Beynin Gizli Organizatörü: REM Uykusu
Uyku Evresi | Evre Bilgisi | İlgili Olaylar |
---|---|---|
1. Evre | Yüksek bir yerden düşme hissi gibi olaylar bu evrede gerçekleşir. Kasların elastikiyetlerini kaybetmeye başlaması ile karakterizedir. | Birdenbire uyanma, yüksek bir yerden düşme hissi |
2. Evre | Derin uyku için hazırlık aşamasıdır. Bu evrede kalp atışları yavaşlar ve vücut sıcaklığı düşer. | Vücut sıcaklığında düşüş, kalp ritminde yavaşlama |
3. Evre | Derin uykuya geçiş evresidir. Bu aşamada dış dünya ile bağlantı tamamen kesilir. | Gece kalkıp yürürken farkında olmama, uyurken diş gıcırdatma |
4. Evre | Derin uyku evresine giriş tamamlanmış olur. Dış dünya ile ilgili algılar tamamen kapalıdır. | Sabah uyandığında geceki hareketleri hatırlamama |
Genel | Her bir uyku evresi, farklı biyolojik ve fizyolojik özelliklere sahip olup bireyin genel sağlık durumuna katkı sağlar. | Vücudun dinlenmesi, enerji toplanması, beynin ve bedenin onarılması |
Total Uyku Periyodu | Ortalama bir insan ömrünün üçte birini uyuyarak geçirir. Bu süre 75 yaşında bir birey için 23 yıl olarak hesaplanmıştır. | Uyku gereksinimi |
REM Uykusu | Uyandırmaya karşı en dirençli olduğumuz, rüyaların en yoğun olarak görüldüğü uykudur. Beyinde elektriksel aktivite uyanıklığa benzer. | Rüya görme |
Non-REM Uykusu | Beyinde elektriksel aktivite azalır ve beynin dinlenme süresidir. | Gece yürümeleri, uyurken konuşma |
Uyku Kalitesi | Uyku evrelerinin düzenli geçmesi ve uyandırmalara karşı direncin sağlanması, uyku kalitesini belirler. | Uykusuzluk, horlama, uyku apnesi vb. uyku sorunları |
Uyku Miktarı | Bir insanın yaşına, cinsiyetine ve genel sağlık durumuna bağlı olarak çeşitlik gösterir. Yetişkin bir birey için ortalama 6-9 saat olarak kabul edilir. | Aşırı uyuma, uykusuzluk vb. durumlar |
Uyku balıklarda, kuşlarda ve memelilerde görülen doğal bir dinlenme çeşididir. Bu canlıların içinde bizlerde yer aldığımızdan dolayı günlük hayatımızı devam ettirebilmek için uyku ihtiyacımızı yerine getirmek zorundayız. Hal böyle olunca da hayatımızın önemli bir çoğunluğunu uykuya ayırıyoruz. Bu durumu iyice ele almak için 75 yaşında olan bir insanın uykuya ayırdığı ortalama süreyi 23 yıl olarak örnek gösterebiliriz.
İnanabiliyor musunuz tam tamına 23 yıl! Bu süre içinde kim bilir neler yapılabilirdi. Ama dediğimiz gibi bu yerine getirmemiz gereken bir ihtiyaç. Bu ihtiyacımızı giderirken biz farkında olmadan vücudumuzda birçok olay yaşanıyor bunlardan biri de REM uykusu. REM uykusunu anlamamız için öncelikle uyku evrelerini ve bu evrelerden hangisinin içinde yer aldığını öğrenmemiz gerekiyor.
Uykunun Evreleri
1. Evre: Bu evredeki olayları hemen hemen hepimiz yaşamışızdır. Yüksek bir yerden düşüyormuşuz hissi ya da bir anda uyanmamız bütün bunlar bu evrede gerçekleşir. Halk arasında söylenen yarı ölü hali yani kasların elastikiyetlerini kaybetmeye başlamaları da bu evrede meydana gelir.
