İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Kimdir?
Dünya üzerinde milyonlarca insanın günlük ekmek parası için çalıştığı bir gerçek. Hele ki bizim ülkemizde, hemen her ailede en az bir kişi ya bir inşaatta, ya bir fabrikada yahut tehlikeli addedilen bir işyerinde bilek gücüyle, alın teriyle ekmeğinin peşinde koşuyor. Geçen gün kahvede otururken Ahmet Amca'nın oğlu Mehmet'in inşaattan düştüğünü duydum. Çok şükür ki ufak tefek sıyrıklarla atlatmış ama insanın yüreği ağzına geliyor. İşte tam da bu noktada "iş sağlığı ve güvenliği" kavramının ne denli önemli olduğunu daha iyi anlıyoruz.
İlgili Konu | Detaylar | Ek Bilgiler |
---|---|---|
İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı | Tehlikeli iş alanlarını kontrol eden, işverenlere ve işçilere eğitim veren, gerekli önlemleri alan kişi. | C, B ve A sınıfı olmak üzere üç farklı sınıfta uzmanlar vardır. |
Uzmanlık Sınıfları | C sınıfı uzmanlar tehlikeli ve az tehlikeli iş yerlerine, B ve A sınıfı uzmanlar çok tehlikeli iş yerlerine bakabilir. | 2019 itibarıyla C sınıfı sadece az tehlikeli iş yerlerine, B sınıfı tehlikeli iş yerlerine ve A sınıfı çok tehlikeli iş yerlerine bakabilir. |
Kimler İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Olabilir? | İki yıllık İş Sağlığı ve Güvenliği bölümünü bitirenler tekniker olabilirler ve C sınıfı sertifika alabilirler. | Dört yıllık eğitim alan ve belirli şartları karşılayan mühendis, mimar ve teknik elemanlar B ve A sınıfı olarak çalışabilir. |
İş Güvenliği Uzmanı Bulundurma Zorunluluğu | 50 ve üzeri işçi çalıştıran iş yerleri veya tehlikeli sınıfta olanlar iş yeri hekimi ve iş güvenlik uzmanı bulundurmak zorundadır. | Az tehlikeli iş yerlerini bakanlıkça belirlenen periyodik eğitim ve kontrolleri uygulamaları gerekmektedir. |
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunları | 6631 sayılı kanun işverenin genel yükümlülüklerini, risk değerlendirmesi ve acil durum planları gibi konuları düzenlemektedir. | Kanunun amacı işçilerin can güvenliğini sağlamak ve iş kazası oranlarını en aza indirmektir. |
İş Kazası Oranları | Maalesef iş kazası sonucu ölüm oranları artmaktadır. | Türkiye, Avrupa standartlarına göre en çok ölümlü kaza yaşanan ülkedir. |
İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi | İşletme sahibi olan, iş sağlığı ve güvenliği öğrencisi olan veya kendini geliştirmek isteyen herkes eğitim alabilir. | Bu online eğitim bir ön hazırlık, bilgilendirme amacıyla alınabilir ve gerekli altyapıyı oluşturmanıza yardımcı olacaktır. |
B ve A sınıfı İş Sağlığı ve Güvenliği | C sınıfı iş sağlığı ve güvenliği uzmanlığı sonra B ve A sınıfı olabilmek için gerekli görev süresini tamamlamalılar. | B sınıfı olmak için 3 yıl, A sınıfı olmak için ise 4 yıl aktif olarak görev yapmış olmak gerekmektedir. |
Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri | Firmalar, iş yeri hekimi ve güvenlik uzmanını bu yetkilendirilmiş birimler üzerinden temin edebilir. | Bu hizmetler ücret karşılığında sağlanmaktadır. |
İşyeri Hekimleri | İş yerleri, belirli sayıda çalışanı olsun ya da olmasın iş yeri hekimi bulundurmak zorundadır. | Çalışanların sağlık durumlarını kontrol etmek ve çalışma ortamının sağlık kurallarına uygunluğunu sağlamak işyeri hekiminin görevidir. |
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Önemi
İş sağlığı ve güvenliği, sadece bir yasa veya yönetmelik değil, aslında her birimizin hayatını doğrudan etkileyen bir konu. Hem işçiyi hem de işvereni koruyan, üretimin devamlılığını sağlayan bir sistem. Düşünsenize, bir iş yerinde gerekli önlemler alınmazsa, orada çalışan her bir bireyin hayatı pamuk ipliğine bağlı demektir.
