Kuantum Düşünce Nedir? Yaşamınızı Nasıl Etkiler?

Doç. Dr. Şevki Işıklı kuantumu anlattı. Bir yaşam tarzı olarak kuantumun sanat, sin, felsefe ve ilişkiler üzerine yansımaları hakkında bilgi verdi.

Kuantum nedir? Kuantum düşüncesi nedir?

Kuantum popüler ve üzerine dedikodu yapılan da bir konu. Kendisi çok gizemli bir fizik alanı. Kuantum nicem demektir. En küçük nicelik demek. Maddenin ölçülebilir en küçük niceliğine kuantum diyoruz. Daha önce zere ve atom denilirdi. Şimdi anlaşıldı atomun içinde de daha küçük haller var, çekirdek var. O çekirdeğin etrafında hareketli şeyler var. Einstein anlatmıştı. Bir bardak çamurda bir gemiyi İstanbul’dan Amerika’ya götürüp getirecek enerji vardır. Yoğunlaştırılmış ve parçalanmış enerji parçacıklarından oluşuyoruz. Kuantum fiziğinin hipotezin kuran Max Planck geliştirmiş ve hayatı boyunca kabul edemedi. İlk 40 yılında bunu geliştirdi ve son 40 yılı bunu reddetmek için harcadı. 

Kuantum atomun içendeki fizikle ilgili, atomun içinde moleküler düzeyde fizik var demek. Kuantum fiziğinin kuramı, normal mekaniğinin fiziği ve uzak gezegenlerde ihtiyaç duyduğumuz görelilik fiziği. Klasik fizikten farklı. Nedenler yok. Uzaktan hayalet etkiler var. 

Kuantum kelimesi her yerde popüler şekilde kullanılıyor. Fizikten gelen güvenilirlikten faydalanılıyor. Entelektüel dünyada da kuantum referans noktası oluşturtmuş. Ona atıf yaptığınızda hem entelektüel görünüyorsunuz hem de karşıdaki sizden etkileniyor. Hem kullanılıyor hem de kötüye kullanılıyor. 

Katı materyalist bakış açısına sahip olanlar kuantumla ilgilenmemeyi tercih etti. Kuantum fiziği yanlış nasıl olsa geliştirilecek diye bakılıyor. Kuantum yanlış değil ve geliştirildi. 120 yıldır hiçbir yeri yanlışlanmadı, neredeyse tamamı ispatlandı. 

Schrödinger'in Kedisi ile ilgili deneyle ilgili farklı bilgiler var. 

Ne olduğunu bilmek için açıp bakmak lazım. Açmayı yasaklıyor, açmadığın durumda kuantal olur. Ölü olmayı diri olmayı aynı anda yaşıyor diyor. Koordinat dizgesinde gösterilemez bir şey. Mitolojiye ve efsaneye dönüştü, büyük bir yanlış anlaşılmayla. Schrödinger, kedi deneyini kuantum fiziğini reddetmek için kullanıyor. 

Schrödinger ve Einstein gibi büyük adamlar kuantum mekaniğine karşı çıktıkça büyük bir ilgi uyandırdı ve birden patlama yaptı. Kediyi varlıkla yokluk arasındaki alanda sallanıyormuş gibi, gerilmiş bir halde ama olasılığın gerilmişliği gibi. Açıp bakarsan kediyi öldürürsün. Baktığında ölüyse siz öldürürsünüz. Bakışlar fırlatılmış nesneler arasına girer. Schrödinger'in Kedisi kurtarıcı ya da bir katil bekliyor. Bakmadığınız zaman kedi ne yaşar ne ölür. 

Kuantum ne değildir?

Kuantum bir büyü aracı değildir, metafizik değildir, bir bilimdir. Teknolojiye dönüşen bir fizik sistemidir. Lazer ve bilgisayarlar yapabiliyoruz. Nanoteknoloji diye bir teknoloji var. Kendi kendine organize olan bir şey var, parçacıklar kuantum dünyasında bilinçli imiş gibi davranıyorlar. Bu kısım kötüye kullananlar tarafından kötüye kullanılıyor. Kendi içinde anlaşılamayan gizemli mekanizmaları var ama metafizik değil. Kuantum dünyasında benzer şeyleri gündelik yaşamda da buluyoruz. Kuantum bir fizik. 

Kuantum geldi entelektüel rahatlık bozuldu. Taş atılır cam kırılır, kendiliğinden cam kırılması da nedir diye sorum duruyorduk. Şimdi diyorduk ki cam kırılır ama taş sonra atılır. Kuantumda nedenlerin zamanda daha sonra olabileceğini de düşünmesi. Nedenler gelecekte olabilir, nedenler geçmiştedir. Kuantum dünyasında olabilir, kuantum dünyasında her şey mümkün. Bu biraz Türk yargı sistemi gibidir, asalım sonra yargılarız bir şekilde. 

