Kişilik Gelişimi Nedir? Kişilik Nasıl Geliştirilir?
| Kavram | Tanımı | Kişilik Gelişimine Etkisi |
|---|---|---|
| Fiziksel Gelişim | İnsanın bedensel ve biyolojik yapısındaki değişim ve gelişim | Erken yaşta tamamlanır fakat kişiliğin biyolojik ve fiziksel yönünü belirler. |
| Psikolojik Gelişim | İnsanın algılama, düşünme, öğrenme gibi zihinsel süreçlerindeki gelişim | Yaşam boyu devam eden bir süreçtir ve kişilik gelişiminin önemli bir parçasıdır. |
| Gelişim Psikolojisi | İnsanın yaşamının belli dönemlerindeki fiziksel ve psikolojik gelişimini inceleyen psikoloji dalı | Kişilik gelişiminde aşamaları ve dönemleri belirlemede yardımcı olur. |
| Kişilik | Bir kişinin benzersiz düşünsel, duygusal ve sosyal özellikleri toplamı | Kişiliğin gelişimi, kişinin benzersiz özelliklerinin ve yeteneklerinin gelişmesini içerir. |
| Karakter | Kişinin benzersiz davranış özelliklerinden oluşan yapı | Kişiliği oluşturan önemli bir etmendir ve eğitimle geliştirilebilir. |
| Mizaç | Bir kişinin doğasında olan ve genlerle belirlenen ruhsal ve duygusal özellikler | Kişilik gelişiminin biyolojik yönünü belirler. |
| Genler | Bir kişinin fiziksel ve behaviorist özelliklerini belirleyen DNA parçaları | Kişilik gelişimi için potansiyel özellikleri belirler. |
| Aile | Kişinin aidiyet hissettiği ve sosyalizasyon sürecinin başladığı birim | Kişilik gelişimini şekillendirmede önemli role sahip. |
| Çevre | Bireyin bilinçli olarak etkileşimde bulunduğu sosyal ve fiziksel ortam | Kişiliğin şekillenmesinde genler kadar önemli bir etkendir. |
| Sorumluluk | Kişinin yaptıklarının sonuçlarından kendisinin sorumlu olduğu bilinci | Kişilik gelişiminde önemli bir parçadır. Özgüven, etik ve disiplin açısından önemlidir. |
Kişilik gelişimi, kişisel gelişim ve kendini geliştirmenin ilk basamağıdır. Bir insan doğduğunda hem fiziksel hem de psikolojik olarak gelişmeye başlar. İnsanın fiziksel gelişimi yaklaşık 18 yaşına kadar sürerken psikolojik gelişimi yaşam boyu devam eder. Bir insandaki fiziksel ve psikolojik gelişimi ve değişimi inceleyen çalışma alanı gelişim psikolojisidir. Gelişim psikolojisi insanı bebeklik, çocukluk, ergenlik, gençlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemlerine ayırarak inceler. Bu dönemlerde insan davranışlarının kalıtımdan ve çevreden nasıl etkilendiğini araştırır. Gelişim psikologları insanı 4 temel alanda incelemiştir. Bunlar fiziksel, sosyal-duygusal, bilişsel ve kişilik gelişimi alanlarıdır.
Bu yazıdaki konumuz kişiliğimi nasıl geliştirdim sorusuna cevap bulmak olacak. Freud, kişilik gelişiminin 18 yaşında tamamlandığını savunur. Bazı gelişim psikologları kişilik gelişiminin 0-6 yaş arasında büyük oranda gerçekleştiğini söylüyor. Uzmanlar, kişilik gelişiminin en geç 18 yaşında tamamlandığını söylüyorsa bir insan henüz ergenlik çağında kişilik gelişimini nasıl tamamlayacak? 0-18 yaş arasında yaşadıklarının ancak %50’sini hatırlayan insan, kişiliğini nasıl geliştirdiğini bize anlatabilir mi? Yoksa kişiliğimi nasıl geliştirdim sorusunun içinde kişisel gelişimimiz için neler yapmalıyız sorusu da mı gizli? Kişilik gelişimi, kişisel gelişim, kendini geliştirme, mizaç, karakter ve kişilik gibi çeşitli kavramlarla bağlantılıdır. Kişilik gelişiminin ne olduğunu anlamak için bağlantılı olduğu bu kavramları tanımlamak gerekir.
