Narsist Ne Demek? Narsizmin Nedenleri?
Özellikler | Narsizmin Nedenleri | Narsist Kişilik İpuçları |
---|---|---|
Ben merkezci, kibirli, talepkar | Aşırı baskıcı ve kuralcı ailede yetişmek, çocukluk dönemine ait yoksunluklar ve aşırılıklar | Her daim kendilerinin haklı olduğunu düşünürler, eleştirilmek istemezler |
Manipülatif, bencil, buyurgan | İkili ilişkilerde aldatılma korkusu, başarısızlık korkusu | Kolay sinirlenirler, başkalarını suçlama eğilimindedirler |
Egzersiz ve kendini beğenmiş | Bilinç altına, atılan pişmanlıklar, yetersizlik ve değersizlik hissi | Yeni fikirlere açık değildirler, aşırı öfkeli ve savunmacıdırlar |
Özel ve benzersiz olduklarını düşünür | Travmatik hayal kırıklıkları, yeterli güven ve desteği görememe | Entellektüelliklerine, yatırım yaparlar, müşteri olarak zor bir profil sergilerler |
Aşırı hayran olunma isteği | İç ve dış dünyanın tutarsız olması (Belli nedenlerle rol yapma, olduğundan farklı davranma) | Kendilerine boyun eğmeyen biriyle karşılaştıklarında hakaret etmekten ve zorbalıktan çekinmezler |
Ego yükselişi, kusursuzluk takıntısı, en iyi olduklarına inanma | Ölüm korkusu, kontrolü kaybetme endişesi | Empati kuramazlar, kıskanırlar, gerçekçi olmayan fantezi ve hayaller kurarlar |
Daima ilgi odağı olmak isterler | Ebeveynlerin kendi hayal ve hedeflerini çocuğuna yüklemesi | Sınırsız zeka, kusuruz güzellik, güç vb. takıntıları vardır |
En üst konumdaki fikirleri mutlak doğru kabul etme | Aşırı öz imtihan ve öz değerlendirme, başkaları tarafından kabul edilme ve takdir edilme ihtiyacı | Dinlemeyi sevmezler, kurallara uymak istemezler |
İlgi ve hayranlık arzusu, her durumdan kendilerine pay çıkarma | Öz imtihan ve öz değerlendirme korkusu, reddedilme veya terkedilme korkusu | Suçluluk duymazlar, insanları sömürmekten kaçınmazlar |
Her ortamda ayrıcalık beklentisi | Sürekli eleştirilme veya üstesinden gelinme korkusu | Her daim kendilerine iltifat edilmesini beklerler |
Hepimiz beğenilmek ve takdir edilmek isteriz. Birçok çabamızın temelinde beğenilme isteği yatar. Onaylanmak isteği, sevgi ve hayranlık beklentisi de üzerine eklenir. Aslında bu durum oldukça masum gibi görünür. Bir noktaya kadar masum da sayılır. Sonuçta biraz şımartılmaya hepimizin ihtiyacı var. Özgüvenimiz için dozunda iltifat ve beğeniler bize iyi gelir. Tabi ki tehlike çanlarının çaldığı seviyeyi aşmadığımız sürece. Ne zaman ki kibrimiz, kırılganlığımız ve naifliğimizin üzerini örter; sevgi, merhamet, üzülme gibi duygularımız silinmeye başlar. İşte o zaman endişelenmeliyiz. Narsistliğe doğru yol alıyor olabiliriz. Peki nedir bu narsizm dersiniz? Yazımın devamında narsizm ile ilgili detaylı bilgilendirme yapmaya çalışacağım. Şimdi ise bir efsaneyi sizinle paylaşmak istiyorum:
Narsisus, Irmak İlahı ve Arındırıcı Suların Bekçi Perisi’nin oğlu olarak doğar. Bir kahin onun kendi yüzünü görmediği sürece yaşayacağını söyler. Yıllar sonra Narsisus su içmek için eğildiği sırada, su birikintisinde yansıyan yüzünü görür. Hayranlıkla kendini seyreder ve kendine aşık olur. Kendini öyle çok beğenir ki gittikçe hissizleşir. Bulunduğu yere kök salarak açılmış bir çiçeğe dönüşür. Bu efsanede sözü geçen mitoloji kahramanı Narsisus, narsist kişilik bozukluğunun isim babası olmuştur.
Narsist Nedir?
Narsizm, ben merkezci düşünme, kibir ve düşüncesiz davranışları içeren aşırı hayran olunma isteğinin baskın olduğu bir kişilik bozukluğudur. Narsist kişiler: Manipülatif, bencil, talepkar ve buyurganlardır. En güzel, en yakışıklı, en becerikli, en cool, en mükemmel onlardır. En iyi fikirler onlara aittir. Düşünceleri mutlak doğrudur.
