Refleksif Nedir? Refleksif Düşünce Nedir?
Bir gün, sahilde yürürken dalgaların kıyıya vuruşunu izliyordum. Denizin sonsuzluğu ve gökyüzünün derin mavisi, içimde bir merak uyandırdı. "Acaba," dedim kendi kendime, "bu güzelliklerin ardındaki anlam nedir? Hayatın ve varoluşun amacı nedir?" İşte o an, düşüncelerimin derinliklerine doğru bir yolculuğa çıktığımı fark ettim.
Özellik | Açıklama | Örnek |
---|---|---|
Sorgulama | Felsefi düşüncenin en önemli özelliği olan sorgulama, bir amaca göre sistemli olarak sorular sormayı ifade eder. | Hayatın anlamı ve değeri nedir? |
Merak Etme | Filozoflar sık sık bilgi arayışına girdikleri için merak etme, felsefenin önemli bir özelliğidir. | Evrenin yapısı nasıldır? |
Şüphe Duyma | Felsefede hiçbir bilgi körü körüne doğru kabul edilmez, şüphe duyularak doğruya ulaşılır. | Varoluşumuzun gerçekten bir anlamı var mı? |
Hayret Etme | Filozoflar, şeylere ilk defa bakıyormuş gibi hayret ederler. | İnsan bilincinin karmaşıklığına hayret etme |
Yığılımlı İlerleme | Felsefi düşünceler aynı sorulara farklı yanıtlar vermesi ve birbirini etkileyerek ilerler. | Platon'un fikirleri, daha sonraki felsefi düşünceleri etkilemiştir. |
Eleştirel Olma | Filozoflar düşünceleri akıl sürecinden geçirir ve düşünceyi değerlendirmeden önce analiz eder. | Kant'ın ahlaki özgürlük kavramını inceleme ve eleştirme |
Refleksif Olma | Sahip olduğu bilgileri sorgulayan zihnin kendi kendisine dönerek bilgi üzerinde tekrar düşünmesi ve değerlendirilmesi. | Varoluşumuz üzerine düşüncelerin yönlendirilmesi |
Sistemli Olma | Filozoflar düşüncelerini açıklamak için kendine ait bir sistem oluşturur ve düşünceleri bu sisteme göre açıklar. | Descartes'ın kuşkuculuk yöntemi |
Tutarlı Olma | Felsefi düşüncelerin kendi içerisinde çelişmemesi gerekmektedir. Ana fikir basamaklarının birbiri ile uyumlu olması tutarlılığı kuvvetlendirir. | Aristoteles'in etik teorilerinde tutarlılık |
Evrensel Olma | Felsefi düşüncelerin sadece bulunduğu çağa değil, her çağa ve herkese ait olması. | Sokrat'ın 'Bilmediğini bilmek, en yüce bilgeliktir' sözü |
İnsan, doğası gereği meraklı bir varlıktır. Bu merak, bizi düşünmeye, sorgulamaya ve anlam arayışına iter. Zamanla bu düşünme eylemi, felsefenin doğuşuna zemin hazırlamıştır. Felsefe, varlığı, kaynağı, anlamı ve nedeni üzerine derinlemesine düşünmektir. Bilimden farklı olarak, kesin sonuçlara ulaşmayı amaçlamaz; aksine, daha fazla soru sormamıza olanak tanır. Çünkü her cevap, yeni soruların kapısını aralar.
Sorgulama: Felsefi düşüncenin en önemli özelliği sorgulayıcı olmasıdır. Bir amaca göre yönelik olarak sistemli olarak sorular sorulmasını ifade eder. Sokrates’e göre hayatın anlamı ve değeri sorgulanmasıyla başlar. Felsefeyi dogma bilgilerden uzaklaştırır.
Merak Etme: Eski erkek arkadaşınızı stalklamaktan bahsedilmiyor emin olun. Burada ki merak zihni harekete geçiren bilme isteğidir. Merak eden insan, soru sormaya başlar ve gerçeğe ulaşmaya çabalar.
Şüphe Duyma: Yeni sorulara kapı açar ve farklı bakış açılarına sahip olunmasını sağlar. Felsefe de hiçbir bilgi körü körüne doğru kabul edilmez, mutlaka mantıklı hale gelmesi akla dayandırılması gerekir. Bu nedenle sistemli şekilde şüphe edilerek doğruya ulaşılır.
Hayret Etme: Gördüğünüz şeylere şaşırmıyorsanız sanıyorum ki filozof olamazsınız. Filozof her şeyi ilk defa görüyormuş gibi ona şaşırabilen kişidir. Hayret eden ve şaşıran insanlar merak eder ve araştırmaya başlarlar.