Kişilik Gelişimi Nedir?
Kişilik gelişimi, insanın fiziksel ve sosyal çevresinde tutarlı şekilde sergilediği kişilik özelliklerinin oluşumudur. Kişilik özellikleri, insanın kendini ve çevresini idrak ettiği, aynı türden davranış ve tepki verme biçimleriyle belirmiş olur. Örneğin, ‘’ Mehmet çok sosyal biridir.’’ dediğinizde onun işte, evde okulda ve her yerde diğer insanlarla beraber olmak istediğini, başkalarıyla vakit geçirmeyi sevdiğini anlarız.
Kişilik, insanın çevresindeki objelere, olaylara ve diğer insanlara verdiği tepkilerdeki karakteristik özellikleridir. Karakter ise, kişiye özgü davranışların bütünüdür. İnsanın zihinsel, duygusal ve bedensel etkinliğine çevrenin verdiği değerdir. Karakter, eğitimle beraber olumlu yönde değişebilir. Örneğin ‘’Ayşe’nin karamsar bir karakteri var.’’ Dediğimizde Ayşe’nin yaşamının farklı dönemlerinde ve çeşitli durumlarda, olaylara olumsuz yönden bakma, her şeyin kötüsünü bekleme eğilimi olduğunu söyleriz. Yani burada çevrenin verdiği değer yargısı Ayşe’nin karamsar oluşudur. Ayşe’nin karamsar yapısı aldığı eğitimle ve kendi hakkındaki farkındalığının artmasıyla olumlu yönde değişebilir.
Karakter = Kişilik+ Çevrenin değer yargıları diyebiliriz. Karakter deyince akla mizaç gelir. Mizaç ise huy, tabiat, fıtrat olarak bilinir. Mizaç tanımı şu şekilde yapılıyor: ‘’İç salgı bezlerinin çok veya az çalışması gibi kalıtımla gelen fizyolojik özelliklerin oluşturduğu psikolojik tutumlarımızdır.’’ Yani biyolojik yapımızla kişilik özelliklerimiz arasında bir ilişki vardır. Örneğin tiroit bezleri hızlı çalışan bir insanın mizacı ( yaratılışı) hızlı olduğu için bu durum kişilik gelişimine yansır. O insanın kişiliği de kanlı canlı, pratik ve yerinde duramayan bir yapıda olur. Gördüğünüz gibi karakterin içinde kişilik, kişiliğin içinde mizaç, mizacın içinde genler, genlerin ucunda ise anne baba var. Bir çocuğun kişilik gelişiminde anne ve babanın rolü çok büyüktür. Bu roller 2 çeşittir:
Anne babanın genleriyle ilgili olan( zekâ düzeyleri, kişilik özellikleri, becerileri)
Anne babanın çocuğa sunduğu çevre
Genetik özellikler çocuğun potansiyelinin belirlenmesini sağlar. Çevre ise bu potansiyelin kullanımının nasıl olacağını belirler. Çünkü insandaki kişilik gelişimi esnek yapıdadır. Çevreye göre şekil alır. Kişilik gelişiminde anne babanın en önemli rolü ise çocuklarına karşı tutumlarıdır. Örneğin otoriter, aşırı serbest ya da aşırı koruyucu aile tutumları kişilik gelişimini olumsuz etkiler. Çocuğun kişilik gelişiminde en olumlu etki bırakan aile tipi demokratik ailedir. Demokratik ailede çocuklar hem denetlenir hem de tüm ihtiyaçları karşılanır. Bu tür ailedeki anne babalar güven verici, kararlı ve tutarlı insanlardır.
Çocuklarının bazı davranışları yapmalarına izin verirler. Böylece çocukların sorumluluk duygularının gelişmesine uygun ortam hazırlarlar. Sorumluluk duygusu kişilik gelişiminin en önemli parçalarından biridir. Demokratik anne baba tavrı bana kedimi hatırlattı. Tüy yumağı isminde bir kedim var. Yavruları oynarken, etrafı keşfederken onlara hiç müdahale etmiyor. Onları sadece izliyor. Ta ki yavruları kendi bakış alanından çıkacakları yere kadar. Ne zaman yavruları gözden kaybolursa koşarak onların yanına gidiyor. Böylece yavrularının gelişiminin önüne geçmemiş oluyor. Darısı aşırı koruyucu, aşırı serbest ve aşırı otoriter anne babaların başına.
