İş Güvenliği Uzmanı Nedir? Ne İş Yapar? Nasıl Olunur?

Hayatımızın büyük bir bölümünün geçtiği iş yerlerinin güvenliği oldukça önemlidir. Çalışma koşullarına uygun olması, işveren ve işçi açısından sağlıklı bir ortam yaratmaktadır. Ülkemizde 2013 yılında kabul edilen İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile yeni bir sektör ortaya çıkmıştır. Bakanlık tarafından yetkilendirilen kişiler, uzmanlık belgeleri ile ilgili kuruluşlarda çalışır. İş alanlarının çeşitliliği sebebi ile istihdam kolaylığı sağlanan bir meslek koludur. Bazı kurumların iş güvenliği danışmanlık hizmeti alması zorunlu hâle gelmiştir. Yapılan kanuni düzenlemeler, uzmanların riskleri kolaylıkla belirlemesini kolaylaştırmıştır. 

İş Güvenliği Uzmanı; çalışma hayatının insan odaklı bir ortama kavuşmasını sağladığı gibi güvenli olmasına da yardımcı olur. Belirli kanuni tedbirler çerçevesinde hareket eden kişiler, risk altında olan işletme ve firmalarda eğitim verir. Çalışma hayatını denetleyerek eksiklikleri belirler, çalışanların güvenliğini üst noktaya taşırlar. Gerekli düzenlemeleri gerçekleştiren uzmanlar, hızlı büyüyen ve çeşitli sektörlere hitap eden bir meslek alanıdır. Mühendislik ve Mimarlık eğitimi veren fakülte mezunları, sınavlara girerek İş Güvenliği Uzmanı unvanını alır.

Bu içeriğimde, sizlere İş Güvenliği Uzmanı nasıl olunur, alınması gereken eğitimler ve kişinin görevleri gibi pek çok detayı anlatacağım.

İş Güvenliği Uzmanı Nedir?

İş Güvenliği Uzmanı; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından görevlendirilen, ilgili sertifika sahibi kişilere verilen mesleki bir unvandır. İş yerlerindeki tüm riskleri belirleyen kişiler, gerekli önlemlerin alınması için rehberlik görevini üstlenir. İş Güvenliği Uzmanlığı belgesi alarak istihdam edilir. bakanlık ve ilgili kuruluşlarda çalışan müfettişler, mimarlık ve mühendislik fakültelerinden mezun olan kişiler, fabrika ve üretim alanlarında çalışır. uzmanlar, iş yerlerini çevre, sağlık ve güvenlik ile ilgili prosedürlere göre denetler. bir bilim dalı olarak kabul edilen bu alan içerisinde, çeşitli araştırma yöntemleri ile bilimsel ve deneysel çalışma alanları da bulunur.

Kurumların alması gereken önlemleri tespit eder. Risk analizleri yaparak rapor düzenleyerek yetkili kişilere iletir. İşletmenin güvenlik tedbirlerini alıp almadığını kontrol eder. Uzmanların çalışma alanları, belge tiplerine göre değişiklik gösterir. 50 kişi veya üzerinde personel çalışan iş yerlerinin İş Güvenliği Uzmanı bulundurması zorunludur.

İş Güvenliği Uzmanı Ne İş Yapar?

Çalışanların sağlığı ve iş yerinin güvenliği ile doğrudan ilgilenen uzmanların kriz anlarını yönetmesi gerekir. Çalışma alanını riske atacak durumlara karşı önlem alır. İş ortamlarında oluşan tehdit durumlarına karşı yapıcı çözümler yaratır. Mevzuata uygun stratejiler üretir. Uzmanlık belgesinin sınıfına göre uzmanların mesleği, çalışma alanları ve çalışma süreleri değişir. İş Güvenliği Uzmanı'nın amacı; çalışma verimliliğini artırmak, riskli durumları belirleyip kurumun maddi ve manevi zararlarını en aza indirmek, risk unsurlarını değerlendirip ortadan kaldırmak gibi unsurlar yer alır. Ayrıca, işin gerektirdiği nitelikler ile çalışan arasında uyum sağlamak, çalışma alanlarını negatif etkilere karşı korumak, sağlıklı bir çalışma ortamı yaratmak da görevleri arasında bulunmaktadır.

İş Güvenliği Uzmanı'nın yetkileri şöyledir;

• İş yerini yönetmeliklere uygun belirlenen sağlık ve güvenlik standartlarına göre denetler. 