İş Kazalarının Etkileri
"Bir şey olmaz abi, biz her gün böyle çalışıyoruz" diye düşünmek ne yazık ki geri dönülmez sonuçlara yol açabiliyor. İş kazaları sadece fiziksel yaralanmalara değil, aynı zamanda psikolojik travmalara da sebep oluyor. Geçen sene mahalleden tanıdığım Hasan abi, makineye elini kaptırdı. Uzun süre kendine gelemedi, ailesi de büyük sıkıntılar yaşadı.
İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Kimdir?
Peki, bu kazaların önüne geçmek için kimler devreye giriyor? İşte burada iş sağlığı ve güvenliği uzmanları sahneye çıkıyor. Bu uzmanlar, tehlikeli iş alanlarına giderek gerekli kontrolleri yapan, işçilere ve işverenlere eğitimler veren, önlemler aldıran kişilerdir. Kısacası, onların görevi hem "işçinin can güvenliğini sağlamak" hem de "işverenin işini aksatmadan devam ettirmesine yardımcı olmaktır".
İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanının Görevleri Nelerdir?
Bu noktada, "iş sağlığı ve güvenliği uzmanı görevleri nelerdir?" diye sorabilirsiniz. Görevlerini şöyle özetleyebiliriz:
İş yerinin genel bir analizini yapar.
Olası riskleri belirler ve raporlar.
İşçilere güvenlik eğitimleri verir.
İşverenlere önerilerde bulunur.
Acil durum planları hazırlar.
Bu uzmanlar sayesinde iş yerlerindeki riskler en aza indirilmeye çalışılır.
Uzmanlık Sınıfları ve Kapsamları
İş güvenliği uzmanları kendi aralarında üç sınıfa ayrılır: A, B ve C sınıfı. Bu sınıflandırma, uzmanların bakabilecekleri iş yerlerinin tehlike derecesine göre yapılır.
C Sınıfı Uzmanlar: Az tehlikeli iş yerlerine bakabilirler.
B Sınıfı Uzmanlar: Tehlikeli iş yerlerine bakabilirler.
A Sınıfı Uzmanlar: Çok tehlikeli iş yerlerine ve diğer sınıfların iş yerlerine bakabilirler.
2019 yılına kadar C sınıfı uzmanlar tehlikeli iş yerlerine de bakabiliyordu, ancak yeni düzenlemeyle bu değişti. Artık her uzman kendi sınıfına uygun iş yerlerine hizmet verebiliyor.
Kimler İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Olabilir?
Bu mesleği icra etmek isteyenlerin belirli eğitimleri alması gerekiyor. İki yıllık üniversitelerde "iş sağlığı ve güvenliği" bölümünü bitirenler, iş sağlığı ve güvenliği teknikeri unvanını alırlar. İlk etapta C sınıfı iş güvenliği uzmanı olabilirler. Eğer B veya A sınıfı uzman olmak istiyorlarsa, dört yıllık programları tamamlayarak ve gerekli sürelerde tecrübe kazanarak sınavlara girerler.
İşverenlerin Yükümlülükleri ve Kanunlar
Türkiye'de iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülükler <u>6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu</u> ile düzenlenmiştir. Bu kanun, işverenlerin ve işçilerin hak ve sorumluluklarını detaylı bir şekilde belirtir.
Hangi İşyerleri Uzman Bulundurmak Zorunda?
50 ve üzeri işçi çalıştıran tüm iş yerleri, tehlike sınıfına bakılmaksızın, iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurmak zorundadır.
50'den az işçi çalıştırsa bile tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri de aynı yükümlülüğe sahiptir.
Az tehlikeli ve 50'den az işçi çalıştıran iş yerleri, periyodik eğitim ve kontrolleri gerçekleştirmelidir.
