Hafıza, bilgiyi işleyip beynin yapısına uygun bir biçimde saklayabilme, gerektiği zaman geri çağırıp kullanabilme yeteneğine denir. Hafıza kavramının psikolojide diğer adı bellek olarak söylenmektedir. Hafıza yaşantımızda önemli bir yer teşkil etmektedir. Bireyin bir şeyler öğrenmesi, alışkanlıklar kazanması vb. durum hafıza sayesinde olmaktadır. Bellek kavramı olmasaydı öğrenmenin hiçbir anlamı olmazdı. Hatta bellek olmasaydı öğrenme dahi olmazdı. Bireyler karşılaştıkları problemleri sürekli yeniden çözmeye kalkışırdı. Birey bilinçli düşünemez ve iradesi olmazdı.

Bellek, geçmiş yaşantıların, kazanılan bilgilerin saklanmasını ve gerektiğinde kazanılan bilgi ve becerilerin yeniden canlandırılmasını sağlayan bilişsel bir süreçtir. Bireyler öğrendikleri bilgileri bazen kısa bir süre sonra unuturken bazen de ömür boyu hatırlayabilir. Bunun nedeni ise bellek kavramından kaynaklanmaktadır. Bellek kavramının farklı özellikleri barındırmasından kaynaklanır. Bellek, hiyerarşik bir yapıya sahiptir. Bu hiyerarşik yapıda duygusal, kısa süreli ve uzun süreli bellek bulunur. Unutkanlık kavramı içinde açıklayıcı bir yapı arz eder.

Duygusal bellek; çevrenizde bulunan uyarıcılar, duyu organları yoluyla sinirleri uyarır. Uyarıcılar ve bıraktığı izler çok kısa süreliğine bir iz bırakır. Duyu organları tarafından kayıt edilen bilgilerin işleme sistemine girmeden önce çok kısa bir süre tutulduğu bilgi deposudur. Sınırsız bir kapasiteye sahiptir ve gelen verilen en fazla 1-2 saniye kalır. Birey, bilginin farkına varamadığı için bilgi anlaşılamaz ve yorumlanamaz. Buraya gelen bilgiler hemen işlenmezse anında kaybolur. Eğer dikkat edilirse uyarıcılar hemen kısa süreli belleğe aktarılır.

Kısa süreli bellek; duygusaldan dikkat edilerek ayrılan bilgi kısa süreli belleğe geçer. Bilgiyi tutma süresi 2 saniye ile 20 dakika arasında değişir. Kapasitesi ise diğerinin aksine sınırlıdır. 6 ile 9 rakam arasında hatırlanabilen bir türdür. Bilgiler birkaç dakika için işitsel ve görsel olarak depolanır. Örnek olarak arayacağımız bir telefon numarasını rehberden bulur ve ardından ararız. Bu bilgilerimizin daha uzun süreli kalmasını sağlamak için “tekrarlama” ve “gruplama” yöntemlerinden yararlanabilirsiniz. Mesela yeni tanıştığınız bir arkadaşınızın ismini tekrarlayarak hafızada kalmasını sağlayabilirsiniz. Farklı olarak gruplamayı kullanarak 536998213 gibi bir sayıyı 536 998 213 şeklinde gruplayarak hafızada kalmasını sağlayabilirsiniz.

Uzun süreli bellek ise bilgi ve becerileri günler, aylar, yıllar şeklinde hafıza üzerinde tutar. Bu sayede hatırlanma sağlanır. Unutkanlık etkisi bu bellekte çok azdır. Bir yetişkinin çocukluk anılarını hatırlaması, bir öğrencinin bir ders öncesi öğrendiği bilgileri hatırlaması, bir mühendisin staj zamanı öğrendiği bilgileri mesleğinin ileri yıllarında hatırlaması buna örnektir. Kısa süreli bellekteki bilgilerin anlamlı gruplaşmasından oluşur. Bilgilerin sürekli depolandığı yer olarak tanımlanır. Bir önceki bellek, zihinsel olarak tekrar yapıldığı sürece bilgiyi tutmaktadır. Uzun süreli belleğe geçmeyen bilgiler yok olur. Kapasitesi sınırsızdır ve öğrenilen bilgi ve becerilerin ömür boyu saklanabildiği söylenmektedir. Bu bellek anısal, anlamsal ve örtük olmak üzere üç kısma ayrılır.

