvar ortamında ve daha ziyade açık havada görev yaparlar. Bu yönüyle hareketli bir meslek alanıdır diyebiliriz. Spor giyinmeyi sevenler ve maceracı ruhlu bireyler için motive edici olabilir. Çevre mühendisleri, inşaat ve kimya mühendisleri/teknikerleri, şehir bölge planlamacıları, sağlık personelleri ve gönüllü çevre kuruluşları ile iletişim içindedirler.

Çevre bilincine yeterli önemi veremediğimiz için bu alanda iş imkanları nispeten kısıtlı sayılır. Meslek alanıyla ilgili bir gelişmeyi de sizinle paylaşmak isterim: Çevreyi kirletme riski yüksek olan kurum ve kuruluşlara çevre sağlığı teknikeri görevlendirilmesi zorunluluğu yönünde çalışmalar var. Bu çalışmalar anestezi teknikerlerini görevlendirmeyi zorunlu kılan düzenlemeler gibi sonuçlarsa çevre sağlığı teknikerlerinin iş alanları genişleyecektir diye düşünüyorum.

Çevre Sağlığı Teknikeri Ne İş Yapar?

Çevre Sağlığı Teknisyenleri İGDAŞ, SEKA, Perkim gibi kuruluş ve kurumlarda, belediyelerde ve Çevre Bakanlığı’na bağlı birimlerde görev yaparlar. Ağız Diş Sağlığı Hastaneleri, Eğitim ve Araştırma Hastaneleri ve özel analiz laboratuvarları da çalışma alanları içindedir. İl Sağlık Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğüne Bağlı Halk Sağlığı Hizmetleri Birimlerinde ( Halk Sağlığı Laboratuvarı, Entegre Sağlık Hizmetleri Merkezi, Sağlıklı Hayat Merkezleri, Toplum Sağlığı Merkezleri) ve Hıfzıssıhha Müdürlüklerinde görevlendirilebilirler.

Görev yaptıkları bölgenin çevre krokilerini çıkarırlar. Çevre sağlığıyla ilgili raporlama, yazışma arşiv ve istatistik hazırlama görevlerini üstlenirler. Aslında çalıştıkları kurum ve kuruluşa göre görev tanımlarının sınırlarının çizildiğini söyleyebiliriz. Genel anlamda düşündüğümüzde belli başlı görevlerini şu şekilde listelemek mümkün:

• Toprak, hava ve su analizlerini yapıp kirlilik düzeyini belirlemek. Bu amaçla gerekli numuneleri toplamak.

• Kirliliğe neden olan etmenleri bulmak ve raporlamak.

• Çevreye zararlı atıkların zararsız hale getirilmesi faaliyetlerini koordine etmek.

• Topladığı çevre verilerini ilgili birimlere iletmek.

• Kullandığı cihazların test ve kalibrasyonlarını yapmak.

• Tıbbi atıkları denetlemek.

• Gürültü kirliliği ölçümlerini yapmak.

• İçme sularının dezenfeksiyonunu sağlamak.

• Çevre sağlığı konusunda danışmanlık yapmak.

• Çevre ihlalleri kapsamındaki şikayetleri araştırmak. Görüş bildirmek.

• Yemekhanelerin denetimi yaparak gıda hijyenini takip etmek.

• Gıda işletmelerinin ruhsatlandırılmasında görev almak.

• Çevre kaynaklı bulaşıcı hastalıklarla mücadele etmek.

• İş sağlığı ve güvenliği denetimlerinde yer almak.

• Radyasyon alanlarında gerekli kontrol ve denetimleri yapmak.

• Haşere ve vektör kontrolü 

• Kurumun bilimsel araştırmalarına veri sağlarlar.

Çevre sağlığı hizmetleri olmasa, şebeke suyundan ishal, tifo ve dizanteri türü hastalıklar kapabilirdik. Hatta sivrisinek, kene ve kemirgenlerin taşıdığı hastalıkları kapma riskiyle endişe içinde yaşardık. Tarih çevre sorunları nedeniyle yaşanan salgın vakalarıyla doludur. Kurtuluş Savaşı sonrasında ülkenin yeniden yapılanması çalışmalarında çevre sağlığı teknisyenlerinin emeği çoktur.

