AnasayfaBlogMali Riskler Nelerdir?
Risk Yönetimi

Mali Riskler Nelerdir?

19 Mart 2019
Siyah şık bir takım elbise giyen ve mavi kravat takan bir adam büyük, sarı kâğıttan bir kayığın üzerinde durmaktadır. Kollarını göğsünün önünde kavuşturmuş, yana doğru bakmaktadır. Arkasında beyaz bir duvar, önünde ise büyük mavi bir üçgen şekil var. Adam düşünceli bir poz vermiş gibi görünüyor. Kâğıttan kayık düz bir yüzeyin üzerinde ve adamın ayakları kayığın altında görünüyor. Yüzünde sakin bir ifade var.

Başarılı bir şirket yönetmek, gökyüzünde süzülen bir uçağı kontrol etmeye benzer. Uçak, rotasında ilerlerken birçok faktörü dikkate alır: hava koşulları, yakıt durumu, yolcu ihtiyaçları... Ben de yıllar önce aile şirketimizde işe başladığımda, mali risklerin yönetiminin ne kadar önemli olduğunu bizzat deneyimledim.

Mali RisklerTanımEtki ve Sonuçları
Kısa/Uzun Vadeli Yabancı Para Cinsinden Borç YüküKontrol edilemeyen (global etkenler gibi) ya da kontrol maliyetinin yüksek olduğu bir risk çeşididir.Borçlanmadan önce, en az bir yıllık bir nakit akış çalışması yapılarak dönem içinde güncellenebilir bir alt sınır ile bir üst sınır belirlenebilir. Aksi durumda beklenmedik mali zararlarla karşılaşılabilecektir.
Duran Varlıklara Yapılan Yüksek YatırımlarDuran varlıklara yapılan yatırımların geri dönüş süreleri uzun olabilir.Eğer nakit yaratacak potansiyeli olmayan yatırımlar yapıldıysa, şirketin nakit ihtiyacı var olan işlemlerini devam ettirmek için yetersiz kalabilir. Burada yüksek mali risk bulunmaktadır.
Stok Yönetiminin YetersizliğiStok devir hızının düşük olması durumu, yüksek mali riske neden olabilir.Hareket görmeyen yada devri hızı düşük stokların tutarının artışı, gereksiz bir borçlanmaya ve şirketin hareket kabiliyetinin azalmasına neden olabilir.
Vergi Doğuran İşlemlerin KontrolüŞirketin işlemlerinden doğan vergiler, çoğu zaman nakit ödeme gerektirir ve yüksek mali risk oluşturabilir.Eğer vergi planlaması yapılmazsa ödenecek vergiye ek olarak faiz yükü oluşabilir ve bu durum özellikle küçük ölçekli işletmeler için çok büyük mali zararlar doğurabilir.
Şirketin Hukuki YapısıHukuki yapı, işlem hacmi ve gereklilikler şirketin mali risklerini belirler.Şirketin hukuki yapısının sağlam olmaması durumunda, beklenmedik hukuki giderler ve cezalarla karşılaşabilir. Bu da mali riskleri artırabilir.
Ekonomik KoşullarGlobal ve lokal ekonomik koşullar, döviz kurları, faiz oranları vb. dışsal faktörler mali risk seviyesini etkiler.Ekonomik koşullardaki beklenmedik değişiklikler, işlerin finansal performansını olumsuz etkileyebilir ve mali riskler oluşturabilir.
İş Hacmiİş hacmi de mali risk seviyesini etkileyen bir faktördür.Planlanandan daha düşük iş hacmi, şirketin gelirlerinin düşmesine ve dolayısıyla mali risklerin artmasına neden olabilir.
Operasyonel EtkinlikOperasyonel etkinlik, şirketin mali riskini belirleyen bir diğer faktördür.Operasyonların etkin yönetilmemesi, mali kaynakların etkin kullanılamamasına ve dolayısıyle mali risklerin artmasına neden olabilir.
Sektörel DinamiklerSektörel dinamikler ve trendler, şirketin mali risk pozisyonunu etkileyebilir.Öngörülemeyen sektörel değişiklikler, şirketin finansal başarısını olumsız etkileyebilir ve mali riskleri artırabilir.
Finansal Planlama ve TahminlerMali planlama ve tahminler, mali risk seviyeini belirler.Yanlış finansal planlama ve hatalı tahminler mali riskleri artırabilir ve şirketin finansal geleceğini tehlikeye atabilir.

