İşaret Dili Hareketleri ve Anlamları

El, parmak, kol veya vücut hareketlerinin bir arada kullanılarak, yüz ifadelerinin de yardımıyla fikirlerin karşı tarafa iletilmesi işaret dili olarak adlandırılır. İşaret dili evrensel bir dil değildir ve dünya üzerinde 135’in üzerinde farklı işaret dili bulunur. Türk işaret dili, Türkiye genelinde yaklaşık 1.5 milyon birey tarafından kullanılır. Nasıl bir dil için alfabe, kelime ve cümle yapısı bilgisi önemliyse, görsel bir dil olan işaret dili için de işaret dili hareketleri ve anlamları büyük öneme sahiptir.

Türk İşaret Dili Alfabesi

İşaret dili alfabesi yerlerin ve yerleşik bir işareti olmayan şeylerin adlarını hecelemenin anahtarıdır. Tıpkı birçok farklı işaret dili olduğu gibi, birçok farklı işaret dili alfabesi de vardır. İşaret dili, her dilde farklı olsa da genellikle Amerikan işaret dili alfabesi ile diğer işaret dillerinin alfabeleri arasında büyük benzerlikler olduğu görülür. Parmak alfabesi de denilen bu alfabede genelde tek el kullanılır. Ama Türk işaret dili alfabesine bakıldığında bu durumun farklı olduğu görülür. Türk işaret dili alfabesinde Türkçede kullanılan 29 harfin her biri için bir işaret bulunur. C, I, L, O, P, U ve V harfleri içi tek el kullanılırken, diğer harfler için iki el birden kullanılır.

Türk işaret dili alfabesinin kullanıldığı bazı durumlar vardır. Özel isimler, yabancı dillerden alınan kelimeler, kısaltmalar, eş anlamlı işaretler, bilimsel terimler ve ekler için alfabe kullanılabilir. Tabi bu özellikleri taşıyan bazı kelimelerin Türk işaret dili karşılıkları olduğundan o kelimelerde alfabe kullanılmasına gerek kalmaz. Bunlara ek olarak insanlar tarafından anlaşılmayan veya henüz bir işarete sahip olmayan kelimelerde de Türk işaret dili alfabesi kullanılır. Örneğin Türk işaret dilinde ağaç kelimesi için belirli bir işaret varken, ağacın bir türü olan meşe için bir şekil bulunmamaktadır. Bu nedenle meşe kelimesinin her harfi tek tek işaret dili alfabesi ile gösterilmelidir.

Türk İşaret Dilinde Sayılar

Türk işaret dilinde sayılar tek el kullanılarak gösterilir. Tek basamaklı olmayan sayılarda bazen ilk ve ikinci rakam peş peşe gösterilirken üç basamaklılarda bu durum değişebilir. Örneğin, 200 sayısı 2 rakamının alından çeneye indirilmesi, 2000 sayısı ise 2 sayısının çeneye inerek daha sonara dışarıya doğru hareketi ile gösterilir.

İşaret Dili Hareketleri ve  Anlamları Neler?

Dil bilgisinde sesler sistemli bir şekilde bir araya gelir. Fakat işaret dili teknikleri arasında sözcükler/işaretler, el şekli, konum, hareket, yönelim ve el dışı hareketler olmak üzere beş farklı durum söz konusudur. Aynı açı ve konuma sahip el işaretleri farklı anlamlara gelebilir. Bu dilbilgisindeki sesteş sözcükler gibi düşünülebilir. Örneğin, Türk işaret dilinde portakal kelimesi el işareti konum ve açı olarak birçok kelime ile aynı şekilde gösterilir. Bu işaret Türkiyenin illerinden Antalya ve renklerden turuncu anlamına da gelir. Fakat tabi ki kullandığınız yere ve olaya göre anlam farkı yarattığından bu durumlar düşünülerek kullanılmalıdır.

Bir işaretin sadece konum ve açısını değiştirerek de anlam değişikliği yaşayabilirsiniz. Örneğin, Türk işaret dilinde ışık işaretini konum olarak havada yaparsanız lamba anlamı taşır. Eğer aynı hareketi yanda yaparsanız bu sefer araba farı anlamı verirsiniz. Benzer bir örnek elek ve deprem kelimeleri için verilebilir. Türk işaret dilinde deprem kelimesi için iki elinizi avuç içleriniz aşağıya gelecek şekilde tutup sağa sola sallamanız gerekir. Elek kelimesi için ise tersini yaparak, avuç içleriniz yukarıya gelecek şekilde sağa sola sallamalısınız.