Hafıza güçlendirme teknikleri ile insan belleğinin geliştirilmesi mümkündür. İnsan belleği sınırları belirsiz ve oldukça büyük bir depolama alanı olarak tanımlanır. Özellikle çocukların hafıza alanında hızlı ve etkin bir şekilde gelişime açık olduğu bilinmektedir.

Hafızanızı güçlendirmek istiyorsanız eğitime kayıt olun ve hemen başlayın.

Hafıza sisteminin geliştirilmesi, hafıza teknikleri ile mümkündür. İnsan hafızası çok büyük bir depolama alanıdır. Hafıza geliştirmek ise bu depolama alanını arttırmak veya büyütmekle değil, depolama yeteneğini geliştirmekle gerçekleşir. Şimdi sırasıyla hafıza tekniklerine göz atmaya ne dersiniz?

• Etkili Hayal Kurma 

Canlandırma tekniği olarak da adlandırılır. Bireylerin en kolay depolayabileceği bilgi görsel bilgidir. Mesela bir caddenin ismini aklınızda tutmakta zorlanırken caddenin görüntüsü kolay kolay unutmazsınız. Gözlemlemediğiniz bir konu hakkında bilgileri başkasından dinliyor veya bir kitaptan okuyorsanız hayal etme yöntemine giderek kafanızda canlandırabilirsiniz. Bu sayede hafızanızda kalıcı olmasını sağlayabilirsiniz ve unutkanlık problemini de ortadan kaldırabilirsiniz. Çocuklara bir şeyler öğretirken, öğreteceğiniz şeyleri hikayeleştirerek kafasında hayal etmesini sağlayabilirsiniz. Hem öğrenmeyi kolaylaştırır hem de hafıza üzerinde daha kalıcı izler bırakır.

• Akıl Çivileri

Sayı-Çağrışım Sistemi de denir. Sabit olan 20 adet akıl çivisi vardır. Bu teknikte sayılar, şekil itibariyle benzediği veya çağrıştırdığı nesnelerle ilişkilendirilir. Hafızaya alınmak istenen bilgiler de bu çivilerle bellekte kayıt altına alınır. Örneğin alışveriş listesi yaptınız ve bu listeyi hafızanıza almak istiyorsunuz. Akıl çivileri ile listenizdeki ürünleri ilişkilendirerek hafızanıza almak çok kolay. Akıl çivileriyle şifreleme yaparken ilginç, çarpıcı, olması imkânsız, abartılı hatta komik hayaller kurmalısınız. Hafıza tekniklerinde çok kullanılan bir tekniktir.

• Bağlama Tekniği ve Hikâyeleştirme Tekniği

Bağlama tekniği, hafızaya alınmak istenen bilgi sıralı halde hikayeleştirilir. Hikayeleştirme tekniğinde belli bir sıra gözetilmez. Hayal gücü ile soyut bilgi somutlaştırılır.

• Nimonik Teknik

Ezberlenmesi zor olan kavramları ezberimizde olan kolay kavramlarla destekleme tekniğidir. Nimonik tekniği sayesinde depoladığımız bilgiyi geri çağırma işlemi kolaylaşır. Bu yöntem özellikle yazılı bilgilerin akılda kalabilmesi için kullanılır. Bu teknik sayesinde unutkanlık kavramının etkisi azalmış olur. Aynı zamanda bu teknik eğitmenlerinde sık sık kullandığı bir tekniktir. Örneğin gök kuşağındaki renklerin hangi renkler olduğu ve bu renklerin sırasıyla sayılması istenmektedir.  Hayal edin ki içinden gök kuşağı çıkan bir kutu size gök kuşağının renklerini sırasıyla saymanızı istiyor. Sizde ona kutu diye hitap ediyorsunuz ve şu cevabı veriyorsunuz “KuTu, SaYaMaM”. Aslında vermiş olduğunuz cevapla gök kuşağının renklerinin sırasıyla ne olduğuna dair ipucu veriyorsunuz. KTSYMMM=Kırmızı, Turuncu, Sarı, Yeşil, Mavi, çivit Mavi, Mor olarak sayabilirsiniz. Gezegenlerin güneşe olan yakınlıklarının sıralanması istenirse “Meraklı Veli Dünya’dan Mars’a Jeton Satmaya Uçtu Neden?” sorusundan yardım alabilirsiniz.