Gelişim psikologları kişilik gelişim sürecini açıklamak için birçok sayıda kuram geliştirmişlerdir. Her bir kuram, insan gelişiminin farklı bir alanına odaklanarak kişilik gelişimini açıklamaya çalışmış. Örneğin Freud Psikoseksüel Kuramı (çocukluğun ve çocukluk travmalarının kişinin gelecek yaşamına etkisi) geliştirmiş. Erikson Psikososyal Kuramı (Kişilik gelişiminin sosyal ve iletişimsel boyutları ve çocukluk sonrası döneme etkileri) tespit etmiş. Piaget, Bilişsel gelişim kuramını ortaya koyarak insanın zihninde bilme ve öğrenme meydana geldiğinde bunun dışa vurmasının olumlu davranış değişikliği olduğunu söylemiş. Bu olumlu değişim ise kişilik gelişimine sebep oluyor. İhtiyaçlar hiyerarşisi kuramcısı Maslow iyi bir varlık olan insanın sürekli kendini geliştirerek kendini gerçekleştirmek istediğini söylüyor. Sosyal ve bilişsel öğrenme kuramları ise kendini gerçekleştirmeyi yaşam boyu devam eden bir öğrenme süreci olarak değerlendirmiş. i̇şte tam bu nokta bizi kişilik gelişiminden kişisel gelişime doğru bir yolculuğa çıkarıyor.
Kişilik Gelişiminden Kişisel Gelişime Yolculuk Nasıldır?
Gelişim psikolojisi bir çocuğun gelişimini 4 döneme ayırır:
Bebeklik (0-2 yaş)
İlk Çocukluk( 3-6 yaş)
Orta Çocukluk ( 7-12)
Ergenlik (13-17 yaş)
Gelişim psikologları bu dönemleri incelerken bilişsel, sosyal-duygusal, fiziksel ve kişilik gelişimleri yönlerinden ele alır. Bilişsel gelişim, kişinin zekâ, düşünce ve dil düzeyindeki gelişimidir. Sosyal-Duygusal gelişim kişinin duygularındaki ve diğer insanlarla ilişkilerindeki değişimleri içerir. Fiziksel gelişim ise kişinin boy, kilo artışı, motor becerilerindeki değişim, beslenme ve hormonal değişiklikleri inceler. Bu gelişimlerin hepsi birbirleriyle iç içedir. İnsan fiziksel yönden gelişirken bilişsel yönden duramaz. Eğer herhangi bir yönde duraksama varsa zaten o anormal bir durumdur. Yani insan bir bütün olarak gelişimini tamamlar. Demek ki insan kişilik gelişimini 18 yaşında büyük ölçüde tamamlamış olur. O zaman insanın aklına şu sorular geliyor: İnsan 18 yaşından sonra kişiliğini geliştiremez mi? Kişilik gelişimi 18 yaşında bitiyorsa insan 18 yaşından sonra öğrendikleriyle ne tür bir gelişim içine girer? Kişilik gelişimini tamamlayan, üniversiteyi başarılı şekilde bitiren bir insanın artık gelişmeye ihtiyacı yok mudur? Yoksa kişilik gelişiminden sonra kişisel gelişim mi başlar? Kafamda deli sorular var. Kişilik gelişimini bitiren kişi, hayat yolculuğunda o kulvarı tamamlamıştır. Başka bir kulvar olan kişisel gelişim yolculuğu başlamıştır. İhtiyaçlar hiyerarşisi kuramcısı Maslow, insana kendini gerçekleştirme hedefi koymuş. Sosyal ve bilişsel öğrenme kuramları kendini gerçekleştirmenin ömür boyu sürdüğünü ortaya koyuyor. Bu nedenle kişilik gelişimini tamamlayan insan kendini gerçekleştirmek adına kişisel gelişim yolculuğuna çıkıyor.
