Motivasyon Arttırmada Ödül Ve Cezanın Etkisi
Konsept | Tanım | Etkisi |
---|---|---|
Motivasyon | İnsanın içinde var olan istek ve ihtiyaçlar sayesinde tetiklenen bir dürtü | İnsanı harekete geçirerek amacına ulaşmak için gerekli davranışları gerçekleştirir |
Ödül | Belli bir davranışı gerçekleştirdiğinde bireye sunulan pozitif motivasyon aracı | Ödül verilerek yaptırılan davranışlar kısa sürede alışkanlık yaratır ve motivasyon kaybına yol açar |
Ceza | Belli bir davranışı gerçekleştirmediklerinde bireye sunulan negatif motivasyon aracı | Cezanın şartları onun yerine getirilmesi için yeteri kadar kuvvetli olmadığında, bireylerin isteksizce davranışları yerine getirmelerine neden olur |
İç Motivasyon | Bireyin içinden gelen ve doğal olarak tetiklenen motivasyon süreci | İç motivasyon süreci, ödül ve ceza dışı kaynaklardan etkilenmeden gerçekleşir ve bireyi daha sağlıklı bir şekilde motive eder |
Dış Motivasyon | Bireyin dış faktörlerden etkilendiği, ödül ve ceza gibi dış motivasyon araçlarının süreci | Dış motivasyon süreci, bireyi isteksiz ve sorumsuz bırakabilir, ayrıca kişiyi dış etkenlere bağımlı hale getirebilir |
Motivasyonun Önemi | Motivasyon, bireyin hareket etmesini sağlayan içsel ve dışsal itici güçtür | Motivasyon eksikliği, bireylerin başarısız olmasına, hedeflerine ulaşamamasına ve verimlerinin düşmesine neden olabilir |
Motivasyon Kaynakları | Motivasyonu sağlayan unsurlar, bireyin ihtiyaçlarına, hedeflerine ve isteklerine göre değişir | Motivasyon kaynaklarının bireye göre işlenip pazarlanması, daha yüksek bir motivasyon seviyesine ulaşmayı sağlar |
Etkili Motivasyon Teknikleri | Bireysel hedefler ve değerler doğrultusunda stratejiler geliştirerek motivasyonun artırılması | Etkili motivasyon teknikleri, bireylerin daha az stres ve baskı altında sürdürebilir bir motivasyon seviyesine ulaşmasını sağlar |
Ödülün Etkileri | Ödül, bireye bir işi gerçekleştirme güdüsü verir | Ödüllendirme, bireyin motivasyonunu kısa sürede düşürür ve sürekli daha büyük ödüller beklemesine neden olur |
Cezanın Etkileri | Ceza, bireye bir işi gerçekleştirme korkusu verir | Cezalandırma, bireyin isteğini düşürür ve belki de normalde severek yapacağı işi yapmayı bırakır |
Motivasyon Nedir? Kelime anlamı güdülenme olan motivasyon aslında insanın içinde var olan istek ve ihtiyaçlar sayesinde tetiklenen bir dürtüdür.
Bu dürtü insanı harekete geçirerek amacına ulaşmak için gerekli davranışları gerçekleştirmesini ve amacına ulaştığında rahatlamasını sağlar.
Ödül Ve Ceza Motivasyon İçin Bir Araç Mı?
Her ödülün içinde biraz ceza, her cezanın içinde biraz ödül vardır. Sanılanın aksine ödül ve ceza motivasyon arttırma araçları değildir. Aslında insanların içlerinde var olan motivasyon ödüllendirilerek veya cezalandırılarak yok edilmektedir.
Bir kişiye ödül veya ceza vererek istediğiniz bir işi belli bir süre yaptırabilirsiniz fakat iç motivasyonunu geliştiremezsiniz. Ödül ve ceza durumu sona erdiğinde yapılan iş de sona erecektir. Hatta ödül verilerek yaptırılan davranışlarda durum daha da vahim bir hale gelmektedir.
Motivasyon neden önemli? Çünkü ödül beynin iç motivasyon ve isteğini bitirir. Kişinin kendini motive etme kapasitesini azaltır. Hatta kendi sorumluluğundaki işler için dahi ödül bekler hale getirir. Bu da kişide sorumsuzluk bilinci geliştirir. Dışarıdan sürekli verilecek olan ödül (dış motivasyon), kişinin isteğini (iç motivasyon) azaltır.