Narsistlerle yaşamak zordur. İş, evlilik, arkadaşlık, komşuluk vb. tüm ilişki alanları sorunludur. Zaten statü olarak kendilerinden yüksek kişilerle arkadaşlık kurmayı kendilerine yakıştırırlar. Statüsü kendilerinden düşük olan insanların zayıf noktalarını keşfedip kendi çıkarları için kullanırlar.
Narsistler, özel ve benzersiz olduklarını düşünürler. Kendilerini sıradan insanların anlayamayacaklarını düşünürler. En büyük fobileri sıradan olmaktır. Başarılarını abartırlar. Hatta beğenilmek adına yalan söylemekten bile çekinmezler. Aslında tüm hırçınlıklarının altında özgüven eksikliği yatar. Eksiklikleri ve yetersizlikleri su yüzüne çıkmasın diye huysuzluklarının dozunu arttırırlar. Egoları gittikçe yükselir. Narsist kişilik bozukluğunun teşhisinde uygulanan testlerde kişinin şu sorulara cevap vermesi istenir:
Çok ünlü biri olmayı ister miydin?
İlişkilerinde kuralları hep sen mi belirlemek istersin?
İnsanları aşağıladığın yönünde tepki alır mısın?
Senden daha ayrıcalıklı olanları kıskanır mısın?
Eleştirilere açık mısın?
Tüm ortamlarda sana ayrıcalık tanınmasını bekler misin?
Diğerlerinden üstün olmak ister misin?
Narsizmin Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir?
Narsizmin bir kişilik bozukluğu olduğuna daha önce vurgu yapmıştık. Fiziksel, ruhsal ya da sosyal hiçbir bozukluk nedensiz değildir. Dilerseniz yeri gelmişken narsist kişilik bozukluğunun nedenlerini de sıralayalım.
Aşırı baskıcı ve kuralcı ailede yetişmek.
Ebeveynlerin kendi hayal ve hedeflerini çocuğuna yüklemesi.
İkili ilişkilerde aldatılma korkusu,
Kontrolü kaybetme endişesi,
Ölüm korkusu,
Bilinç altına atılan pişmanlıklar,
Başarısızlık korkusu,
Çocukluk dönemine ait yoksunluklar ve aşırılıklar,
Yetersizlik ve değersizlik hissi,
Travmatik hayal kırıklıkları,
Yeterli güven ve desteği görememe,
İç ve dış dünyanın tutarsız olması. (Belli nedenlerle rol yapma, olduğundan farklı davranma).
Hayatımızın bir alanında ve bir döneminde narsist kişilik bozukluğu olanlarla karşılaşmamız neredeyse kaçınılmazdır. Sonrasında yaşayacağımız problemleri en aza indirmek adına narsist kişilik bozukluğu olanları tanımakta fayda var. Dilerseniz narsist kişilerin temel özelliklerine bir göz atalım:
Narsistler daima ilgi odağı olmak isterler.
Kendilerini aşırı beğenirler.
Dinlemeyi sevmezler.
Eleştirilmek istemezler.
Kurallara uymak istemezler.
Her daim kendilerinin haklı olduğunu düşünürler.
Kolay sinirlenirler.
Başkalarını suçlama eğilimindedirler.
Yeni fikirlere açık değildirler.
Aşırı öfkeli ve savunmacıdırlar.
Egoları sürekli onaylanmak ister. Bu yüzden hep iltifat edilmek isterler. Entellektüelliklerine yatırım yaparlar.
Çevresindeki insanların her isteklerine uyum sağlamasını isterler.
Müşteri olarak zor bir profil sergilerler.
Suçluluk duymazlar.
İnsanları sömürmekten kaçınmazlar.
Kendilerine boyun eğmeyen biriyle karşılaştıklarında hakaret etmekten ve zorbalıktan çekinmezler.
Projeksiyon (yansıtma mekanizması) sık kullanırlar.
Hoşlanmadıkları durumlarla karşılaştıklarında sessiz kalır ya da küserler.
Sınırsız zeka, kusuruz güzellik, güç vb. takıntıları vardır.
Hak kazandığı duyguları yüksektir.
Empati kuramazlar.
Kıskanır ve kıskanıldıklarını düşünürler.
Güç, zeka ve başarı ilişkili konularda gerçekçi olmayan fantezi ve hayaller kurarlar.
Sorumluluk almazlar.
Hep daha fazlasını isterler.
Her ortamda rekabetçi davranış sergilerler. Özellikle iş yaşamında başarıyı yakalamak için denemeyecekleri yöntem yoktur.
Sıraladığımız farklı tüm bu belirtiler “en iyi olma” duygusuyla ilişkilidir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilebilir Mi?
Narsizmin görülme sıklığı % 1-3 civarındadır. Narsist kişiler tedaviyi kabul etmez ve olabildiğince direnirler. Daha doğrusu normal olmadıklarını kabul etmezler. Şişirilmiş egolarına rağmen kişilik bozukluklarını kabul etmek onlar için büyük bir travmadır. Bu nedenle tedavide ilk adım onları ikna edebilmektir. Bu noktada çevrenin desteğini almak gerekir. Sonrasında psikoterapi yöntemiyle profesyonel destek sağlamak gerekir.
