Vikipedi Hayatımıza Ne Zaman Girdi?
Vikipedi Hakkında | Açıklama | Önemli Notlar |
---|---|---|
Vikipedi'nin Kuruluşu | Vikipedi 15 Ocak 2001 tarihinde kurulmuştur. | 20 yaşındadır ve dünyanın en popüler çevrimiçi ansiklopedilerinden biridir. |
Vikipedi'nin Amacı | Dünya üzerindeki her insana kendi dilinde ulaşmak ve bedava geniş ansiklopedi sunmak. | Ücretsizdir, kar amacı gütmez ve reklam içermez. |
Vikipedi'nin İçerik Oluşturma Süreci | İçeriği herkes oluşturabilir, içeriklerin yayınlanması için objektif olmaya dikkat edilir ve belirli kurallara tabidir. | İngilizce Vikipedi'de 31 binden fazla editör bulunmuştur. |
Vikipedi'nin Dilleri | Vikipedi 304 aktif dilde hizmet vermektedir. | Her dilin içeriği kendine özgü olabilir, diğer dillerle benzer olması zorunlu değil. |
Vikipedi'nin Politikaları | Tarafsızlık ve bağımsızlık ilkeleri bulunan Vikipedi, bulunduğu ülkenin yasalarına da uyar. | Kanı olan ifadelere yer vermez, sadece gerçek bilgileri içerir. |
Türkçe Vikipedi | Türkçe Vikipedi'nin başlangıç tarihi 5 Aralık 2002'dir. | Büyüklük sıralamasında dünyada 31'inci Vikipedi olarak konumlanmıştır. |
Vikipedi'nin Özellikleri | Özgür içerik, tarafsızlık, dil sürümleri, ve değiştirme ve düzenleme hakkı gibi özellikler taşır. | Katılımcılar için telif hakkı ihlali önemlidir, telif hakkı ihlaline dikkat edilir. |
Vikipedi'nin Popüler Kültürdeki Yeri | Vikipedi yüzlerce, binlerce site veritabanından kaynak alır ve pek çok araştırma ve teze kaynak olur. | Bazı durumlarda siyasi konuşmalarda kaynak olarak gösterilir. |
Vikipedi'nin Değiştirme ve Düzenleme Politikası | Bütün vikipedi içerikleri değiştirilebilir, kullanıcılar yeni maddeler ekleyebilir. | Maddeler ortaklaşa emeğin ürünüdür, sadece bazı maddeler değişimden istisna tutulur. |
Vikipedi'ye Katkıda Bulunma | Vikipedi'de yazmak için uzmanlık istemez, bilgiye sahip olduğunuz konularda kolayca katkıda bulunabilirsiniz. | Bilgiye kolay ulaşımı sağlamak adına, bilgiye sahip olduğunuz konuları ekleyebilir veya bilmediğiniz konuları araştırabilirsiniz. |
Ansiklopedilerden araştırma yaparak ödev hazırlamak ya da dönem ödevi yazmak… Z kuşağının uzak olduğu 90’lı yılların çocuklarının yani Y kuşağının unutamadığı anıları. Eğer evde ansiklopedi yoksa hemen komşudan bir koşu alınıp ödevin yazıldığı günler... Bilgiye ulaşmanın zor ama kıymetli olduğu dönemlerdi. O yıllardan kalma alışkanlıklarıyla hala ansiklopedi okuyanlar bile var.
İnternetin hayatımıza girmesiyle artık kitap sayfalarını çevirmeye gerek yok. Bilgiye ulaşmak kolaylaştı. Öyle ki bütün bilgiler internette bir tık uzağımızda. Sayılarca ansiklopediyi sanal ortama taşıyan siteler oluştu. Bunlardan biri de hatta en bilineni Vikipedi. Bağımsız ve ücretsiz internet ansiklopedisi. Peki Vikipedi hayatımıza ne zaman girdi? Hangi aşamaları geçirdi?
Vikipedi Ne Zaman Açıldı?
Vikipedi ile dünya bugün yani 15 Ocak tarihinde tanıştı. Yıl milenyumun hemen ardıydı. Tam tarih 15 Ocak 2001. 20 yaşını doldurdu. Jimmy Wales, internet ansiklopedisin kurulcularından biri. Yaptıkları işi “dünya üzerindeki her insana kendi dilinde ulaşmak ve bedava geniş ansiklopedi sunmak” diye tanımlamıştı.