Mali Risk Yönetiminin Önemi

İşletmelerde mali risk türleri ve yönetimi, bir işletmenin hayatta kalabilmesi ve büyüyebilmesi için kritik öneme sahiptir. Aile şirketimizde mali risklerle ilk kez karşılaştığımda, bu kavramın ne denli derin ve kapsamlı olduğunu anladım. Babamın ofisinde otururken, döviz kurlarındaki dalgalanmaların şirketimizi nasıl etkilediğini fark ettim. O gün, mali risk yönetiminin sadece sayılarla değil, aynı zamanda stratejik kararlarla da ilgili olduğunu öğrendim.

Kontrol Noktalarının Oluşturulması

Mali riskleri önceden tespit edip önlem almak için, şirketlerin kontrol noktalarını oluşturması veya uygun bir kontrol ortamı hazırlaması gerekmektedir. Bu, şirket içindeki tüm işlemlerin tek tek kontrol edilmesinden ziyade, farklı birimlerin birbirini denetleyebildiği bir yapı anlamına gelir. Örneğin, muhasebe departmanı satış ekibinin işlemlerini gözden geçirirken, satın alma departmanı da stok yönetimini kontrol edebilir.



  • Kısa/Uzun Vadeli Yabancı Para Cinsinden Borç Yükü: Kontrol edemediğiniz (global etkenler gibi) ya da kontrol maliyetinin yüksek (opsiyon primi,v.s.) olduğu bir risk çeşididir. Borçlanmadan önce, en az bir yıllık bir nakit akış çalışması yapılarak dönem içinde güncellenebilir bir alt sınır ile bir üst sınır belirleyebilirsiniz.

  • Duran Varlıklara Yapılan Yüksek Yatırımlar: Duran varlıklara yapılan yatırımların geri dönüş süreleri ( yedi - on yıl gibi) uzun olabilir. Bu durumda eğer nakit yaratacak potansiyeli olmayan yatırımlar yapıldıysa, şirketin nakit ihtiyacı var olan işlemlerini devam ettirmek için yetersiz kalabilir. Buradaki Mali Risk, şirketin hareket kabiliyetini kısıtlaması ile oluşur. Bu durumda şirketin kaynak bulmak için borçlanması gerekebilir.

  • Stok Yönetiminin Yetersizliği: Elbette zamanında tedarik/ sevkıyat ( "Just in Time" ) kabiliyetine ulaşmak kolay değildir. En azından doğru bir stok yönetimi ile, yavaş hareket gören stokların, toplam stok içindeki payı azaltılabilir. Bunun anlamı, stok devir hızının artması ve satış ve satışa bağlı olarak tahsilat demektir. Eğer hareket görmeyen yada devri hızı yüksek stokların tutarını artmasına engel olamazsanız, yine hareket kabiliyetiniz azalacaktır. Bu da yine gereksiz bir borçlanma anlamına gelebilir. Hatta, stok alanları yetersiz kalacağı için, stokların doğru şekilde muhafazasını bile etkileyecek dolayısı ile stokların zarar görmesine neden olabilecek bir durumda kalabilirsiniz.

