İroni Ne Demek? İroni Örnekleri Nelerdir?
İroni Nedir? | İroni Örnekleri | İroni Nasıl Yapılır? |
---|---|---|
Söylenenin tam tersi anlamı ifade etme sanatıdır. | Buluşmaya geç kalan birine 'Vay yine erkencisin!' demek. | Anlatmak istenen şeyin tam tersini vurgulayarak kastedilen anlamı ifade etmektir. |
Gülmece, alay etme sanatıdır. | Salça almak için markete gitmek ama almadan dönmek. | Doğrudan değil ima yoluyla mesaj vermek. |
Bir durumun, görünenden veya olması gerekenin aksine şekilde ilerlemesidir. | Surat asan birine 'Yüzünde güller açıyor' demek. | Gerçeği veya kendi amacınızı ima yoluyla ifade etmek. |
Eleştirel bir yaklaşımdır ve genellikle mizahi bir ton taşır. | Temiz olmayan bir ev için 'Evin de bal dök yala!' demek. | Algıda seçicilik sağlayacak şekilde ifadeyi kullanmak. |
İfade edilen ile kast edilen, söylenen ile amaçlanan arasındaki farktır. | Yüksek sesle müzik dinleyen birine 'Biraz daha yükselt, komşular duymadı sanırım!' demek. | İfadeyi, kast edilen anlamı ima edecek şekilde kullanmak. |
Alaycılığı hissettirmeyecek ifadeleri kullanma sanatıdır. | Boş konuşan birine 'Ah bir kitap yazsan, bestseller olur!' demek. | Zekice seçilmiş kelimeler ve tonlama kullanarak alaycılığı gizlemek. |
Etkili bir dil silahıdır, Yunanca 'eironeia' kökenlidir. | Düşük not alan birine 'Yine birinci oldun!' demek. | Kendi amacınıza ulaşmak için algıyı kendi üzerinize çekmek. |
Asıl amaç iğneleme olan bir söz sanatıdır. | Geç kalkan birine 'Sabahçı mısın birader?' demek. | Seçilen kelimeler ve nasıl söylendiği çok önemlidir. |
Kişiyi, olayı veya durumu eleştirel bir bakışla yorumlama sanatıdır. | Bir sürekli yemek isteyen birine 'Bir gün aç kalmışlığı var mıdır acaba?' demek. | Gözlem gücü, zamanlama ve kararlılık gerektirir. |
Zeka ve dilin gücü ile bir durumu dikkat çekici şekilde anlatma yöntemidir. | Her gün spora giden birine 'Ne, bugün de koşuya mı gidiyorsun?' demek. | Karşı tarafı rencide etmeden, yüzeysel olarak mesaj vermeyi gerektirir. |
Bazı kelimelere, kullanılırken farklı anlamlar yüklenmesi veya gerçek anlamı bilinmeden kullanılması ister istemez kavram karmaşaları doğuruyor. İnsanlar kelimelere tam anlamıyla hakim olmasalar da farklı görünebilmek, dikkat çekebilmek için bilmedikleri kelimelerle konuşmalarını süslemek istiyorlar. Dolayısıyla sık kullanılmasına rağmen bazı kelimelerin anlamları kafa karıştırıyor, muallak kalıyor. O kelimelerden biri “ironi” kelimesidir.
İnsanların “ironi yapıyorum”, “ne ironik?” veya “ironik bir durum” gibi ifadeler kullandığını duyarsınız. Edebiyatta, edebi incelemelerde de sıklıkla kullanılan buna karşın tam anlamı konusunda kafaların karışık olduğu kavramlardan biridir “ironi” kavramı.
Türk Dil Kurumu, 2005 basımı sözlükte “ironi” kelimesine ilk olarak, “Gülmece”; ikinci olarak “Söylenen sözün tersini kastederek kişiyle veya olayla alay etme” anlamlarını vermiş. İroni kelimesinin edebi anlamı, “bir durumun, görünenden veya olması gerekenden farklı şekilde ilerlemesi veya sonuçlanması” olarak tariflenebilir.