Kişisel gelişim, kişinin kaynaklarını ve yeteneklerini en yüksek düzeyde kullanarak potansiyelini keşfetmesidir. Bu potansiyelini hayatı boyunca geliştirmesidir. Eğitim ve öğretim kişisel gelişim değildir. Ekmek ve su gibi insanın hayatta kalmasını sağlayan temel ihtiyaçlardır. İnsan vücudunun sağlıklı yaşayabilmesi için sadece ekmek ve su yeterli değildir. İnsanın çeşitli vitaminli gıdalara da ihtiyacı vardır. Aynen bunun gibi eğitim hayatı temel ihtiyacımızsa, kişisel gelişimde vitaminli gıdalar gibidir. Düzenli şekilde bu gıdalardan alınması gerekir. Yani günümüzde kişisel gelişim tercih değil, zorunluluktur.
Üniversite diploması alan kişi iş bulma arayışına girer. İşe alım mülakatlarında çalışanlarda aranan en önemli özelliklerden biri de bilgilerini güncelleştirebilme yeteneğine sahip olmalarıdır. Her insan, bilgilerini sürekli tazelemeli. İçinde bulunduğumuz hızla gelişen bilim ve teknoloji çağı bunu gerektirir. Bu da kişisel gelişimle mümkündür. Enstitü'de Kendini Geliştirme Eğitimi ile birlikte birçok online kişisel gelişim eğitime katılabilirsiniz. Dijital pazarlama eğitimi, NLP eğitimi, İngilizce mülakata hazırlık eğitimi, kurumsal yaşam ve iletişim eğitimi, empati ve iletişim eğitimi gibi eğitimler günümüzde kişisel gelişim eğitimleri için gerekli görülen eğitimlerdir.
Kişilik Gelişimi İle Kişisel Gelişim Arasındaki Farklar Nelerdir?
Kişilik gelişimi ve kişisel gelişimin ne demek olduğunu açıklamaya çalıştık. İlk bakışta ikisi de aynı anlama geliyormuş gibi gözükse de aslında farklı kavramlardır. Kişilik gelişimi ve kişisel gelişim arasındaki farklar şunlardır:
Kişilik gelişimi 0-18 yaş arasında olan bir süreçtir. Kişisel gelişim ise doğumla başlar, ölene dek sürer.
Kişilik gelişiminde anne ve babanın rolü çoktur. Anne ve babanın çocuğa karşı tutumları, anne ve babanın çocuğa sunduğu çevre kişilik gelişimini doğrudan etkiler. Olumsuz anne ve baba tutumları, yanlış çevre çocuğun kişiliğini öfkeli, kaygılı ya da tembel yapabilir. Kişisel gelişimde ise en büyük rol kişinin kendi iradesindedir. Kişisel gelişimde anne, baba ve çevre kişiyi daha az etkiler.
Kişilik gelişimi insanın farkında olmadan (bilinçsiz), yaş almasıyla yaşanır. Kişisel gelişim ise kişinin kendini geliştirmek için bilinçli aldığı eğitimlerdir.
Dünyaya gelen her insan iyi ya da kötü kişilik gelişimi yaşar. Ama kişisel gelişim herkesin yaşaması zorunlu olan bir gelişim türü değildir. İsteyen bu yolculuğa çıkar.
Kişisel gelişim yolculuğuna çıkan kişinin potansiyelini keşfetmek için kendini tanıması gerekir. Kendini tanımak, kişiliğini tanımaktır. Kişisel gelişim, bize kişilik gelişimimizin özetini çıkarttırır. Kişiliğimiz bizim servetimizdir. Kişisel gelişim ise o serveti nasıl kullanacağımıza dair bize yön verir.
Kişilik gelişimi sebep, kişisel gelişim sonuçtur. Kişiliğimiz nedeniyle kişisel gelişimimiz daha iyi ya da daha kötü olabilir.
Kişisel Gelişimle Kişiliğim Nasıl Gelişir?
Kişilik deyince akla merhametli, cömert, güler yüzlü ve adil gibi kavramlar gelir. Örneğin ‘Ali çok merhametli biridir.’ dediğimizde Ali’nin insanlara, hayvanlara ve bitkilere karşı çok nazik olduğunu anlarız. Onlara zarar vermediğini ve vermeyeceğini kabul ederiz. Dünyadaki herhangi bir canlıyı incitmeyen Ali’nin tüm dünyaya çok büyük katkısı var demektir. Ali, tüm dünya için değer üreten, saygın biridir. Görüldüğü gibi kişiliğimizde bulunan sadece merhamet duygusu bile hem bize hem de dünyaya çok değer katıyor. Buradaki en kritik nokta ise şu: Ali’nin bu merhamet duygusunu kişilik gelişimi döneminde kazanmasıdır. Kişilik gelişimi döneminde kazanılmayan, içinde cevheri gelişmemiş bir duygunun ateşini kişisel gelişimle yakamayız. Bu nedenle kişilik gelişimi döneminde anne ve babalara çok iş düşüyor.