  • Vergi Doğuran İşlemlerin Kontrolü: Şirketin işlemlerinden doğan vergiler, çoğu zaman nakit ödeme gerektirir. KDV, ithalat vergileri, Kurumlar Vergisi ödemeleri şirket hacmine ve işlemlerine göre değişiklik göstermek ile birlikte ödenmesi mecburi vergilerdir. Dolayısı ile nakit ihtiyacı gerektirir. Eğer bunun planlaması yapılmazsa ödenecek vergiye ek olarak faiz yükü oluşturabilir. Ayrıca, kayıtlarda yapılacak yanlışlıkların fark edilebileceği bir yapı oluşturulmamışsa, aslının üç katına kadar çıkan cezalar ( ithalat işlemlerinde olduğu gibi) ödenmek durumunda kalınabilir. Bu rakamlar, şirketin kısa sürede kaldıramayacağı boyutlarda oluşabilir ki bu da mal alışı, ücret ödemeleri gibi şirketin rutin işleyişini zora sokacak durumlara sebep olabilir.

Kişisel Deneyim: Kontrol Eksikliğinin Sonuçları

Bir keresinde, stok yönetiminde yaşadığımız bir aksaklık nedeniyle, müşterilerimize zamanında ürün teslim edememiştik. Bu durum, hem itibarımıza zarar verdi hem de finansal kayıplara yol açtı. O zaman anladık ki kontrol mekanizmalarının eksikliği, beklenmedik mali risklere sebep olabiliyor.



Mali Risk Türleri ve Örnekleri

Şirket içinde aklımıza gelen veya gelmeyen pek çok konu, en nihayetinde mali risk oluşturacak bir işleme sebep olabilir. İşte bazı yaygın mali risk türleri ve bunların yönetimi:

Kısa/Uzun Vadeli Yabancı Para Cinsinden Borç Yükü

Bu, kontrol edemediğimiz (örneğin, global etkenler) ya da kontrol maliyetinin yüksek olduğu (örneğin, opsiyon primi) bir risk türüdür. Yabancı para cinsinden borçlanma, döviz kuru dalgalanmalarına karşı şirketi savunmasız bırakabilir.

Önlem Alma Yolları:

1- Nakit Akış Analizi Yapmak: Borçlanmadan önce en az bir yıllık bir nakit akış çalışması yaparak, dönem içinde güncellenebilir bir alt ve üst sınır belirleyebilirsiniz.

2- Döviz Riskinden Korunma Araçlarını Kullanmak: Forward, futures veya opsiyon sözleşmeleri gibi finansal enstrümanları değerlendirebilirsiniz.

3- Borçlanma Para Birimini Çeşitlendirmek: Tüm borcunuzu tek bir para biriminde tutmaktansa, farklı para birimlerine dağıtabilirsiniz.