İroni, söylenenin tam tersinin kastedildiği ifadedir. Söylenen söz ya da yapılan eylem, ciddi görünmekle birlikte, tamamen karşıt söz ya da eyleme dikkat çekerek durumu bir çelişki noktasına taşımamak ister. Böylelikle, söylenmek istenen şeye daha fazla dikkat çekilmiş olur. İroni çoğunlukla mizahi bir yön içermekle birlikte esasen eleştirel bir yaklaşım taşır.
İroni Örnekleri
İroni kavramını örnekle açıklamak ve anlamak daha kolay olabilir; Örneğin, yemek yapmak için salça ihtiyacınız oldu ve evde kalmadığı için markete gittiniz. Markette ihtiyacınız olan bir çok şeyi alıp, salça almayı unutarak eve dönmeniz, ironik bir durum olur – çünkü bu tam olarak “amaçlanan” şeyin tersine gelişen bir durumdur.
Buluşmaya geç kalan birine “Vay yine erkencisin!” dediğinizde,
Surat asan arkadaşınıza “Yüzünde güller açıyor, seni böyle görmek ne güzel!” dediğinizde, ironi yapmış olursunuz.
İroni Yapmak Ne Demek?
İroni yapmak bir söz sanatıdır diyebiliriz, aslında söylenenin tam tersinin ifade ediliyor olmasıdır.
İnsanlar, durum ve olaylar karşısında ironi yaparak ciddi bir tavır takınıp tersi bir ifade ile dikkatleri durumlar arasındaki çelişkiye çeker. Mizah ile karıştırılmaması gereken ironi, eleştirel bir bakış açısı ile insanlara gerçeği doğrudan söylemek yerine ima yoluyla anlatmayı amaçlar.
Gerçek ile algılanan, ifade edilen ile kast edilen, söylenen ile amaçlanan arasındaki fark ironidir.
İroni bir kişiye, bir olaya veya bir duruma karşı yapılabilir. İroni yapabilmek için gereken temel şey konunun muhatabından ziyade karşı tarafa aktarılmak istenen asıl mesajın başarısıdır. Bu açıdan bakıldığında bir söz sanatı olarak da kabul edilir. Yapılması düşünüldüğü kadar kolay değildir.
İroni yapmak kadar, zamanlaması da oldukça önemlidir. Arkadaş sohbetlerinde yapıldığı ancak anlaşılmadığı; dolayısıyla karşı tarafta istenen etkinin yaratılamadığı örneklerle karşılaşmak mümkündür. Bu nedenle biraz “iğneleyici” olsa da ironi üstatlarının bu sanatı kullanacakları ortamları seçme yeteneği de önemlidir.
İroni Nasıl Yapılır?
İroni, dilin en etkili silahlarından biridir. İroni kelimesi Yunanca “eironeia” sözcüğünden gelir. “Kandırmak” fiilinin Yunancasından türetildiğini yazar sözlük. İroninin “gerçek”in algılanışındaki rolünü düşününce ilginç bir kökendir bu fiil. Yani esasen; anlatmak istediğiniz şeyin tam tersini vurgulayarak ironi yapabilirsiniz.
İroni yapılmasının bir sebebi de algıda seçicilik sağlamaktır. Bir ifadeyi karşı tarafa daha kolay aktarabilmek için algıyı tam olarak kendi üzerimize çekmek amacıyla kullanırız aynı zamanda.
Bulunduğunuz bir ortamda hoşunuza gitmeyen bazı şeylerin olduğunu düşünelim. Örneğin, gittiğiniz bir evin hijyen olarak yeterli olmadığını düşündüğünüzde ve bunu karşı tarafa kırıcı olmadan aktarmak istediğinizde ‘’Evin de bal dök yala!’’ şeklinde ironi yapılabilir. Söylemek istediğinizin en tersi anlamı vurgulayarak hijyen konusuna karşı tarafın dikkatini çekmiş olursunuz.
