Sanayideki Değişim Aşamaları

Tarihin başlangıç döneminden Endüstri 4.0'a gelinceye kadar acaba sanayide hangi aşamalardan geçtik dersiniz?

Üretim alanında şimdiye kadar biri tarım kesiminde üçü sanayi kesiminde olmak üzere 4 büyük devrim yaşandı.

Yaklaşık 10 bin yıl önce, insanın ilk kez yerleşik yaşama geçerek, tarım yapmaya ve hayvan yetiştirmeye başladığına ilişkin bulgular, bize insanın tüketicilikten üreticiliğe geçişine yol açan bir devrimsel dönem geçirdiğini gösteriyor. Biz bu döneme "tarım devrimi" ya da "neolitik devrim" adı veriyoruz.

Uzunca bir dönem devam eden tarım merkezli toplumsal yapısının 18'inci yüzyıla kadar sürdükten sonra, bu yüzyıldan itibaren gerileyerek makineye bağlı endüstrileşme dönemine geçilmesi, yeni bir döneme insanlığı taşıyor.

Bu dönem, toplumsal alışkanlıkların ve çalışma hayatının önemli oranda değiştiren sanayi toplumunun temellerinin atılmaya başladığı bir dönem olarak nitelendiriliyor.

Bu dönemin ilk evresi; 18’inci yüzyılın başlarında İngiliz mucit Thomas Newcomen'ın tür buhar makinesi geliştirilmesi ile başlıyor ve İskoç mucit James Watt ile de modern buhar makinenin geliştirilmesi ile devam ediyor.

Makinaların bu gelişim süreci içinde, 18’inci yüzyılın sonlarına yaklaşılırken dokuma tezgâhlarında kullanılmasıyla, üretim süreçlerinin birbirine entegre hale gelmesi birinci sanayi devrimi olarak kabul ediliyor.

Tekstil ile başlayan bu değişimin sanayinin diğer alanlarına da hızla yayılması. Demiryolu ağının bu dönemde yaygınlaşması, bu devrimin tanımlanabilir hale gelmesini sağlıyor.

Sonuç olarak, üretimin makineleşmesi ve elde edilen ürünlerin demiryolu ağlarıyla tüketim merkezlerine taşınması Endüstri 1.0 olarak da tanımlanmaktadır.

19’uncu yüzyılın son çeyreğine doğru, üretim sistemlerinde elektriğin kullanılması ve elektrik gücünün montaj hatlarına uygulanmasıyla ikinci sanayi devriminin ortaya çıktığı yeni bir dönem başlıyor.

Bu dönemde, elektrik gücüyle hareket eden üretim hatlarının Ford Motor Fabrikalarında kullanılması, üretim ölçeğinin büyümesine, maliyetlerin ve fiyatların ucuzlamasına, dolaysıyla seri üretime yol açıyor.

Bunun yanında fabrikalarda uygulanan bir takım teknikler o zamana kadar ki iş yönetim modellerinin de yeniden düzenlenmesine yol açıyor ve üretim ölçeğinin ve verimliliğin artması karayolu ağının genişlemesinin en önemli nedenleri arasında yer alıyor. 

Bu dönem, üretimin makineleşerek seri üretime geçilmesi ve üretilen malların demiryolunun yanı sıra karayolu ağıyla da tüketim merkezlerine ulaştırılması Endüstri 2.0 olarak tanımlanıyor.

19'uncu yüz yılın son çeyreği, 1970’li yıllardan itibaren mikroişlemci tabanlı programlanabilir mantık devresinin geliştirilmesi, bu defa bir başka yeni bir döneme geçişin ilk işaretleri olarak algılanmaya başlanıyor.

Bu yıllardan itibaren, algılayıcılardan alınan bilgiyi, bir program çerçevesinde iş elemanlarına aktaran bir sistemin geliştirilmesi ve bu sistemin sanayide uygulanmasıyla, üretimde otomasyon mümkün hale geliyor.

Bu gelişme ile üretimde insanın iş gücünü azaltan ve hatayı asgariye indiren yeni bir döneme geçilmiş oluyor.

2000'li yılların başından itibaren özellikle bilgisayarın, akıllı telefonların ve internetin yaygınlaşması, İletişim ve ulaşımdaki gelişmeler, üretimin hem nitelikli hale gelmesine hem de uluslararası alana hızla aktarılmasına yani, ticaretin büyümesine ve endüstrilerin küresel bir ölçeğe taşınmasına yol açıyor.

Son 40-50 yıldır içinde yaşadığımız bu dönem özetle, üretimde insan emeğinin azaltılarak, üretimdeki otomasyon sistemi bize (Endüstri 3.0) dönemini tanımlamış oluyor. 

Bu dönem, dünya ekonomisinin küreselleşmesi, sermaye akımının serbestçe hareketine ve üretimin farklı coğrafyalara taşınabilmesine yol açıyor.

2000'li yılların başında, dünyadaki sermaye ve iş sahalarının doğuya doğru kaydığı bu dönemde, Alman hükumeti 2011’de yılında Hannover Fuarında Endüstri 4.0’ı gündeme getiriyor. Çünkü Çin ve diğer emek olarak ucuz olan ülkelerin elde ettikleri rekabet üstünlüğü artmaya başladığı açık bir şekilde konuşulur hale gelmeye başlıyor.

Bu dönemden itibaren Endüstri 4.0; yakın tarihimizde en çok konuşulan konular arasında, üretimin yüksek teknolojiyle donatılmasını hedefleyen bir yaklaşım olarak tanımlanmaya başlıyor.

Endüstri 4.0‘ın hayatımıza dahil olduğunu anladığımız içinde yaşadığımız bu döneminin, fabrikaların üretim sürecinde, makinelerde siber-fiziksel sistemlerin kullanılması, insanlardan bağımsız olarak kendi kendilerini koordine ve optimize ederek üretim yapabilecek 'akıllı fabrikalar'ın yaşamımıza dahil olması anlamına geleceğini ifade etmek doğru bir yaklaşım olacaktır.

Öyle görünüyor ki; Endüstri 4.0, iş hayatımızda üretim süresi, maliyetler ve üretim için ihtiyaç duyulan enerji miktarını azalacak, üretim miktarı ve kalitesini artacaktır.