Bebek ve çocukluk döneminde çocuğun sevgi, saygı ve güven ihtiyacını karşılamak, kişilik gelişiminde çok etkilidir. Çocuğun fiziksel gelişimine önem verdiğimiz kadar ruhsal gelişimine de önem vermemiz gerekiyor. Ruhsal olgunluğa erişen çocuk zaten kişilik gelişimi dönemi bittikten sonra da kendini geliştirmeye, kişisel gelişimini daha üst düzeyde sürdürmeye devam edecektir.
Kişisel gelişimle kişiliğim gelişir. Nasıl? Kişilik gelişimi döneminde pozitif duygular( merhamet, adalet) edinebildiysem gelişir. Zaten kişisel gelişimin manası var olan potansiyeli keşfetmek değil mi? Olmayanı nasıl keşfedeceğiz? Keşfetmek, olanı bulmayı gerektirir. İcat ise yeni yapılan şeydir. Kişilik gelişimi dönemi bitince (18 yaşından sonra) ise insanda yeni duygular üretmek çok zordur. Bu nedenle kişilik 0-18 yaş arasında kazanılır. Kişisel gelişim, kişilik gelişimi döneminde kazandığımız yetenekleri, pozitif duyguları doğru yerlere kanalize etmemize yarar. Kişisel gelişim yolculuğunda kişinin tek rehberi kendi iradesidir. Kişilik gelişimi döneminde insan iradesi ne kadar çok güçlendirilirse gelecekte de insana kişisel gelişimi adına bu irade gücü rehberlik edecektir. Kişisel gelişimle kişiliğimiz nasıl gelişir? Kişiliğimizde tespit ettiğimiz negatif duygularla başa çıkabilirsek gelişir. Hatalarımızı fark edip düzeltmeye çalışarak, eksik yönlerimizi tamamlamaya gayret ederek kişiliğimiz gelişebilir.
Kişisel gelişimdeki stres yönetimi eğitimi, kendi kendine koçluk eğitimi, hayır diyebilmek eğitimi ve zaman yönetimi gibi eğitimler bize bu konuda çok yardımcı olacaktır.
Kişiliğimi nasıl geliştirdim sorusuna umarım şu şekilde cevaplar verebiliriz: Anne ve babamın demokratik tutumlarıyla geliştirdim. Kişiliğimi nasıl geliştirdim? Anne ve babamın bana sunabildiği maddi ve manevi imkânları en verimli şekilde kullanarak geliştirdim. Kişiliğimi nasıl geliştirdim? Ergenliğin mazeretlerine sığınmadan aklımı kullanarak zekâmı ve zamanımı en üst düzeyde değerlendirerek kişiliğimi geliştirdim. Kişiliğimi nasıl geliştirdim? Her yaş aldığımda tek bildiğim şeyin hiçbir şey bilmemek olduğunu kabul ederek geliştirdim. Kişiliğimi nasıl geliştirdim? İnsanı, tabiatı ve tarihi okuyarak geliştirdim. Kişiliğimi nasıl geliştirdim? Sabır, merhamet, adalet, cömertlik ve pozitif bakış açısı gibi erdemleri elimde bir meşale gibi tutarak kişisel gelişim yolculuğuna başladım. Evet, yanlış okumadınız. Bu yolun daha başındayız. İyi yolculuklar.
Süleyman Demirel Üniversitesi Halkla İlişkiler bölümünü, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'ni bitirdi. Amerika’da bulunduğu dönemde ‘’Tesol’’ ve ‘’Child Psychology’’ sertifikalarını aldı. Anaokullarında çalıştı. Türkiye’de ise çeşitli kurslarda Arapça öğreticiliği yaptı. Orta derecede İngilizce ve Arapça bilmektedir.