Kısa/Uzun Vadeli Yabancı Para Cinsinden Borç Yükü, Kontrol edilemeyen (global etkenler gibi) ya da kontrol maliyetinin yüksek olduğu bir risk çeşididir, Borçlanmadan önce, en az bir yıllık bir nakit akış çalışması yapılarak dönem içinde güncellenebilir bir alt sınır ile bir üst sınır belirlenebilir Aksi durumda beklenmedik mali zararlarla karşılaşılabilecektir, Duran Varlıklara Yapılan Yüksek Yatırımlar, Duran varlıklara yapılan yatırımların geri dönüş süreleri uzun olabilir, Eğer nakit yaratacak potansiyeli olmayan yatırımlar yapıldıysa, şirketin nakit ihtiyacı var olan işlemlerini devam ettirmek için yetersiz kalabilir Burada yüksek mali risk bulunmaktadır, Stok Yönetiminin Yetersizliği, Stok devir hızının düşük olması durumu, yüksek mali riske neden olabilir, Hareket görmeyen yada devri hızı düşük stokların tutarının artışı, gereksiz bir borçlanmaya ve şirketin hareket kabiliyetinin azalmasına neden olabilir, Vergi Doğuran İşlemlerin Kontrolü, Şirketin işlemlerinden doğan vergiler, çoğu zaman nakit ödeme gerektirir ve yüksek mali risk oluşturabilir, Eğer vergi planlaması yapılmazsa ödenecek vergiye ek olarak faiz yükü oluşabilir ve bu durum özellikle küçük ölçekli işletmeler için çok büyük mali zararlar doğurabilir, Şirketin Hukuki Yapısı, Hukuki yapı, işlem hacmi ve gereklilikler şirketin mali risklerini belirler, Şirketin hukuki yapısının sağlam olmaması durumunda, beklenmedik hukuki giderler ve cezalarla karşılaşabilir Bu da mali riskleri artırabilir, Ekonomik Koşullar, Global ve lokal ekonomik koşullar, döviz kurları, faiz oranları vb dışsal faktörler mali risk seviyesini etkiler, Ekonomik koşullardaki beklenmedik değişiklikler, işlerin finansal performansını olumsuz etkileyebilir ve mali riskler oluşturabilir, İş Hacmi, İş hacmi de mali risk seviyesini etkileyen bir faktördür, Planlanandan daha düşük iş hacmi, şirketin gelirlerinin düşmesine ve dolayısıyla mali risklerin artmasına neden olabilir, Operasyonel Etkinlik, Operasyonel etkinlik, şirketin mali riskini belirleyen bir diğer faktördür, Operasyonların etkin yönetilmemesi, mali kaynakların etkin kullanılamamasına ve dolayısıyle mali risklerin artmasına neden olabilir, Sektörel Dinamikler, Sektörel dinamikler ve trendler, şirketin mali risk pozisyonunu etkileyebilir, Öngörülemeyen sektörel değişiklikler, şirketin finansal başarısını olumsız etkileyebilir ve mali riskleri artırabilir, Finansal Planlama ve Tahminler, Mali planlama ve tahminler, mali risk seviyeini belirler, Yanlış finansal planlama ve hatalı tahminler mali riskleri artırabilir ve şirketin finansal geleceğini tehlikeye atabilir

Örnek Olay: Döviz Kuru Şoku

Arkadaşımın çalıştığı bir şirket, tüm borçlarını dolar cinsinden almıştı. Bir gece ansızın, döviz kurlarında yaşanan artış nedeniyle borç yükleri katlandı ve şirket ciddi mali sıkıntılarla karşılaştı. Eğer önceden risk yönetimi stratejileri uygulansaydı, bu durumun etkisi azaltılabilirdi.

Duran Varlıklara Yapılan Yüksek Yatırımlar

Duran varlıklara (örneğin, makine, ekipman, bina) yapılan büyük yatırımların geri dönüş süreleri uzun olabilir (yedi - on yıl gibi). Eğer bu yatırımlar, nakit yaratma potansiyeli düşükse, şirketin günlük operasyonlarını finanse etmek için nakit akışı yetersiz kalabilir.

Riskin Azaltılması İçin Tavsiyeler:

Yatırımın Geri Dönüş Süresini Hesaplamak: Yatırımdan elde edilecek gelirin, yatırım maliyetini ne kadar sürede karşılayacağını belirlemek.

Alternatif Finansman Kaynakları Araştırmak: Leasing veya kredi gibi seçeneklerle nakit çıkışını azaltmak.

Yatırımın Zamanlamasını İyi Ayarlamak: Piyasa koşullarına ve şirketin finansal durumuna göre en uygun zamanı seçmek.

Stok Yönetiminin Yetersizliği

"Zamanında tedarik" (Just in Time) kabiliyetine ulaşmak kolay değildir; ancak doğru bir stok yönetimi ile yavaş hareket eden stokların toplam stok içindeki payını azaltmak mümkündür.

Olumsuz Sonuçları:

Nakit Akışının Olumsuz Etkilenmesi: Satılmayan stoklar, şirketin nakit kaynaklarını gereksiz yere bağlar.

Depolama Maliyetlerinin Artması: Fazla stok, depolama alanı ihtiyacını artırarak ek maliyetlere sebep olur.

Bozulma ve Değer Kaybı Riski: Özellikle hızlı tüketilen ürünlerde stokların uzun süre beklemesi, ürünlerin bozulmasına yol açabilir.