Ödül Heyecanlandırır
Siz çocuğunuza yaptırmak istediğiniz bir iş için ödül veriyorsunuz diyelim. İlk etapta bu ödül onu çok heyecanlandıracaktır ve ödülü alabilmek adına istediğinizi yapacaktır. Fakat kısa bir süre sonra o ödüle alışacak ödül ona yetersiz gelecek ve heyecanlandırmayacaktır.
İstediğiniz işi yaptırabilmek için bu kez daha büyük bir ödül vermeniz gerekecektir. Örneğin; çocuğunuzun sınıfı geçmesi karşılığında ona ödül olarak tablet alırsanız, bir sonraki sene daha büyük bir ödül bekleyecektir. Bunun da sonu yoktur.
Ödül Gerçekten Ceza Mıdır?
Ödül ve ceza farklı gibi görünse de aslında özünde ikisi de aynıdır. Sadece birini olumlu diğerini olumsuz olarak kullanırız.
“Yemeğini bitirirsen, televizyon izleyebilirsin” ve “yemeğini bitirmezsen, televizyon izleyemezsin” cümlelerine baktığımızda tek fark cümlenin olumlu veya olumsuz oluşudur. Sonuçta iki cümle de özünde aynıdır. Bu durumdaki bir çocuk ödül kazanacağı davranışı yerine getirmediğinde otomatik olarak ceza almış olur.
Daha da beteri herhangi bir konuda ödül verilerek cezalandırılan bir çocuk aslında üç defa cezalandırılmış olacaktır. Başarılı olamadığı, ödülü kazanamadığı ve de anne-babasını hayal kırıklığına uğrattığı için üç farklı üzüntü yaşayacaktır.
Bir öğretmen sınıfında kitap okuma yarışması düzenleyerek en çok kitap okuyan çocuğa ödül verecek olsun. Kitap okumayı çok seven ama kalın kitaplar okuyan bir çocuk kendinden daha ince ama daha çok kitap okuyan çocuğa yenildiğinde haksızlığa uğradığını düşünecektir. Bu nedenle içinde mevcut olan motivasyon ve kitap okuma isteğini kaybedecektir. Yani hem ödülü kazanmamış hem de kitap okuma isteğini kaybetmiş olacaktır.
Ceza Nasıl Ödül Oluyor?
Ceza bir kişiye sunulduğu an yapılması istenilen davranışı yapmama hakkını doğurmuş olur. Bu da o kişi için aslında motivasyon değil bir ödüldür. Çünkü ceza söz konusu olduğunda o halde cezamı çeker, bu işi de yapmam diyebilir.
Bir şirket elemanlarının fazla mesaiye kalmasını istiyor. Mesaiye kalmayanların ücretinden kesinti yapılacağını söyledikleri an çalışanlara fazla mesai saatlerini satın alma hakkı doğar. Mesaiye kalacağıma parasını öder giderim diyebilir. Dahası cezanın miktarı artsa da durum değişmez. Öyle olsaydı idam cezası olan ülkelerde insanlar suç işlemeyi bırakırdı.
Sonuç olarak ödül ve ceza bireyler için birer motivasyon sağlayıcı değildir. Sadece çocukları veya bireyleri itaat altına almak için kullanılan araçlardır.
Yapılmadığı takdirde karşısına ödül veya ceza konulan davranışlar aslında sorunun kendisi değil sadece belirtileridir. Belirtilerden yola çıkarak davranışın kaynağına inildiğinde sorunların çözümüne de ulaşılacaktır.
Motivasyon ile ilgili Motivasyonun Önemi ve Kaynakları ve Etkili Motivasyon Teknikleri başlıklı blog yazılarını okumak mutlaka size fayda sağlayacaktır.
Yazar: Sinem Uyanık
İstanbul İşletme Enstitüsünde yazılarının yayınlanmasını isteyen konuk yazarlarımız için oluşturulan bilgi kartıdır. Birçok alanda ve disiplindeki yazıları bu hesap üzerinde bulabilirsiniz.