2. Evre: Bu evre bir sonraki evreye geçmek için hazırlık aşamasıdır. Bir nevi köprü diyebiliriz bu duruma. Burada ise artık derin uyku için hazırlıklar başlar ve kalp atışımız yavaşlar, vücut sıcaklığımızda azar azar düşer.
3. ve 4. Evreler: Artık derin uykuya girmişizdir ve dış dünyaya dair hiçbir şeyin farkında değilizdir. Hatta kendimizin bile farkında değilizdir. Gece kalkıp yürümeler, uyurken diş gıcırdatmalar ve sabah kalkınca hiçbirini hatırlamamak gayet bilindik uyku sorunlarıdır. Bunun sebebi de artık uyku esnasında bu evrelere girmiş olmamızdır.
NREM adını verdiğimiz bu evrelerde fiziksel olarak başka olaylarda gerçekleşir. Hasta dokular iyileşmeye başlar, bağışıklık sistemindeki gereksiz maddeler atılır ve artık sadece fazlalık olarak vücudumuzda yer alan hücreler elimine edilir
5. Evre: Evet artık asıl konumuza girmeye başlıyoruz. REM uykusu bu evrede bir gecede 4 ya da 5 kez tekrar eder. Her döngüde süre artan bir ivme gösterir. İlk 10 dakika ile başlar ve bu süre neredeyse 1 saate kadar çıkabilir (yaşınız otuzun altında ise 2 saat, altmışın üstünde ise yarım saat.)
REM Uykusu Nedir?
Bu evreye ulaşmak için ilk olarak kaliteli bir uyku uyumak gerekiyor. Ardından bilişsel süreç, algı ve tepki verme özelliklerini yerine getirmeye bağlıdır. Uzmanlara göre bu evreyi kontrol eden beyin köküdür ve bu evreye ulaşmak için bütün uyku evrelerini gerçekleştirmek gerekiyor. O zamanda REM uykusuna ulaşmamız ortalama 90 dakika sürüyor. Bu evrede artık daha hızlı nefes alır, gözlerde istemsiz hızlı hareketler olur ve kabuslar daha inandırıcı bir hale gelir.
Bilim Adamları REM ile Neden Bu Kadar İlgili?
Bunun sebebi ise beynin uyanık olduğu zamandaki gibi aktif olması. Beyin bu evrede en önemli görevlerini yerine getirmekle meşguldür. Bunlar:
Beyin süreleri uzun olan, yeni ve bilmediğimiz hatıralar oluşturmaya başlar.
Gün içinde aldığımız onlarca bilgiyi kendisiyle ilgisiz olanları ayırıp atması ve önemli gördüklerini de muhafaza etmesi.
Yeni öğrendiğimiz bilgileri pekiştirir ve öğrenme sürecine katkı sağlar.
Duygusal ve bilişsel düzeyimizi arttırıp geliştirir.
Hayatımızla ilgili kodlanmış bütün anıları organize eder.
Bu evrede 3. ve 4. evredeki gibi uyurgezerlik olabilir. Sebebi ise beynin REM uykusu boyunca kontrolü ele almasıdır. Normalde hepimiz 4 veya 9 saatlik bir uyku süresi olduğunu biliyoruz. Bunlara 5 devir denir. 5. devirde ilginç, korkunç artık nasıl isimlendirmek isterseniz size kalmış rüyalar görürüz. İnsanlar gibi bütün kuşlar ve memelilerde rüya görür. En başta uykuyu anlatırken balıkları da eklemiştik bu listenin arasına.
Anlaşılan o ki balıklar rüya görmüyorlar yani REM uykusuna da yatmıyorlar. Balıklardan sonra da kertenkeleler ve kurbağalarda dahil oluyor bu listeye. Yani kısaca söylemek gerekirse her uykuda REM uykusu gerçekleşmez ve hayatlarımız için biz farkında olmasak da içten içe bizi koruyan bir sistemdir.
Yazar: Büşra Yıldırım
İstanbul İşletme Enstitüsünde yazılarının yayınlanmasını isteyen konuk yazarlarımız için oluşturulan bilgi kartıdır. Birçok alanda ve disiplindeki yazıları bu hesap üzerinde bulabilirsiniz.