• Loci Metodu

Hafıza sarayı veya mekan metodu olarak da geçer. Bilgiyi organize etmek ve hatırlamak için görselleştirmeyi kullanan hafıza tekniklerindendir. Bu teknikte öncelikle mekan belirlenir. Belirlenen mekanın rotası çizilir. Ardından kelimeler belirlenir. Belirlenen mekana görsel nesneler eklenir. Mekan sürekli ziyaret edilerek akılda kalıcılık arttırılır. 

• Zihin Haritası Tekniği

Anahtar kelimeler ve şekiller kullanılarak gerçekleştirilen not alma tekniğidir. Sadece not tutmak için değil, düşünceleri oluşturmak, görselleştirmek, sınıflandırmak için kullanılır. Ayrıca eğitim alanında, problem çözmede, karar almada da etkilidir. Hafızaya alınacak bilgi not alınacak kağıdın merkezine yazılır. Bağlantı kurulan kavram veya başlıklar bu merkezden çıkartılan çizgilerin ucuna yazılır. Anahtar kelimeler veya görsel resim ve şekillerle desteklenir. Zihin haritaları not alma ve yaratıcı düşünme tekniğidir.

Güçlü bir hafıza için gerekli olan hafıza teknikleri bunlarla sınırlı değildir. Görsel hafıza teknikleri, işitsel hafıza teknikleri, sıra dışı düşünme egzersizleri, isimler ve yüzler tekniği, cümleler veya metinleri hafızaya alma, rakamları hafızaya alma, yabancı dilde kelimeleri hafızaya alma gibi birçok teknikten söz edilebilir. Tüm bu teknikler ancak özel eğitimlerle öğrenilebilir. Hafıza eğitimi alan kişi de beyni etkin çalıştırmanın yollarını öğrenir. Hafızaya alınacak bilginin kalıcı olup olmayacağını kendi kontrolüne alır. Hafızanın eğitilmesi ve hafıza teknikleri kalıcı hafıza mekanizmasını harekete geçirir.

Hafıza sarayı tekniği bölümünde geçmeden önce, bir hafızayı tanımlayalım. Hafıza, bilginin depolandığı ve saklandığı yer anlamına gelmektedir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi yaşadığımız tüm olayların bir bellekte kayıt altına alınmasıdır. Hafıza 3 aşamadan oluşur:

• Kodlama ve kayıt altına alma

• Depolama ya da kayıt altına alınanların saklanması (yani yaşanılanların kayıtlı olması)

• Hatırlama ya da geri çağrılma

Kabaca hafıza ne anlama geliyor ne demektir? onu açıkladık. Aşamalardan bizim için önemli olan üçüncüsü yani; hatırlama veya geri çağrılma. Hafıza sarayı teknikleri tam da burada başlamış oluyor. Hafıza sarayı tekniği, akılda olan ya da unutulan geri çağrılması gereken bilgleri tutmaktır. Hafıza geliştirme ile birlikte unutulmaya yüz tutmuş bilgeleri tazeleyerek, yeniden hafıza yer edinmesini sağlamaktır.

Görme duyumuzdan da bahsetmiştik. Hafıza da bir olguyu veya olayı hatırlamanın en kolay yolu görsellikle olur. İnsanın fıtratında zaten bu vardır. Görsel nesneyi akıl daha çabuk kafada tutar ve o nesneyi yıllar geçsede unutmaz. Fakat bilgi, yazı ve duyulan birtakım olaylar; gün geçtikçe zaman kaybına uğrar. Hafıza sarayı teknikleri görsel olayları, kelimlerle ilişkilendirmektir. 