Ücretsizdir, kar amacı gütmez bu sebeple de reklam içermez. Güvenilirliği konusunda tartışmalar vardı halen devam ediyor. Zaman zaman ülkeler erişimini yasaklıyor. Bir dönem bizim ülkemizde de yasaktı.
Vikipedi birleşik bir kelime. “viki” ve “pedi” sözcüklerinden uluşuyor. Viki, Hawaii diliden “wiki wiki” kelimesinden türetilmiş ve “hızlı ve bilgi amaçlı” anlamını taşıyor. Pedi’nin kaynağı ise Antik Yunan. “Paideia” (kapsamlı kültürel eğitim sistemi) kelimesinden gelir. MediaWiki yazılımını kullanır.
İsteyen herkes ansiklopedinin bir parçası olabilir. İçerik ve bilgi yazabilmek için üyelik şartı gerekmiyor. Bu sebeple de dünyanın farklı ülkelerinden pek çok gönüllü eklemeler yapabiliyor. Ancak içeriklerin yayınlanması belli kuralara tabidir. Yazılan bilgilerin değerlendirilmesi yapılır ve tartışmalar sonunda siteye eklenmesine karar verilir. Objektif olmaya çalışır. İngilizce Vikipedi'de 31 binden fazla editör bulunur. Kardeş projesi ise Vikisözlük’tür.
Dünya üzerindeki Vikipedi’ler aktif 304 dildedir. Dillerin içerikleri de kendine özgüdür. Diğer dillerle benzer olması zorunluluğu yoktur. Tarafsızlık ve bağımsızlık ilkelerinden olsa da bulunduğu ülkenin yasalarına uyar ve o yasalara göre değişiklikler yapılabilir. 1 milyonun üzerinde içeriği bulunan dillerden bazıları şöyledir:
İngilizce
Almanca
Fransızca
İspanyolca
İtalyanca
Rusça
Flemenkçe
Çince
Mısır Arapçası
Japonca
Portekizce
Türkçe Vikipedi
Vikipedi’nin Türkçe sürümü yani Türkçe Vikipedi’nin başlangıç tarihi ise 5 Aralık 2002. İlk madde 13 Mart 2013’te Cengiz Han başlığıyla yazılmış. O günden günümüze kadar 387 bin 240 madde eklenmiş. Büyüklük sıralamasında dünyada 31’inci Vikipedi. Zaman zaman bazı maddelerine erişim engellendi. 29 Nisan 2017’de ise tamamen erişim yasağı getirildi. İki yıldan fazla süren yasak 29 Aralık 2019 tarihinde kaldırıldı. 15 Ocak 2020’de ise erişime açıldı.
Vikipedinin Özellikleri
Vikipedinin daha kuruluşundan belirlediği özellikler vardır. Bunlar özgür içerik, tarafsızlık, dil sürümleri, değiştirme ve düzenlemedir. Şimdi bu özellikleri biraz daha detaylandıralarım.
Özgür İçerik
Vikipedi ortaklaşa üretilen kapsamlı bir projedir. Normal hayatta bir eserin ya da yazının sahibi telif haklarını elinde bulundurur. Ancak Vikipedi yazarları telif haklarından vazgeçer. Maddeler GÖLB ile yazılır. Katılımcılar yazılanları geliştirme hakkına sahiptir.
Tarafsızlık
Vikipedi kurulduğun günden beri tarafsızlık politikası yürüteceğini söylemiştir. Tartışma taraflarına eşit mesafede durularak yazılmaya dikkat edilir. Bir millete, ülkeye, dini gruba ya da kuruma ait değildir. Kanı olan ifadelere yer vermez. Dini kişilerle ilgili sıfatları kullanmaz.
Dil Sürümleri
Vikipedi ilk kuruduğunda bütün insanlara kendi diliyle bilgi götürmeyi amaçlamıştır. 304 aktif dil sürümü bulunur. En çok İngilizce Vikipedi ziyaret edilir.
Değiştirme ve Düzenleme
Bütün vikipedi içerikleri değiştirilebilir. Kullanıcılar yeni maddeler ekleyebilir. Eklenen maddeler başka kullanıcıların müdahalesiyle değişir. Maddeler ortaklaşa emeğin ürünüdür. Sadece bazı maddeler değişimden istisna tutulur. Telif hakkı ihlaline dikkat edilir.