• İş yerindeki tehlikeleri mevzuata göre giderir.

• Doğal afet, kaza, yangın ve patlama gibi durumlar için planlama yapar. Acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini sağlar.

• İş yerinin bütün bölümlerini inceleyerek gerekli bilgi ve belgelere ulaşır, çalışanlarla görüşür. 

• Malzemelerin tehlikeli olup olmadığını analiz ederek insan ve çevre sağlığına uygunluğunu kontrol eder. 

• Farklı birimler ile işbirliği yaparak iş süreci ve uygulamalarını sağlıklı hâle getirir. 

• Güvenlik, sağlık, çevre ve acil durumlara hazırlıklı olma gibi konularda çalışan ve yöneticilere eğitimler verir.

• İş yerindeki sağlık programlarını yürütür ve sürdürülebilir hâle getirir.

• Hayati tehlike oluşturan durumları işverene bildirir. İyileştirici önlemler alınmasını sağlar.

• Çalışanları potansiyel tehlikelerden korur. Sağlıklı bir hizmetin gerektirdiği prosedürleri uygular.

• Olası kaza ve tehlikelere önceden engel olur. Kazaların nedenlerini detaylı bir şekilde öğrenip tekrarlanmasına izin vermez. 

• İşverenlere danışmanlık ve rehberlik hizmeti verir. Makine ve teçhizatların durumu, seçimi, bakımı ile iş planlaması, koruyucu donanımların seçilmesi ve iş güvenliği kurallarını anlatır.

• Risk analizi yaparak rapor hazırlar. Sonucu yetkili makama sunar. 

• Çalışma ortamını uygun şekilde düzenler. Periyodik bakım yaparak kontrol ve ölçümleri planlar. Uygulamaları gerçekleştirir. 

• Tehlike sınıfına göre tatbikat düzenler. Sonuçlara göre değerlendirme yapar. 

• İş yeri hekimi ile koordineli olarak çalışıp yıllık çalışma planını hazırlar.

• İşverenin belgesi dahilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapar. 

• Herhangi bir yapıcı çözüm üretilmiyorsa, Bakanlığa bildirir.

• Belgeyi aldıkları tarihten itibaren 5 yıllık aralıklarla mesleki eğitimlere katılmak zorundadır. 

• İşçi sağlığını tehdit eden durumlar ile karşılaştığı zaman işverenin onayıyla işi durdurma yetkisi bulunmaktadır.

İş Güvenliği Uzmanı Maaşları

İş Güvenliği Uzmanlığı; A, B ve C olmak üzere 3 sınıfa ayrılır. Maaş; iş yerlerinin üretim ve hizmet sınıflarına göre de farklılık gösterir. C; az tehlikeli, B; az tehlikeli veya tehlikeli, A; bütün tehlikeli sınıflarda yer alan iş yerleri olarak kategorize edilir. C sınıfı ile başlayan uzmanlık, B ve A 'ya doğu yükselerek devam eder. Kişiler, yıllık enflasyon değerine göre kazanç sağlar. Belge sınıfına göre de maaş tutarı değişmektedir. C sınıfı en az maaşı alırken B ve A sınıfına üst sınırdan ödeme yapılır. En düşük 2.820 TL, en yüksek 8.970 TL olan maaş, ortalama 4.880 TL olarak belirlenmiştir.

Belge sınıfına göre maaşlar şöyledir;

• A sınıfı; 5.000 TL ile 7.500 TL arası belirlenir.

• B sınıfı; 3.500 TL ile 6.000 TL arası saptanır.

• C sınıfı; 3.000 TL ile 4.500 TL arası ödenir.

İş Güvenliği Uzmanı Nasıl Olunur?

Çalışma sahasının çeşitliliği nedeni ile, her geçen gün ilgi gören bir meslek haline gelmiştir. İş güvenliği uzmanı nasıl olunur sorusu hemen hemen herkesin mesleği tanıma sürecinde cevabını aradığı bir sorudur. İş sağlığı ve güvenliği bölümlerinden mezun olan lisans veya ön lisans öğrencileri, fizik, kimya, biyoloji gibi bölümlerden mezun olan kişiler, mühendislik veya mimarlık mezunları ve bakanlık veya ilgili kuruluşlarda çalışma şeklini denetleyen müfettişler, iş güvenliği uzmanı olabilir. Bu süreçte öncelikli olarak, bakanlıkların yetki verdiği eğitim kurumlarında uygulanan eğitimlere katılmak ve belge alma hakkını elde etmek gerekir. ÖSYM tarafından uygulanan sınavdan başarılı olan kişiler iş güvenliği uzmanı belgesini alabilirler.