İroni yapmak, kabiliyetiniz ve bakış açınızla bağlantılıdır. Bunu yaparken karşı tarafı rencide etmemek ve yüzeysel olarak mesaj vermek gerekir. Böylelikle kırıcı olmadan gerçek konuya dikkat çekmiş olursunuz.
i̇roni yaparken farklı kelimeler ve tonlamalar kullanabilirsiniz. kağıda bir cümle halinde yazılan ironi ile sözle söylenen ironi aynı etkiyi yapmayacaktır. bu noktada tonlama ön plana çıkar. i̇roni yaparken kullandığınız ses tonu ve karşı tarafa hangi etkide bunu aktardığınız önemlidir. yanlış bir tonlama ile yapılan ironi hem sizi, hem de karşı tarafı zor duruma düşürebilir.
İroni yapmak, iyi bir gözlem gücü, zamanlama yeteneği ve kararlılık gerektirir. Yaparken asıl amaç iğneleme olduğu için, seçilen kelimeler ve bu kelimelerin nasıl söylendiği başarısını etkiler. İroni, mimikler, jestler ve tonlama ile söylenmek istenen şeyi altını dolaylı olarak çizer.
İroni yapmanın özünde alaycılık ve bu alaycılığı hissettirmeyecek ifadeleri kullanmak vardır. Zeka ile yoğrulan ironik söylemler başarısını arttırır. Elbette ironi yapılan kişinin anlama kapasitesinin de iyi olması beklenir.
İronik Ne Demek?
İronik; ironi içeren durum veya olayı tanımlamak için kullanılan ifadedir. İroni içeren bir söylem ironik olabilir, aynı şekilde ironi şartlarını karşılayan durumlar da “ironik” olarak tanımlanır.
Günlük hayatta ve edebiyatta ironik söylemlere yer verilebilir. Kişiler içinde bulundukları durumu ya da başlarına gelen bir olayı ironik olarak adlandırabilirler.
Edebiyatta İroni
İroni, edebiyatta sıklıkla kullanılan bir araçtır. Hem eleştirelliği hem bilgece oluşuyla başarılı örneklerde esere derinlik katar.
O. Henry’nin “Noel Hediyesi” isimli hikayesi, edebiyatta ironi ile eşanlamlı sayılacak hale gelmiş bir hikayedir. Bu hikaye, ironi kelimesinin ne olduğunu görmek için faydalı olabilir.
Hikayede, büyüleyici güzellikte saçları olan Della, Noel için eşi Jim’e hediye almak ister, ancak yoksullukları nedeniyle uygun bir hediye bulamaz. Saçlarını peruk yapılması için satmaya karar verir. Saçlarını kestirir ve satar. Eşine ailesinden kalan cep saatine takabilmesi için pahalı bir zincir satın alır. Jim ise ona mücevherlerle süslü, pahalı bir tarak seti almıştır. Üstelik bu hediyeyi alabilmek için, saatini satmak zorunda kalmıştır.
Della, en değerli şeyinden, saçından vazgeçerek kocasına saat zinciri alır. Ancak kocası da onun saçları için en değerli şeyi olan saatini satar! Tam olarak ironik bir durumdur.
Edebiyat alanında 3 farklı ironi vardır.
Sözel İroni
Kelimenin ikinci sözlük anlamını, yani “sözün tersini kastederek kişiyle veya olayla alay etme” anlamını karşılar.
Ütüsüz bir gömlek, iyi bağlanmamış bir kravat gibi kötü ve dağınık şekilde giyinmiş birine, “çok şıksın, çok iyi giyinmişsin!” demek, sözel ironiye bir örnek olabilir. Günlük hayatta kullanım şekli çoğunlukla sözel ironidir.
Sözlü ironi, kullanılan kelimelerin kastedilen anlamının kelimelerin gerçek anlamından farklı olduğu bir konuşma şeklidir. Genellikle bir noktaya değinmek veya alay, onaylamama veya eğlence ifade etmek için kullanılır. Sözlü ironinin iki ana türü vardır: iğneleme ve eksik ifade.