Yığılımlı İlerleme: Benzer sorulara farklı yanıtlar verilmesi ve felsefi düşüncelerin birbirini etkileyerek ilerlemesi şeklinde tanımlayabiliriz. Birbirini bu anlamda etkileyen filozoflar, ortak bilgi birikimine fayda sağlamışlardır.
Eleştirel Olma: Filozoflar, bir düşünceyi olduğu gibi kabul etmezler. Onu mutlaka öncelikle akıl sürecinden geçirirler. Eleştirel düşünce, akıl yürütme, analiz etme ve sonunda değerlendirme süreci ile birlikte bütünlük oluşturan bir düşünce biçimidir. Bir düşünceyi değerlendirirken iyi ve kötü yanlarını ortaya koyma, parçalara ayırarak düşünme ve onu çeşitli sınamalara tabi tutma eleştirel olmanın temel öğeleridir.
Refleksif Olma: Sahip olduğu bilgileri sorgulayan zihnin kendi kendisine dönmesidir. Daha açık bir ifade ile elde edilen bilginin üzerine tekrar düşünülmesi, eleştirilmesi ve değerlendirilmeye tabi tutulmasıdır. Kişinin kendisine soruduğu sorular gitgide derinleşir. Başlangıçta felsefenin ne olduğu ile ilgileniyorsa, devam soruları ile alt kavramları da açıklayabilir. Bu kavramlar süje, obje, varlık ve bilgi kavramların ne olduğunu sorgulayan felsefe özelliğine denir.
Sistemli Olma: Her filozof düşüncelerini açıklamak için kendine ait bir sistem oluşturur ve düşünceleri bu sisteme göre bir açıklama modeli ile açıklar. Bu model içerisinde düşünceler birbiri ile ilişkilidir ve bütüncül bir ilişki kurar.
Tutarlı Olma: Düşüncelerin kendi içerisinde çelişmemesi gerekmektedir, iç tutarlılık ile alakalıdır. Ana düşünce basamaklarının çelişmemesi ve birbiri ile uyumlu olması tutarlılığı kuvvetlendirir.
Evrensel Olma: Felsefi düşünceler sadece bulunduğu çağa ait değildir, her dönemde herkes için geçerlidir. Tüm uygarlıkların katkısı ile oluştuğundan evrensel olma özelliği taşır. Bahsedilen cevaplardan daha çok suallerin evrenselliğidir.
Felsefi Düşüncenin Özellikleri
Felsefi bir düşüncenin belirli özellikleri taşıması gerekmektedir. Bu özellikler, düşüncenin derinliğini ve kapsamını belirler.
1. Sorgulama
Felsefi düşüncenin en önemli özelliği sorgulayıcı olmasıdır. Bir gün, çocukken babama sormuştum: "Gökyüzü neden mavi?" Babam gülümseyerek, "Sence neden?" diye sordu. Bu basit soru, beni düşünmeye ve sorgulamaya itti. Sokrates'e göre, hayatın anlamı ve değeri, sorgulama ile başlar. Sorgulama, felsefenin dogmatik bilgilerden uzaklaşmasını sağlar ve bizi derinlemesine düşünmeye teşvik eder.
2. Merak Etme
Eski dostlarla buluştuğumuz bir akşam, geçmiş günleri yad ederken içimizdeki merak duygusunun bizi nasıl farklı yerlere getirdiğini fark ettim. Merak, zihni harekete geçiren, bilme isteğidir. Merak eden insan, soru sormaya başlar ve gerçeğe ulaşmak için çabalar. Bu, felsefenin temel taşlarından biridir.
3. Şüphe Duyma
Bir keresinde, okuduğum bir habere inanamadım. Gerçeğini öğrenmek için araştırmaya koyuldum. Şüphe, yeni sorulara kapı açar ve farklı bakış açılarına sahip olmamızı sağlar. Felsefede hiçbir bilgi körü körüne doğru kabul edilmez; mutlaka mantığa dayandırılması gerekir. Descartes, "Cogito, ergo sum" (Düşünüyorum, öyleyse varım) derken, şüpheye vurgu yapar. Sistemli şüphe ederek doğruya ulaşırız.
4. Hayret Etme
Gün batımını izlerken her seferinde büyülenirim. Hayret etmek, gördüğümüz şeylere şaşırabilmektir. Filozof, her şeyi ilk defa görüyormuş gibi ona şaşırabilen kişidir. Hayret eden ve şaşıran insanlar, merak eder ve araştırmaya başlarlar.