Dağ taş demeden, köy köy ve kasaba kasaba gezerek olumsuz çevresel etkileri azaltmak için mücadele etmişlerdir. Onlar, bizim yerimize sağlığımız için endişelen kişiler arasındadır. İnsanları çevrenin tüm olumsuzluklarından korumak için gerekli çalışmaları yürütürler. Çevreyi ve diğer canlıları da insanların vereceği zararlardan koruma bilinciyle görev yaparlar.

Çevre Sağlığı Teknikeri Maaşları

Çevre sağlığı teknikeri, KPSS sınavına girerek sonrasında atama isteyebilir. Bilginiz olması açısından son KPSS ataması verilerini paylaşmamın yararlı olacağını düşünüyorum. 2020/14 KPSS atamasında taban puan aralığı en yüksek; 87,599 / en düşük; 80,914 şeklinde gerçekleşmiştir. Özel sektörde çalışmayı hedefleyenler için diploma sahibi olmak yeterli olacaktır.

Çevre sağlığı teknisyenleri kamu kurumlarında 10.derecenin 2.kademesinde işe başlarlar. Yeni başlayanlar 5800-6000 TL brüt maaş alırlar. Kesintiler sonrasında 4600-4850 aralığında net maaş ellerine geçer. Çalışılan kuruma göre değişen ek ödemeler, çocuk ve eş yardımı ve diğer ödemeler bu miktara dahil değildir.

Özel sektörde ücretler, çalışılan yer, kurum, tecrübe vb. durumlara göre değişiklik gösterir. Yeni başlayanlar için ücretin asgari ücret seviyesinde yani brüt 3577 TL, net ise 2825 TL olduğunu söyleyebiliriz.

Çevre Sağlığı Teknikeri Nasıl Olunur?

Önceki yıllarda Sağlık Meslek Liseleri ve Anadolu Sağlık Meslek Liselerinin çevre sağlığı teknisyeni bölümleri vardı. Bu bölümlerden mezun olanlar "çevre sağlığı teknisyeni" unvanını alırlardı. Sağlık Meslek Liseleri kapatıldıktan sonra Mesleki Teknik Anadolu Liseleri (MTAL) açıldı. Çevre sağlığı bölümüne ise yer verilmedi. Bölümler ATT, hemşirelik, ebelik ve anestezi teknikerliği olarak sınırlandırıldı.

Hatta sonrasında ebe yardımcılığı, hemşire yardımcılığı ve sağlık bakım teknisyenliği (SBT) olarak değiştirildi. Bu noktada sizinle detay bir bilgi paylaşmak isterim: 1985 yılında dönemin sağlık personeli ihtiyacını karşılamak için lise sonrası 18 ay süren bir eğitim programı uygulandı. On beş ay teorik ve üç ay staj içeren bu program tamamen mesleki ağırlıktaydı. Toplam dört dönem şeklinde eğitimin devam ettiği bu programlardan da çevre sağlığı teknisyenleri mezun edilip atamaları yapıldı. Atanan çevre sağlığı teknisyenleri diğer unvandaşlarına tanınan tüm haklardan yararlanabildiler.

Sağlık Meslek Liselerinin kapatılması sonucunda eğitim otomatik olarak ön lisans düzeyine çekilmiş oldu. Mevcut şartlarda çevre sağlığı teknikeri olmak isteyenlerin ön lisans düzeyinde iki yıllık eğitim alması gerekir. Üniversite tercihlerinde TYT (Temel Yeterlilik Testi) puanı esas alınır. Çevre Sağlığı bölümünden mezun olanlar çevre sağlığı teknikeri unvanını alırlar. (Çevre Denetimi ve Temizliği ve Çevre Koruma ve Kontrol Bölümü mezunları da "tekniker" ünvanıyla Sağlık Bakanlığı'na atanabilirler.)