Alay, bir kişi bir noktaya değinmek veya bir şey hakkındaki duygularını ifade etmek için kastettiğinin tam tersini söylediğinde kullanılır. Örneğin, birisi aptalca bir şey yapan birine "çok akıllısın!" derse, alaycı davranmış olur.
Küçümseme, birinin bir noktaya değinmek veya bir şey hakkındaki duygularını ifade etmek için bir şeyi kasıtlı olarak küçümsemesidir. Örneğin, birisi gömleğine kahve döktükten sonra "önemli bir şey değil" diyorsa hafife alıyor demektir.
Sözlü ironiyi tespit etmek zor olabilir, çünkü genellikle konuşulduğu ses tonuna dayanır. Mizahi bir etki yaratmak için de kullanılabilir. Doğru kullanıldığında, sözlü ironi güçlü bir iletişim aracı olabilir.
Durumsal İroni
Durumsal ironi, bir durum geliştiğinde ve beklenenden farklı bir şekilde sonuçlandığında ortaya çıkan edebi bir araçtır. Durumsal ironi çoğu zaman mizah yaratmak ya da bir noktayı vurgulamak için kullanılır. Örneğin, bir karakter bir Noel hediyesi beklerken bunun yerine bir parça kömür alırsa, durum ironiktir ve mizahi olabilir.
Diğer durumlarda, durumsal ironi bir durumun ciddiyetini vurgulamak için kullanılabilir. Örneğin, bir yangın söndürücünün yanmakta olduğu tespit edilirse, durum hem ironik hem de ciddidir. Durumsal ironi birçok farklı edebiyat türünde bulunabilir ve etkili bir hikaye veya şiir yaratmanın etkili bir yoludur.
Dramatik İroni
Özellikle tiyatroda yaygın olarak kullanılan bu ironi türü, seyircinin bildiği bir durumu, karakterin bilmemesinden kaynaklanır. Örneğin, herkesin bildiği Romeo ve Juliet hikayesinin finalinde Juliet Romeo ile birlikte olabilmek için kendisine ölmüş süsü verir. İlacın etkisi geçtiğinde uyanacak ve Romeo’ya kavuşacaktır. Ancak bu bilgiyi Romeo’ya ulaştırması gereken elçi görevini başaramaz. Seyirciler, Juliet’in ölmediğini bilseler de, Romeo onun gerçekten öldüğünü düşünür ve bu acıya dayanamayarak intihar eder. Bu durum, dramatik ironinin ideal bir örneği olarak değerlendirilebilir.
İronik Ne Demek
"İronik." Herkesin ironi hakkında konuşurken kullandığı kelime budur. Kabaca "beklenenin aksine beklenmedik bir şekilde" anlamına gelir. Ama aslında onu nasıl kullanıyorsun? Birkaç farklı türde ironik durum vardır ve doğru sözcüğü kullanmak tam olarak neler olup bittiğini açıklamanıza yardımcı olabilir - yalnızca bir şeyin beklenmedik veya şaşırtıcı olduğunu değil, nedenini de. Ve kim bilir? Hatta Fransa'da bir İngilizce öğretmeni gibi konuşmaya başlayabilirsin.
En kolay ironi türü aynı zamanda en iyi bilinen ve en yaygın kullanılanıdır: birisi bir şey söylediğinde ancak başka bir anlama geldiğinde gerçekleşen sözlü ironi. Genellikle alaycılıkla ilişkilendirilir (genellikle komik olması amaçlanır), ancak olması gerekmez. Sözlü ironi, bir şeyi başka bir şey demek için söylemenizdir; komik veya alaycı olmak zorunda değil ve birçok farklı nedenden dolayı kullanılabilir:
"Ailemle vakit geçirmeyi severim." Annen az önce sana bin mil uzağa taşınacağını söyledi.
"Sonunda hayatta gerçekten ne istediğimi anladım: Cabrio bir BMW!" O kadar parasızsın ki zar zor makarna yiyerek aldım.
"Arkadaşlar ne içindir?" En iyi arkadaşlarından biri, herkese onlara olan aşkını anlatarak seni herkesin içinde küçük düşürdü.