5. Yığılımlı İlerleme
Felsefi düşünce, benzer sorulara farklı yanıtlar verilmesi ve bu düşüncelerin birbirini etkileyerek ilerlemesiyle gelişir. Platon'un idealar dünyası, Aristoteles'in mantık anlayışını etkilemiştir. Bu etkileşim, ortak bilgi birikimine fayda sağlar.
6. Eleştirel Olma
Filozoflar, bir düşünceyi olduğu gibi kabul etmezler. Onu mutlaka akıl süzgecinden geçirirler. Eleştirel düşünce, akıl yürütme, analiz etme ve değerlendirme süreciyle bütünleşen bir düşünce biçimidir. Bir düşünceyi değerlendirirken, iyi ve kötü yanlarını ortaya koyma, parçalara ayırarak düşünme ve onu çeşitli sınamalara tabi tutma eleştirel olmanın temel öğeleridir.
7. Refleksif Olma
Refleksif düşünce, sahip olduğumuz bilgileri sorgulayan zihnin kendi kendisine dönmesidir. Daha açık bir ifadeyle, elde edilen bilginin üzerine tekrar düşünülmesi, eleştirilmesi ve değerlendirilmesidir. Kişinin kendisine sorduğu sorular gitgide derinleşir. Başlangıçta felsefenin ne olduğu ile ilgileniyorsa, devamında alt kavramları da açıklayabilir. Bu kavramlar, süje, obje, varlık ve bilgi kavramlarının ne olduğunu sorgulamak şeklinde genişler.
Aslında, bir zamanlar ben de kendime "Refleksif düşünce nedir ve nasıl geliştirilir?" diye sordum. Okuduğum kitaplar, katıldığım tartışmalar ve içsel yolculuklarım sayesinde bu kavramı daha iyi anlamaya başladım.
Yansıtıcı Düşünme
Yaratıcı Düşünme
Eleştirel Düşünme
Analitik Düşünme
Metabilişsel Düşünme
Tümevarımsal Düşünme
Tümdengelimsel Düşünme
Iraksak Düşünme
Yakınsak Düşünme
Lateral Düşünme
Dönüşümsel Düşünme
Bütünleştirmeci (Kombinasyonel) Düşünme
Hipotetik Düşünme
Global Düşünme
Refleksif Düşünme
Omnipotent Düşünme
İkonik Düşünme
İnovatif Düşünme
8. Sistemli Olma
Her filozof, düşüncelerini açıklamak için kendine ait bir sistem oluşturur ve düşüncelerini bu sisteme göre açıklar. Bu model içerisinde düşünceler birbiriyle ilişkilidir ve bütüncül bir yapı kurar. Kant'ın ahlak felsefesi, sistemli bir düşüncenin örneğidir.
9. Tutarlı Olma
Düşüncelerin kendi içerisinde çelişmemesi gerekmektedir. İç tutarlılık, ana düşünce basamaklarının çelişmemesi ve birbiriyle uyumlu olmasıyla kuvvetlenir.
10. Evrensel Olma
Felsefi düşünceler, sadece bulunduğu çağa ait değildir; her dönemde herkes için geçerlidir. Tüm uygarlıkların katkısıyla oluştuğundan evrensel olma özelliği taşır. Bahsedilen cevaplardan daha çok, suallerin evrenselliğidir.
Felsefi Düşüncenin Doğuşu ve Önemi
Felsefi düşünce, insanların soru sorması sonucu, problemlerine karşı sorgulayıcı ve eleştirel bir gözle bakmalarının sonucunda doğmuştur. İnsanlık ile ilgili olmasından dolayı evrenseldir ve felsefe ile uğraşan insanlar, yani filozoflar, olaylara karşı önyargısız yaklaşan ve geniş bir perspektiften bakabilen kişilerdir.
Herhangi bir konuda herkesin aynı şeyi düşündüğü bir yerde, aslında hiç kimse gerçekten düşünmüyor demektir. Walter Lippmann'a ait bu sözler, bize filozofların ne kadar önemli bir iş yaptıklarını gösteriyor.
Refleksif Düşünceye Yakından Bakış
Peki, refleksif düşünce nedir ve nasıl geliştirilir? İnsanların günlük hayatta en fazla yaptıkları eylem hangisidir? Yeme-içme, uyuma gibi eylemlerden daha fazla yaptığımız aslında düşünmektir. Geçmişi, geleceği, yaşadıklarımızı ya da yaşayabileceklerimizi sürekli olarak sorgularız. İnsan düşünmeden asla duramaz; zorluğuna ya da basitliğine bakmadan düşünme eylemini sürekli olarak tekrarlarız.