Hafıza Sarayı Yeni Oluşmuş Değil

Hafıza sarayı, yeni bir kavram değil. Geçmişte de bu teknik kullanılarak insanlar, birçok şeyin üstesinden gelmiştir. Günümüzde de halen revaçta olan mega hafıza diye de tabir edebileceğimiz olayla, unutmaya ya da hafıza kaybına son. Hafıza sarayı tekniği konusuna gelecek olursak; burada yer alan saraya çok takılmamak gerekir. İlk ana çıkış nedeni saray olduğu için ismi de böyle kalmıştır. Hafıza ev tekniği, hafıza yol tekniği de olabilir. Bu tamamen sana ve yeteneklerine kalmış bir durum. 

Yeniden hatırlamak gerekirse; süreç ilk baş mekan belirleme ile başlamaktadır. Daha sonrasında mekan için bir rota ya da yol belirlemek gerekir. Üçüncü olarak da aklınızda kalacak kelimeler belirlemek. Dördüncü etap da ise, mekanın içerisine görsel nesneler yerleştirmek. Son durumda da sürekli ziyarette bulunmak. Hafıza sarayı tekniği için en önemli unsur sürekli ziyaret yapmaktır. Yani bol bol tekrar yapmak gerek. Anca o zaman hafıza da bir şeyler kalmış olacaktır. Ayrıca gereksiz bilgilerle dolduramaya gerek yok. Hafıza teknikleri sürekli gelişime açıktır. Bu tamamen insanın elinde. Yani aynı sarayda sürekli gezmektense yeni eklentiler yapmak olguları çeşitlendirecektir. Farklı odalar, görsel, nesne eklemek; insanın hafıza dünyasını daha da genişletecektir. 

Hafıza Kaybı Olağan Dışı Durumlarda Gerçekleşir

Bir insan hafıza kaybı yaşamadığı sürece, öğrendiklerini unutması pek mümkün değildir. Halk arasında bilinç kaybı olarak da bilinen vaka gerçekleştiğinde hafıza kaybı yaşanmış olur. Hafıza kaybı; depolama yani hafızanın bozulması, hastalanması durumunda gerçekleşir. Daha çok travma veya hastalıklı durumlarda yaşanır. Bunlara ek olarak psikolojik yaşanılan olaylarda beyinde hafıza kaybına neden olabilir.

İnsanın; unuttum, hafıza kaybı yaşadım bahanelerine girmesine gerek yok. Beynimizin içerisinde her şey kayıt altında. Bunu çıkarmak gene bizim elimizde. Yeni bir şeyler eklemek de gene kendi çabalarımızla olacaktır. İşte burada hafıza sarayı tekniği önemi daha da ön plana çıkmakta. Bu tekniği kullanarak hafıza şampiyonu olmak mümkün. 

Eğitim İle Hafızanın Üstesinden Gelin 

Her şeyin eğitimi mi olur kardeşim, demeyin. Evet olur. Öğrenmek insanın doğasında vardır. Eğer bilgiye, öğrenmeye kapalı biri değilsen gereken her şeyi öğrenmek istersin. Kısa bir örnek vermek gerekirse; ilkokulda eğitim almasaydın şimdi bu yazdıklarımızı nasıl okuyacaktın? Bir harfin bile kıymetini Hz. Ali ne güzel söylemiş: ‘’Bana bir harf öğretinin 40 yıl kölesi olurum.’’ Mustafa Kemal Atatürk ise; Eğitim, kültür ve bilgi aydınlığa açılan en geniş penceredir.’’ Bir de ‘’Öğrenmenin yaşı yoktur.’’ der büyüklerimiz. 

Evet eğitim, bilmek, yeni bilgiler edinmek önemlidir. Bu bilgileri de akılda tutmak ayrı bir meziyettir. İstediği zaman hatırlayabilme, unuttuğunu hafızayı kurcaladığında bulmak da bir o kadar önemli. Bu da ancak hafıza sarayı tekniği ile mümkün. Hafıza teknikleri kursu ile de bu konuda kendini geliştirebilirsin.