İyileştirme Önerileri:

Stok Devir Hızını Artırmak: Satışları teşvik edecek kampanyalar düzenlemek.

Talep Tahminlerini Geliştirmek: Pazar araştırmaları ve geçmiş verileri kullanarak daha isabetli tahminler yapmak.

Tedarik Zincirini Optimize Etmek: Tedarikçilerle olan ilişkileri güçlendirerek, daha esnek sipariş sistemleri kurmak.

Kişisel Deneyim: Stok Fazlasının Bedeli

Aile şirketimizde bir dönem, yeni bir ürün serisine fazla güvenerek büyük miktarda stok yaptık. Ancak, pazar beklentilerimizin altında kaldı ve elimizdeki stoklar erimedi. Bu durum, ciddi bir nakit sıkışıklığına neden oldu ve dersimizi aldık: Doğru stok yönetimi hayati öneme sahiptir.

Vergi Doğuran İşlemlerin Kontrolü

Şirketin işlemlerinden doğan vergiler, genellikle nakit ödeme gerektirir. KDV, ithalat vergileri, kurumlar vergisi gibi yükümlülükler, işletmenin finansal planlamasında önemli yer tutar.

Riskler:

Faiz Yükü: Vergi ödemelerinin gecikmesi durumunda faiz ve ceza yükü oluşabilir.

Cezai İşlemler: Kayıtlarda yapılacak yanlışlıklar, ağır cezalarla karşılaşmaya sebep olabilir.

Alınabilecek Önlemler:

1- Düzenli Vergi Planlaması Yapmak: Vergi yükümlülüklerini önceden hesaplayarak, nakit akışını buna göre düzenlemek.

2- Profesyonel Destek Almak: Vergi mevzuatına hakim mali müşavirlerden veya danışmanlardan yardım almak.

3- İç Denetim Mekanizmaları Kurmak: Kayıtların düzenli olarak incelenmesi ve olası hataların tespit edilmesi için iç kontrol sistemleri oluşturmak.

Örnek: Vergi Cezalarının Şirketlere Etkisi

Yakın zamanda bir şirket, ithalat işlemlerindeki evrak eksiklikleri nedeniyle büyük bir vergi cezasıyla karşılaştı. Bu ceza, şirketin nakit akışını ciddi şekilde etkiledi ve bazı çalışanların işten çıkarılmasına yol açtı. Bu üzücü olay, vergi işlemlerinin ne kadar hassas olduğunu gösteriyor.

Mali Risklerin Genel Etkileri ve Yönetimi

Her şirketin işleyiş biçimi, işlem hacmi ve hukuki gereklilikleri gibi pek çok faktör, farklı mali risklere maruz kalmasına neden olur. Önemli olan, kontrol noktalarının sıklığı değil, işlevselliği ve sürdürülebilirliğidir.

Kontrol Mekanizmalarının Standartlaştırılması

Kontrollerin uzun vadede şirket içinde bir yaşam biçimine dönerek standartlaştırılması, şirketin iç denetim faaliyetlerine imkân veren bir duruma gelmesini sağlar. Bu sayede:

Risklerin Erken Tespiti: Olası riskler önceden tespit edilerek önlem alınabilir.

Operasyonel Verimlilik: Süreçlerin daha verimli ve etkili yürütülmesi sağlanır.

İtibarın Korunması: Hem müşteriler hem de paydaşlar nezdinde güvenilirlik artar.

Mali Risklerin Etkileri

Mali riskler, sadece şirketlerin hareket kabiliyetini kısıtlamakla kalmaz, aynı zamanda faaliyetlerine son vermesine de sebep olabilir. Bu nedenle, mali risklerin yönetimi bir tercih değil, bir zorunluluktur.

Örnek: Finansal Krizler ve Şirket İflasları

2008 yılında yaşanan küresel finansal kriz sırasında, risk yönetimi zayıf olan birçok şirket iflas etti. O dönemde sağlam risk yönetim stratejileri olan şirketler ise krizi fırsata çevirerek büyümeye devam etti.