Araştırmalar Türk işaret dili hareketlerinin temelini oluşturan 33 tane el şekli olduğunu gösterir. Örneğin, tek el ile yapılan C şekli Türkiye, kahve, ay ve şeytan anlamları taşır. Benzer şekilde L şekli Perşembe, Çarşamba, festival ve bağırma anlamlarına gelmektedir. Elin tüm parmaklarının açık şekilde havada durduğu, 5 anlamına da gelen hareket siyah, var olmak, istemek ve bilmek kelimeleri için kullanılabilir.

Amerikan işaret dili alfabesinde a harfi yerine geçen yumruk şekli, Türk işaret dili hareketlerinde sıkılmak ve kızmak anlamlarını taşır. Yine Amerikan işaret dili alfabesinde bulunan ve Türk işaret dili alfabesindekinden farklı şekilde gösterimi olan C şekli servis, bardak ve dürbün anlamları taşır. İşaret dili hareketleri arasında belki de en enteresanlarından biri de parmak şıklatmadır. Parmak şıklatma unutmak, kaçmak, dans etmek ve arabalar için hızlı anlamlarında kullanılır.

Bazı durumlarda işaret dili hareketleri cümlede kullanım şekline göre fiziksel bir yapıyı da ifade edebilir. Örneğin, işaret parmağı ileri doğru uzatıldığında insan kelimesini ya da ince bir objeyi tarif ediyor olabilir. Havada düz olarak duran el, düz objeleri veya araba, minibüs, bisiklet gibi taşıtları betimleyebilir. Aynı hareket arkadaş, dövmek, dur ve yardım gibi anlamlar da taşır. Bu şekilde duran bir elin baş parmağını avuç içine doğru kapayarak İstanbul, fare, ayna ve eşit kelimeleri ifade edilmiş olur.

Türk işaret dilinin yapısı Türkçe'ye benzer özellikler gösterir. Yani sırasıyla özne, nesne ve yüklemden oluşur. Fakat işaret dilinin dilbilimsel ve biçim bilimsel yapısı nedeniyle özne, nesne ve yüklemin yerleri değiştiğinde anlam değişikliği yaşanır. Bunun yanı sıra işaret dilinde ekler kullanılamadığından, bu ekler dudak hareketleri ile vurgulanmalıdır. Örneğin, Kitabımı aldı cümlesi Benim kitap aldı o şeklinde işaret diline çevrilir. Aynı durum zaman değişimlerinde de söz konusudur. İşe gidiyorum ve İşe gittim cümleleri arasındaki zaman farkı dudak hareketiyle ya da İşe gidiyorum cümlesi önüne zaman ifadesini gösteren Şimdi kelimesi konularak gösterilir.

İşaret Dili Nasıl Öğrenilir?

İşaret dili öğrenirken diğer yabancı dilleri öğrenirken yaşanılan tüm süreçlerle karşılaşılır. Tek farkı el, kol, vücut hareketleri ve mimiklerin kullanılmasıdır. Evrensel olmayan bir dil olan işaret dilini öğrenmek de biraz sabır gerektiren bir iştir. Görsel açıdan büyük önem taşıdığından, bu öğrenme sürecinde videolar en büyük yardımcı olur. Videoların dışında uzman bir eğitmen ile online eğitim olarak canlı derslere katılmak, işaret dilini yeni öğrenmeye başlayan biri için en iyi yöntemdir. Bilgisayar, tablet veya akıllı telefonunuz varsa internet ortamında Enstitü tarafından sunulan Temel işaret dili kursu size faydalı olacak. Uzman eğitmen eşliğinde gerçekleşen işaret dili eğitimi, işaret dili alfabesi ile başlar. Uzaktan eğitim sonunda temel düzeydeki cümleleri kurmaya başlayabilirsiniz. Ders notları, canlı dersler ve videolar ile pekiştirilen eğitim sonunda işaret dili eğitimi sertifikanıza sahip olabilirsiniz.

İşaret dili eğitimi ile temel düzeyde öğrendiğiniz işaret dilini ileri seviyeye çıkarmanız da mümkün. Enstitü tarafından sunulan ileri seviye işaret dili kursuimi sosyal yaşantınız yanında kariyer hayatınızda da rahatlıkla iletişim kurabileceğiniz düzeyde işaret dili eğitimi sunmaktadır. Uzman eğitmen eşliğinde karşılıklı diyaloglar ile pekiştirebileceğiniz eğitimi 20 saat/3 haftada tamamlayabilirsiniz. 1 yıl boyunca tüm eğitim dokümanlarına ulaşabilir, eğitim sonunda da sertifikanızı alabilirsiniz.