Narsist kişilik bozukluğunun standart bir reçetesi yoktur. Psikiyatrist kontrolünde antidepresan kullanımı faydalı olabilir. Aynı şekilde anksiyeteyi azaltmaya yönelik ilaçlar da denenebilir. Yine de bu tedaviler mevcut belirtileri bastırmaya yönelik olduğunu belirtmekte fayda var.
Tedavide ruhsal ve cinsel gelişim dönemlerini büyüme gelişme duyguları tanımlanabilir. Kişinin iç dünyasına ve dış görüşüne yönelik bilinçli ve bilinç dışı istek,beklenti, davranış ve tutumları bir bütün olarak ele alınır. Kişiyi narsistliğe taşıyan nedenleri bulmak ve zayıf duyguları geliştirmek iyileştiricidir. Bu açıdan terapiler oldukça faydalıdır. Narsist kişilerin iletişim kurabileceği ve güvenebileceği bir terapistle yola devam etmeleri faydalı olabilir.
Egosu yeterince şişirilmeyen narsistlerde somatik hastalıklar görülebilir: Migren, karın ağrısı, bulantı, kalp çarpıntısı vb. Bu durumda somatik belirtilere yönelik tedavi ve telkin uygulanması gerekebilir. Meditasyon benzeri yöntemler denenebilir.
Narsist İnsanlarla Nasıl Başa Çıkabiliriz?
Narsistler zor insanlardır. Hatta oldukça sinir bozucu olduklarını söylemek yanlış olmaz. En ufak bir olumsuzlukla karşılaştıklarında agrasiflikte sınır tanımazlar. Narsist kişilerle baş etmenin ilk kuralı onları iyi tanımaktır. Özellikle arkadaşlık ve romantik ilişki alanları daha sıkıntılıdır. En zoru da narsist bir yöneticiyle çalışmaktır. İdealistlikten uzak olsalar da çalışanlarına mobing uygulamaktan çekinmezler. Empati ve paylaşım yoksunu narsistlerin davranışlarını yine empati yoluyla öngörebilmek gerekir.
Narsistlerle aranıza sağlıklı sınırlar çizmelisiniz. Aksi taktirde onların yarattığı baskı hayatımızı çekilmez hale getirir. Ne yaparsak yapalım suçlu hep biz oluruz. Uyuyamadığında ya da çok uyuduğunda, işe geç kaldığında, raporları zamanında yetiştiremediğinde vb. Örnekler sınırsızdır. Net olan ise bu durumun oldukça yıpratıcı olduğu gerçeğidir. Yine de narsist kişilerle kuracağımız ilişkilerde en az zarar görmenin yöntemleri vardır. Sizinle bu konudaki araştırmalarımdan edindiğim bilgi ve tavsiyeleri paylaşmak isterim.Öncelikle bir eylem planı oluşturmalısınız. Hedeflerinizi ve olası engelleri gözden geçirin. Şu soruları sormakla işe başlayabilirsiniz:
Narsist kişinin en çok hangi davranışından rahatsız oluyorsunuz?
Farklı bir deyişle hangi davranışını değiştirmek istersiniz?
Güç dengeniz nasıl?
Sonrasında ise:
Naif bir davranış sergileyin. Davranışlarını eleştirmekten kaçının. Davranışlarının size ne hissttirdiğine odaklanın. Karşınızdaki öfkelenirse iletişimi sonlandırın.
Kararlılığınızdan taviz vermeyin.
Narsist kişilerin davranışlarını kişiselleştirmeyin.
Narsist kişilerle tartışmaya girmeyin. Sadece, “söylediklerine katılmıyorum.” diyebilirsiniz. Sonra uzaklaşın.
İtaatkar olmayın. Sınırlarınızı iyi çizin.
Narsistlerin sahte cazibesine kapılmayın. Kendi istek ve hayallerinize odaklanın. Geliştirmek istediğiniz becerilerinizle ilgili çalışmalar yapın.
Özellikle hakaretler karşısında kendinizi savunmak için enerjinizi boşa harcamayın.
Kendinizin değerli olduğunu bilin. Narsist kişilerle geçirdiğiniz vakti en aza indirin. Size değerli olduğunuz insanlarla daha çok vakit geçirin.
Narsistlerin başkalarına olan davranışlarını iyi gözlemleyin. Muhtemelen size de aynı şekilde davranacaktır. Gözlem yaparak tedbir alabilirsiniz.
Özel alanınıza müdahale etmelerine izin vermeyin. Aksi taktirde nasıl davranmanız gerektiğinden ne hissetmeniz gerektiğine kadar her alanınıza girmekten çekinmezler.
Akrabalık, arkadaşlık ve iş ilişkileri narsistlere katlanmanızı gerektirmez. Bana kalırsa “çok zarar görmeden uzaklaşmayı deneyin” derim.