Sonuç ve Özet

Mali risklerin yönetimi, her büyüklükteki şirket için hayati öneme sahiptir. İşletmelerde mali risk türleri ve yönetimi, şirketlerin sürdürülebilirliği ve başarısı için kritik bir alandır. Kendi deneyimlerimden yola çıkarak, şu temel noktaları vurgulamak isterim:

Proaktif Olun: Riskleri önceden tespit etmek ve önlem almak, reaktif yaklaşımlardan daha etkilidir.

Eğitime Yatırım Yapın: Ekibinizi mali riskler ve yönetimi konusunda eğitmek, uzun vadede büyük faydalar sağlar.

Uzmanlardan Destek Alın: Finansal danışmanlar ve uzmanlarla çalışmak, risk yönetimi stratejilerinizi güçlendirir.

Sürdürülebilir Sistemler Kurun: Kontrol mekanizmalarını ve süreçleri standart hale getirerek, şirket içinde bir kültür oluşturun.

Kaynaklar

1- Akgüç, Ö. (2019). Finansal Yönetim. İstanbul: Der Yayınları.

2- Küçüksille, E. (2017). İşletmelerde Risk Yönetimi ve Finansal Araçlar. Ankara: Beta Basım Yayın.

3- Karacaer, S. (2015). İç Kontrol ve İç Denetim. İstanbul: Türkmen Kitabevi.

4- Başaran, M. (2018). Finansal Risk Yönetimi ve Uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi.

5- Erdoğan, M. (2020). İşletmelerde Mali Risk Türleri ve Yönetimi. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.

iç denetim kontrol ortamı mali kontrol mali risk mali riskler nelerdir
İbrahim Çetin
İbrahim Çetin
Blog Yazarı

İstanbul Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi - Felsefe Eğitimine devam etmektedir. Kendisini kariyer ve kişisel anlamda geliştirmeye adamıştır.

Benzer Yazılar
Doğru ve faydalı bilgiler sağlama konusunda kararlı olan uzman ekibimizle blogumuzu her zaman yeni makaleler ve videolarla güncelliyoruz. Güvenilir tavsiyeler ve bilgilendirici içerikler arıyorsanız, blog sayfamıza mutlaka göz atın.
Bir kişi masa başında hesap makinesinin önünde oturuyor. Bir elinde kalem vardır ve bir kağıt parçasına bakmaktadır. Kalemler, kurşun kalemler ve keçeli kalemler gibi bir dizi renkli nesne önlerinde sıralanmıştır. Çerçevenin köşesinde, yana doğru bakan bir kedinin yakın çekimi görülmektedir. Kişinin diğer eli kağıdın üzerindedir ve bir şeyler yazmaya niyetli olduğunu göstermektedir. Sahne arka plandaki parlak bir ışıkla aydınlatılmıştır.
Bölümler

Maliye Bölümü (MYO) Nedir?

12 Ekim 2020
Bir kişi elinde üzerinde yazılar olan parlayan bir küre tutmaktadır. Küre karanlık ortamda parlak bir ışık yayıyor. Küre mavi renkte, üzerinde siyah ve beyaz altıgenler ve beyaz çubuklar bulunan beyaz bir daire var. Kişinin elinde ayrıca mavi arka planın altında beyaz bir şemsiye ve grafik bulunan bir grafik tutmaktadır. Buna ek olarak, üzerinde beyaz bir grafik olan başka bir mavi altıgen, bir adam ve grafik olan bir işaret ve grafikli mavi bir altıgen var. Tüm bu öğeler küreden gelen parlak bir ışıkla çevrelenmiştir. Kişi odaklanmış ve kararlı görünmektedir, bu da onu güçlü ve ilham verici bir görüntü haline getirmektedir.
Risk Yönetimi

Kurumsal Risk Yönetimi Nedir?

13 Haziran 2020