Popüler Kültürde Vikipedi
İçerikler yüzlerce, binlerce site veritabanından alınır. Siteye alınan kaynaklar gösterilir. Pek çok araştırma ve tezlere de kaynaklık eder. Pek çok siyasi konuşmada da kaynak olarak gösterilmiştir.
Vikipedi’de Yazmanın Yöntemleri
Vikipedi’de yazmak için uzmanlık istemez. Sizin bildiğiniz ama ansiklopedide olmayan bir maddeyi hemen ekleyebilirsiniz. Ya da bilmediğiniz konuyu başka kaynaklardan araştırıp yazabilirsiniz. Sizin eklediğiniz içerikle pek çok kişi o bilgiye daha kolay ulaşabilir.
Bildiğiniz konular, güncel olaylar, okuduğunuz üniversiteyle alakalı bilgiler, yaşadığınız ilçe, köy, kasaba ya da mahalle hakkında bilgiler, sevdiğiniz konular, hobileriniz, okuduğunuz kitaplar, hayranı olduğunuz oyuncu ve sanatçılar, taraftarı olduğunuz takım, sevdiğiniz müzik türü… Listeyi uzatmak mümkün; birbirinden farklı pek çok konuda içerik yazılabilir ya da var olan maddelere ekleme yapabilirsiniz.
yazacağınız konuyla ilgili önce araştırma yapmak önemlidir. araştırma sizi yeni bilgilere götürür, yeni bilgiler de yazma şevkinizi artırır. araştırma yaparken basılı ve online pek çok kaynaktan beslenmeye çalışın. yararlandığınız kaynakları kaynakça bölümüne ekleyin. telif hakkı ihlaline girmemeye dikkat edin.
Vikipedi’de yazmanın, madde eklemenin ve yeni sayfa başlatmanın yöntemleri vardır. Bunlar:
Arama kutucuğu kullanılabilir. Bu kutucuk sağ üst köşededir. Yazmak istediğiniz konunun daha önce eklenip eklenmediğini kontrol etmek için sol taraftaki arama kutusu kullanılabilir.
Yazılı herhangi bir maddede kırmızı kısma yani eklentiye tıklanarak yazılabilir. Kırmızı renkteki eklentiler o konu ya da maddenin yazılmadığı anlamına gelir. Mavi renkli bağlantılar daha önce başkası tarafından yazıldığı anlamı taşır.
Sayfaların devamındaki “yeni madde başlat” sekmesi kullanılabilir. Her yeni eklenen maddede tanım içeren giriş cümlesinin yazılması unutulmamalıdır. Vurgular da önemlidir.
Vikipedi, yazmak isteyenler için yardımcı pek çok sekme bulundurur. Bütün dünyaya açık ansiklopediye katkıda bulunmak önemlidir. Var olan maddelere ekleme yapmak da diğer kullanıcıların işini kolaylaştırır.
Vikipedi Nedir?
Vikipedi internet ansiklopedisidir. Ücretsizdir, kar amacı gütmez bu sebeple de reklam içermez. Güvenilirliği konusunda tartışmalar vardı halen devam ediyor. Zaman zaman ülkeler erişimini yasaklıyor. Bir dönem bizim ülkemizde de yasaktı.
Vikipedi Ne Zaman Açıldı?
Vikipedi 15 Ocak 2001’de kuruldu. Jimmy Wales, internet ansiklopedisin kurulcularından biri. Yaptıkları işin dünya üzerindeki her insana kendi dilinde ulaşmak ve bedava geniş ansiklopedi sunmak” diye tanımlamıştır.
Vikipedi’ye Nasıl Yazabilirsiniz?
Vikipedi’de yazmak için uzmanlık istemez. Sizin bildiğiniz ama ansiklopedide olmayan bir maddeyi hemen ekleyebilirsiniz. Ya da bilmediğinz konuyu başka kaynaklardan araştırıp yazabilirsiniz. Sizin eklediğiniz içerikle pek çok kişi o bilgiye daha kolay ulaşabilir. Vikipedi yazmak isteyenler için yardımcı pek çok sekme bulundurur.
Bayburt'ta doğdu. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo-Televizyon ve Sinema bölümünden mezun oldu. Medya sektöründe çalıştı. Yayınevlerinde editörlük yaptı.