Uzayın ve zamanın doğası; geçmiş belleğimizde hatırlama olarak bulunur. Kendi bireysel geçmişimizdedir, şimdi algımızdadır, gelecek ise hayallerimizdedir. Bu üçü zamanda insanın yayılışını izah ediyor.

İnsanlığın şöyle derli toplu düşünmeye başladığı dönemlerde bugünlere düşünecek olursak postmodern olarak adlandırılan olgulardan bahsedebilir misiniz?

Türkiye’de bilime bakış açısı mekanik bakış açısıdır. Nedenlerin geçmişte olduğu ve her şeyin gözlenebilir olduğu. Bilimi bilim yapan şey yöntemdir. Yöntem de başkaları tarafından aynı şeyler yapıldığında aynı sonuçlara varılması yöntemdir. Birisi nazar diyor, bazısı kara kedi gördüğünde günün kötü geçeceğini düşünüyor. Bilim bu gibi alanları dışarda bıraktığı için şarlatanların elinde kalıyor. Bazı metafizik etkiler gözleniyor, bu etkilerin araştırılması gerekiyor. Araştırılmayan olaylar kuantum dünyasında çıktığında dehalar bile olmaz dediler. 

Eşzamanlılık çok güzel bir kelime. Eşzamanlı olması demek gözlenemeyen hızla ona etki etmesi demek. Maddenin faz durumu kuantum fiziği tarafından ortaya çıkarılmış. Uzaktan etki mümkün. 

Kuantumu yaşam felsefesi haline getirmek eşittir pozitif infotropizma diyebilir miyiz?

Öncelikli olarak yaşam felsefesinden bahsediyorum ama kuantum kişisel gelişimden bahsetmiyorum. Kuantumun bir tür terapi olarak kullanılması noktasına ulaşmadım. İnsanlar bunu yapıyorlar. Benim için kriter şu, bu düşünceleri kuantum fiziğindeki hangi prensibe dayandırıyorsunuz. Dolanıklılık deneylerden türetilmiştir gibi. Kuantum fiziğiz laboratuvarda matematiksel denklemlerden türetilmiştir. Ondaki herhangi bir şeye dayandırılmayan görüşler benim için spekülasyon oluyor, onları anlamakta zorlanıyorum. Birkaç tanesini de okudum ve nereye dayandırıldığın bulamadım. Fikirler ve olgular arasında bir bağlantı arıyorum. Kuantum psikoloji iyileştirme durumundan ziyade dünya görüşü olarak dünyayı algılama, zihinsel durumunu yeniden oluşturma olarak bir paradigma olarak kabul ediyorum. 

Kuantum bizi hoşgörü artışına maruz bırakıyor. Kuantum dünya görüşüyle birlikte yaşamayı daha iyi başarıyoruz. Çevremizdeki olduğu biten şeylere karşı, karıncanın yürüyüşü gibi yüksek oranda bir bilinçlilik hali oluşuyor. Parçalanmışlığı yok ediyor kuantum paradigması. Kuantumun yaşam felsefesi haline dönüşmesi hayatı daha dolu yaşamaya kılıyor. 

Kuantum yaşam felsefesinin bakış açılarından biri soruyu bir kere sormak değil, soruyu tekrar tekrar sorar. İnsan ben kimim diye sorduğu için gelişmek ister. Kuantum yaşam felsefesi, psikolojik sorunların bir kısmı psikolojik değil, felsefi tutarsızlıktan kaynaklanır. Felsefi olarak dünya ile örtüşmeyen yargılarımız vardır. Bizi hata yapmaya zorlayan yaşam felsemizdeki açmazlar ve kusurlardır. Değerler olguların önüne geçiyorsa orada başarılı olma şansımız yoktur. Dünya görüşüyle alakalıdır. İnsanı mutlu ya da suçlu hissettiren olaylar değil, olaylar hakkındaki görüşlerdir. Kuantum yaşam felsefesi dünya görüşünde birbiriyle uyumlu olmadığı için zorlukla yaşayan yaşam sürmenizden sizi alıkoyar. Kuantum bütüncüllüğü kuantum yaşam felsefesine yol açar. Özünde sadelik vardır. İnsanlar yaşadıkça dünya görüşlerini sadeleştirmeye çalışırlar. Gittikçe yalınlaşan yaşam nihai amacımızdır. Yapmak istediğinizle yaptığınızın aynı olması. Bilmek istediğinizle bildiğinizin aynı olması. Mutlak özdeşlik mutlak bir huzurdur. 

Atiye, Dark dizisi filan derken herkes paralel evreni konuşur oldu. Dersinizin konu başlığında da var. Kuantum paralel evrenler nedir?

Paralele evrenler fikrinin 2 ayrı kaynağı var. Biri kuantum mekaniği diğer ide görelilik. Görelilik teorisi birden fazla evren olabileceğini söyler. Köpük evrenler denir fiziki olarak. Kuantum fiziğindeki paralel evrensel görüşü daha çok zihinsel ve matematikseldir. Birden farklı evrenlerde olma ihtimali. Seçtiğiniz evrenle diğer evrenleri yok eder.