Üniversitelerin Mimarlık, Fen ya da Mühendislik Fakültelerinden mezun olan kişiler, aldıkları eğitim sonucunda İş Güvenliği Uzmanı sertifikası alır. Fizik ve Kimya Bölümü mezunları da teknik eleman unvanı ile eğitimlere katılıp uzmanlık belgesi sahibi olur. Bakanlığın görevlendirdiği kurum ve kuruluşlar ile üniversiteler tarafından eğitim alırlar. Türk Ticaret Kanunu'na uygun faaliyet gösteren kuruluşların düzenlediği 180 saat uygulamalı, 40 saat teorik eğitimi alıp sınavlara katılır ve sertifika kazanma hakkına sahip olurlar.

İş Güvenliği Uzmanı'nda olması gereken özellikler;

• Dikkatli, sabırlı ve titiz olmak,

• Güvensiz çalışma alanlarına ve çevresel kaygılara çözüm bulma kabiliyetine sahip olmak,

• Güvenlik önlemlerini ve endişeleri çalışanlara, yöneticilere aktarabilecek iletişim yeteneğinin olması, 

• Uzun süreli seyahatleri karşılayabilecek ve ayakta durabilecek fiziksel yeterliliğe sahip olmak.

İş Güvenliği Uzmanının Sorumlukları Nelerdir?

İş güvenliği uzmanı nasıl olunur sorusunu yanıtladıktan sonra iş güvenliği uzmanı ve sorumluluklarını inceleyelim.

•  İş güvenliği uzmanı görevini yerine getirirken, işin normal işleyişini mümkün olduğunca aksatmamalıdır. İşletmede verimli bir çalışma ortamının oluşmasına katkıda bulunmalıdır. İşverenin ve işletmenin meslek sırları, ticari durumları ile alakalı gizli tutulması gereken bilgileri, işletme dışına çıkarmamakla yükümlüdür.

• İş güvenliği uzmanı, iş güvenliği görevinin aksamaması için, hizmet verdiği işverene karşı sorumluluk taşımalıdır.

• Çalışanın personelin ölümü veya maluliyetiyle neticelenen, vücut bütünlüğünün bozulmasına sebep olan iş kazaları olması sonucunda, ihmali bulunan iş güvenliği uzmanına ait yetki belgesi geçerliliği altı ay askıya alınır. İhmalin kesinleşmesi yargı kararı ve malullüğün belirlenmesinde “5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 25 inci maddesindeki kriterler esas alınır.”

• İş güvenliği uzmanı, çalışmakta olduğu işletmede meydana gelen çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyeleri, işyeri doktoru ile oluşan çalışmaları ve gerekli gördüğü diğer tüm konuları onaylı deftere yazar.

İş Güvenliği Uzmanının Çalışma Süresi Nasıldır?

İş güvenliği uzmanı nasıl olunur sorusu araştırılırken en çok merak edilen detayların başında çalışma süreleri gelmektedir.

• 10 kişiden az çalışan sayısına sahip, düşük tehlikeli sınıfta bulunan işletmelerde çalışan başına senede en az 60 dakikadır.

• Düşük tehlikeli sınıfta bulunan çalışan başına ayrılan süre ayda en az 10 dakikadır.

• İşletmeler arasında tehlikeli sınıfta bulunanlarda, çalışan başına ayrılan süre ayda en az 20 dakikadır.

• Fazla tehlikeli sınıfta bulunan işletmelerde, çalışan başına ayrılan süre ayda en az 40 dakikadır.

• Düşük tehlikeli sınıfta bulunan işletmelerde, her 1000 çalışanı kapsayacak tam gün çalışması belirlenen, en az bir iş güvenliği uzmanı bulundurulur. İşletmede çalışan rakamının 1000 sayısının tam katlarından çok olduğu durumlarda, arda kalan çalışan sayısı göz önüne alınarak, birinci fıkrada değinilen özelliklere uygun iş güvenliği uzmanı ilave olarak bulundurulur.