Felsefe de bir düşünme halidir ancak yukarıda sayılan öğeler olmadan yaptığımızın felsefe olduğunu söylemeyiz tabii ki. Düşünce herhangi bir eşyaya ya da duruma yönelik oluyorken, düşüncenin kendine yönelmesi, yani kendini konu ederek başka bir düşünceyi ortaya çıkarması refleksiftir.
Zihin, düşünme eylemi ile elde ettiği bilgiler üzerine tekrar düşünmesi ve bu düşünceler sonucu oluşan bilgiyi eleştirmesi ve değerlendirmesidir. Kendi kendine düşünme süreci diyebiliriz.
Bir gün, kendimi aynada izlerken düşündüm: "Kimim ben? Bu dünyadaki yerim nedir?" Bu tür sorular, insanın iç dünyasına yönelmesine, yani refleksif düşünceye işaret eder.
Refleksif Düşüncenin Önemi
Refleksif düşünme, kişinin kendi düşüncelerini, inançlarını ve değerlerini sorgulamasını sağlar. Bu, bireyin kendini daha iyi tanımasına ve geliştirmesine yardımcı olur.
Öz farkındalığı artırır
Eleştirel düşünceyi güçlendirir
Kişisel gelişime katkı sağlar
Empati yeteneğini geliştirir
Kendi kararlarını daha bilinçli almasına yardımcı olur
Refleksif Düşünceyi Nasıl Geliştirebiliriz?
1- Günlük Tutun: Düşüncelerinizi yazıya dökerek onları somutlaştırabilirsiniz.
2- Meditasyon Yapın: Zihninizi sakinleştirerek iç sesinizi dinleyin.
3- Kitap Okuyun: Farklı bakış açıları kazanmak için çeşitli konularda okuyun.
4- Soru Sormaktan Çekinmeyin: Kendinize ve başkalarına sürekli sorular sorun.
5- Kendinizi Gözlemleyin: Davranışlarınızın ve tepkilerinizin farkında olun.
6- Tartışmalara Katılın: Farklı görüşleri dinleyerek perspektifinizi genişletin.
Düşünmenin Biçimleri
Düşünmenin farklı biçimleri vardır ve bu biçimler, insanların olaylara ve durumlara nasıl yaklaştığını belirler.
Yansıtıcı Düşünme: Geçmiş deneyimlerden ders çıkarma ve geleceğe yönelik planlar yapma.
Yaratıcı Düşünme: Yeni ve özgün fikirler üretme.
Eleştirel Düşünme: Bilgileri sorgulama ve analiz etme.
Metabilişsel Düşünme: Kendi düşünme sürecinin farkında olma.
Tümevarımsal Düşünme: Özelden genele ulaşma.
Tümdengelimsel Düşünme: Genelden özele inme.
Iraksak Düşünme: Bir soruna birden fazla çözüm bulma.
Yakınsak Düşünme: Bir sorunun en iyi çözümüne odaklanma.
Lateral Düşünme: Alışılmışın dışında, yan yollarla düşünme.
Dönüşümsel Düşünme: Mevcut durumu tamamen değiştirerek yeni bir bakış açısı getirme.
Her bir düşünme biçimi, kendi içinde farklı yetenekler ve yaklaşımlar gerektirir. Refleksif düşünme, bu biçimler arasında özellikle önemlidir çünkü düşüncenin kendi üzerine düşünmesini içerir.
Sonuç
İnsan, varoluşundan bu yana anlam arayışı içindedir. Bu arayış, bizi felsefi düşünceye ve refleksif düşünceye yönlendirir. Kendimizi ve dünyayı anlamaya çalışırken, merak eder, sorgular, şüphe duyar ve hayret ederiz. Bu süreç, bizi daha bilinçli, daha farkında ve daha derin düşünen bireyler haline getirir.
Unutmayalım ki, düşünmek sadece bir eylem değil, aynı zamanda bir sanattır. Bu sanatı geliştirmek ve derinleştirmek, yaşamımıza anlam ve zenginlik katar.
"Kendi içine dönüp bakmayan insanın hayatı, keşfedilmemiş bir dünyadır." - Platon
Kaynaklar
1- Platon, Devlet, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
2- Immanuel Kant, Saf Aklın Eleştirisi, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015.
3- René Descartes, Meditasyonlar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
4- Aristoteles, Metafizik, İstanbul: Say Yayınları, 2001.
Bu zengin felsefi yolculukta, refleksif düşünce nedir ve nasıl geliştirilir sorusunun peşine düşerek, kendi iç dünyamızı keşfetmeye başladık. Haydi, bu keşfi derinleştirelim ve düşüncenin sonsuz denizinde birlikte yol alalım.
İnsan kaynakları, mülakat tavsiyeleri ve cv hazırlama konularında içerik üretiyor.