Paralel evrenler bizim farklı tarzda yaşam sürebilme önünde açıktır. İstanbul işletme Enstitüsü’nde eğitim aldığınınız eğitimle almadığınız eğitimin evrenleri farklı olacak. En çok yanlış anlaşılan, kötü kullanılan bu paralel evren meselesidir. Kuantum yaşam felsefesindeki yaşam felsefesindeki anahtar kelimelerin biri de seçeneklerin çok olmasıdır. Gerçek değil sanal olasılıklar. Paralel evrenlerin tümü sanal bir şekilde duruyor. Siz tercih ettiğinizde fiziksel evrene geçiyor. Her bir seçim bir evrendir. Paralele evrenler gerçek evrenler değil, seçtiğiniz evren gerecek olur. Diğer türlü geçmişleriniz çoklu geçmişler olurdu. Herkesin geçmişi tek.

Kuantum belirsizlikten, belirsizlik ilkesinden besleniyor mu? 

Kuantum belirsizlik ilkesi değil kesinsizlik ilkesidir. Hayatta bilemeyeceğimiz şeyler vardır. Kuantum fiziği söyler. Hayatta bazı şeyleri asla bilmezsiniz. Deha da olsanız bilemezsiniz. Eşlenik, kağıdın ön ve arka yüzü gibi. Ön ve arka yüzü aynı anda göremezisiniz. Eşlenik özellikleri nedeniyle bazı şeyleri kesin olarak göremediğimiz için gelecek belirsiz olur. Kuantum; geleceğin belirsiz ve açık olduğunu düşünüyor. Başka türlü de olabilirdik diyor. O belirsizlik büyük bir imkan yaratıyormuş gibi görünüyor. Gündelik yaşamdaki gibi bir nesnel değil, sanal bir belirsizlik. 

Bu anı daha önce yaşamış gibiyim hissi var. Bunu yaşamayan insan ya çok azdır ya da yoktur. Hatta Matrix filminde bir siyah kedi sahnesi var seçilmiş kişi Neo bile “oo dejavu diyor” ilk başta. Felsefik olarak bunun açıklaması veya tanımı nedir?
Parapsikoloji olaylardan biri bu. Kuantum fiziğinden hareketle aynı şeyin iki kere yaşanması mümkün değil. Kuantum fiziği her şeyin biricik olduğunu söyler. Bütün değişkenleri kopyalamak imkansızdır, insanların yasadığı şeyler yarın açık sistemlerdir. Sistem tümüyle yüzde 100 tasvir edilemez. Olasılık genliği ile tasvir edilir bu da biriciktir. Kuantum yaşam felsefesinin içinde bu biricikliği korumak vardır. Toplum sizi ortalamaya doğru çeker. 

Dejavu fikri reenkarne olma fikri. Bunlar bilimsel olarak ispatlanmadı ama bilimsel olarak araştırılmalı. Onu araştıracak kuantum fiziği değil, belki bir başka bir fizik, mantık gerekecek. Dejavu ile kuantum fiziğini ilişkilendirmiyorum. Kuantum bağlamsaldır ve geçmişin biricik olduğunu söyler. 

Kuantum yaşam felsefesi dersinize kimler katılmalı, katıldıklarında neler öğrenmiş olacaklar?

Derse öncelikli olarak üniversite mezunları katılmalı. Sosyal bilimcilerden bilime ilgi duyanlar katılmalı. Fen bilimcileri de katılabilir. Fizikçilerin bu işin felsefik yönüne böyle bakmadığını söylemişlerdi. Felsefe, psikoloji ve sosyoloji eğitimi almış olanlar katılabileler. İyi eğitimli zihinlerin temel kusuru kendileri gibi düşünenleri zeki görmek. Dersten verim almak için bunu paranteze almak lazım. Zeki görünecekler ama zeki olacaklar mı onun garantisi vermiyorum. Terimler kavramlar zihinsel dünyanızı genişletecek, geniş zihinli olacaksınız. Bunu vadediyor kuantum fiziği. En büyük faydası ön yargılarla, alışkanlıklarla mücadele etmek. Alışkanlıkları kırmak için iyi bir başlangıç noktasıdır kuantum mekaniği.

Olasılıklara dayalı kuantum teorisi üzerine “Tanrı zar atmaz” diyen medyatik Albert Einstein mı yoksa belirsizliği ve olasılığı sonuna kadar savunan Niels Bohr mu?

Kimin kazandığını biliyoruz, Niels Bohr kazandı. Dünyanın her yerinde onun yorumu var.  Albert Einstein, Tanrı olasılığa bırakmaz diyordu. Özfarkındalık eksikliği nedeniyle böyle olduğunu zannediyorum. Halbuki kedinin canlı mı ölü mü olması olasılığa bağlıdır. Niels Bohr, “Tanrı’ya ne yapacağını sen söyleme istersen” diyor. Neler olup bitiğini asla bilemeyebiliriz bunu kabul edelim.