• Tehlikeli sınıfta bulunan işletmelerde, 500 çalışan personel için tam gün bulunacak en az bir iş güvenliği uzmanı görev alır. Çalışan personel sayısının 500 kişi sayısının tam katlarından yüksek olması durumunda arda kalan çalışan sayısı göz önüne alınarak, birinci fıkrada değinilen özelliklere uygun iş güvenliği uzmanı ilave olarak bulundurulur.

•  Fazla tehlikeli sınıfta bulunan işletmelerde her 250 çalışan personel için tam gün görev alacak en az bir iş güvenliği uzmanına görev verilir. Çalışan personel sayısının 250 kişi sayısının tam katlarından çok olması durumunda, arda kalan çalışan sayısı göz önüne alınarak birinci fıkrada değinilen özelliklere uygun iş güvenliği uzmanı ilave olarak göreve alınır.

• İş güvenliği uzmanı, işletme ile karşılıklı yapılan sözleşmede belirtilen süre boyunca iş yerinde hizmet verir. Birden fazla işletme ile kısmi süreli iş sözleşmesi yapılması durumunda, işletmeler arasında yol süresi belirlenir ve bu süreler haftalık kanuni çalışma süresinden indirilir.

İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitimi Nasıl Alınır?

Bakanlık tarafından belirlenen eğitim programları iki bölümden meydana gelir. Bunlar; teorik ve uygulamalıdır. Teorik eğitimin süresi 180 saatten az olamaz. Uygulama eğitimi 40 saatten az olamaz. Toplamda uygulanan eğitim 220 saatin altında olamaz. Teorik eğitim uzaktan en fazla yarısı olacak şekilde verilebilir. Uyulama eğitimleri ise ancak iş güvenliği uzmanı çalışan işletmelerde yapılabilir. İş güvenliği uzmanı nasıl olunur, eğitim nasıl alınır sorusunu akıllara getiriyor. İş güvenliği uzmanı eğitimi, gereken donanıma sahip, Bakanlık tarafından yetki verilen kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilebilir. Bu kuruluşlar, üniversiteler ve Türk Ticaret Kanunu hükümlerini uygulayan işletmeler tarafından kurulan kurumlardır. Enstitü online eğitimler arasında yer alan iş sağlığı ve güvenliği eğitimi, bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Eğitimini tamamlayan iş güvenliği uzmanı adayının sınavı Bakanlık tarafından yapılır. İlk sınavda başarılı olamayan, bir sınava daha girme hakkına sahiptir. İkisinden de başarısız olursa yeniden eğitim programına katılması gerekir. Sınavdan 100 puan üzerinden 70 puana ulaşan adaylar başarılı kabul edilir.

İş Güvenliği Uzmanlığının Yetki Alanları

İş güvenliği uzmanı nasıl olunur, yetkileri nelerle sınırlıdır, merak edilen bir diğer önemli husustur. İş güvenliği uzmanının yetkilerini inceleyelim.

• İşletmeye yazılı olarak iletilen, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili uygulanması gereken tedbirlerden hayati tehlikesi olanları, iş güvenliği uzmanının belirlemesi ve makul bir zaman içinde  işveren tarafından oluşturulması durumunda, bu durumu iş yerinin bağlı olduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür.

•  İşletmede belirlenen, hayati tehlikenin çok önemli ve önlenemez olması ve bu durumun acil müdahaleye başvurmaya ihtiyaç olması halinde, işin durdurulması için işverenle görüşme yapmak.

• Görevi üzerine iş yerinin bütün iş akışı içinde, iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve derinlemesine araştırma yapmak, gereken bilgi ve belgeleri elde etmek ve çalışanlarla görüşmeler yapmak.

•  Kendi sorumluklarını kapsayan konularda işverenin bilgisi olması şartı ile ilgili kurum ve kuruluşlarla işletmenin iç düzenlemelerine uyacak şekilde iş birliğinde bulunmak.

• İş güvenliği uzmanı, tam süreli iş sözleşmesine bağlı ise, çalıştıkları işletme ile ilgili mesleki gelişimlerini arttırmaya yönelik eğitim, seminer organizasyonlarında bulunma hakkına sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda bulunduğu sürelerden bir sene içinde toplam beş iş günü çalışma süresi sayılır ve bu süreler nedeniyle iş güvenliği uzmanın hak edişinden kesinti yapılamaz.