Sözlü ironinin nasıl kullanılacağına dair resmi kurallar yoktur, ancak bir şeyin ironik olup olmadığını anlamanıza yardımcı olabilecek, doğal olarak yapma eğiliminde olduğumuz bazı yollar vardır.
İlk olarak, genellikle bir abartıdır. Bariz bir abartı olan bir şey söylüyorsanız - ülkemi çok seviyorum seviyorum gibi - ama bunun tersini söylüyorsanız (aslında ülkenizi sevmiyorsunuz), bu muhtemelen sözlü ironidir. Elbette bazen ironi yaparken komik olmak da isteriz ve o zaman abartma o kadar aleni olmayabilir: "Ailemle vakit geçirmekten nefret ediyorum" gülen surat ifadesi eklerseniz yine de sözlü ironi olarak kabul edilebilir.
İkincisi, sözlü ironi kullanan insanlar, konuştukları kişinin ne demek istediğini bildiğini varsayma eğilimindedir ve bu, yanlış anlamalara yol açabilir. Gerçek hayatta bu her zaman olur: "Peki, ailenle çok mu vakit geçiriyorsun?" "Evet, ailemle vakit geçirmeyi seviyorum." Bir an için, soruyu soran kişinin yüzünde kafası karışmış bir ifade belirir - daha doğrusu ailesini çok sık ziyaret ettiğini mi kastediyorlar yoksa bunun abartı olduğunu biliyorlar mı?
Elbette, eğer birisi sözlü ironiyi komik olmak için kullanıyorsa ve söylediklerinin neden komik olduğunu açıklamak istemiyorsa (ama yine de insanların anlamasını istiyorsa), bu tür bir yanlış anlama tersten de çalışabilir: "Nefret ediyorum. ailemle vakit geçirmek" ifadesinin ardından omuzlarını silken bir emoji, bunun gerçekten ironik olmadığı anlamına gelebilir.
Son olarak, birçok insan sözlü ironiyi alaycılık veya mizahla ilişkilendirir, ancak öyle olması da gerekmez. Bazen insanlar bir şey söyleyip başka bir şey kastettiklerinde, kelime oyunları veya başka tür kelime oyunları kullanmadan bir şeyin komik olduğunu düşündüklerini ifade etmeye çalışırlar. "Ailemle vakit geçirmeyi seviyorum" ifadesi, daha önce hiç yüz yüze konuşmadığınız ve yalnızca bir bilgisayar virüsü tarafından hesabınızı ele geçirildiği için size bu mesajı gönderen birinden gelen bir e-postada görünebilir.
Ya da belki et yemeye karşı uzun bir makale yazdınız ve sonra yanlışlıkla tofu yediğinizi keşfettiniz - bu ironik olurdu! Bu tür durumlar mutlaka komik değildir; ayrıca trajik ve karanlık olabilirler. Son on yıldır hapiste olduğunuzu yeni öğrenen bir aile üyesi veya belki bunu gördüğünde en iyi arkadaşınız "Bunca yıldan sonra hala hayatta olduğunuzu gördüğüme sevindim" diyebilir. aslında iki hafta önce öldürüldün.
Gerçek hayatta, sözel ironinin de ötesine geçeriz—genellikle komik olmayan ama içinde bir tür çatışma bulunan durumlarla karşılaşırız. Bu tür şeylere ironik diyemezsiniz... ama bunlar durumlardır. insanların bir şey söylediği ve başka bir şey kastettiği yer. Aslında, çoğu edebiyat bu tür "dramatik ironi" ile doludur. Birinin bir şey söylediği (veya bir şey yaptığı) türden bir durum çünkü.
Endüstri Yüksek Mühendisidir. Farklı sektörlerde kalite, verimlilik, iş güvenliği, eğitim gibi konularda çalıştıktan sonra aktif iş hayatından ayrıldı. Farklı uğraşlar ve kariyer arayışı ile enstitünün İkna Teknikleri, Yaratıcı Yazarlık, İçerik Editörlüğü ve İçerik Uzmanlığı eğitimlerini aldı. Enstitü blog sayfalarına katkı sağlıyor.