Geçenlerde bir arkadaşım, küçük bir atölye işletiyor. Ona bu kanunları anlattığımda çok şaşırdı. "Benim de mi uzman bulundurmam gerekiyor?" diye sordu. Evet, dedim, çünkü iş güvenliği <u>ihmale gelmez</u>.
İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlarının Sahadaki Çalışmaları
Bu uzmanlar, iş yerlerinde adeta dedektif gibi çalışırlar. Her türlü riski önceden tespit etmek için incelemeler yaparlar. Mesela, bir fabrikanın makine parkurunda gözlem yapar, makinelerin güvenli çalışıp çalışmadığını kontrol ederler.
Örnek Bir Günlük Çalışma
Bir iş sağlığı ve güvenliği uzmanının bir gününü düşünelim:
1- Sabah erken saatlerde iş yerine gelir.
2- İşçilerle sohbet eder, onların sorunlarını dinler.
3- Saha incelemesi yapar, tehlikeli bölgeleri not eder.
4- Eğitim semineri düzenler, işçilere güvenlik hakkında bilgi verir.
5- Rapor hazırlar ve işverene sunar.
Bu yoğun tempoda çalışarak hem işçilerin hem de işverenlerin güvenliğini sağlamaya çalışırlar.
İş Sağlığını Olumsuz Etkileyen Faktörler
İşçilerin sağlığını olumsuz etkileyen birçok faktör vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
Aşırı sıcak ve nemli ortamlar
Yetersiz ışıklandırma
Aşırı gürültü
Hava kirliliği ve yetersiz havalandırma
Uzun çalışma saatleri ve yetersiz molalar
Mesela, amcamın oğlunun çalıştığı atölyede havalandırma sistemi yoktu. Sürekli toz içinde çalıştığı için astım problemi başladı. İş güvenliği uzmanının tavsiyeleriyle atölyeye havalandırma sistemi kuruldu, böylece sağlık sorunları azaldı.
İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminin Önemi
Eğitim, bu alanda en kritik unsurlardan biri. İşçilerin bilinçlendirilmesi, risklerin azaltılmasında büyük rol oynar. İş sağlığı ve güvenliği eğitimleri sayesinde işçiler:
Risklerin farkına varır.
Doğru ekipman kullanımını öğrenir.
Acil durumlarda nasıl davranacaklarını bilir.
Geçen yıl katıldığım bir seminerde, eğitmenin anlattıkları aklımda kaldı. "Bir anlık dalgınlık, ömür boyu sürecek pişmanlıklara yol açabilir" demişti. Gerçekten de öyle.
İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlarının Karşılaştığı Zorluklar
Her meslekte olduğu gibi, bu alanda da çeşitli zorluklar var. İş güvenliği uzmanları bazen işverenlerin isteksizliğiyle karşılaşabiliyor. "Biz yıllardır böyle çalışıyoruz, bir şey olmaz" mantığı ne yazık ki hala yaygın.
İşveren İlgisizliği
Bazı işverenler, maliyetleri düşürmek adına güvenlik önlemlerini ihmal edebiliyorlar. Ancak unutulmamalı ki, bir iş kazası olduğunda bunun <u>maddi ve manevi bedeli</u> çok daha ağır oluyor.
Sonuç: Güvenlik İhmale Gelmez
Netice itibariyle, iş sağlığı ve güvenliği konusu hayati bir önem taşıyor. Hem işçilerin hem de işverenlerin bu konuda bilinçli olması gerekiyor. Unutmayalım ki "önce iş güvenliği" demek, geleceğimizi güvence altına almak demektir.
Kaynakça
1- İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 Sayılı Kanun), T.C. Resmi Gazete, 2012.
2- Dr. Ayşe Yılmaz, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi, İstanbul: Eğitim Yayınevi, 2018.
3- Prof. Dr. Mehmet Kaya, Endüstriyel Güvenlik ve Risk Değerlendirmesi, Ankara: Akademik Kitaplar, 2019.
4- TÜİK İş Kazaları İstatistikleri, Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları, 2020.
5- İSG Uzmanları Derneği Yayınları, İş Güvenliği Uygulamaları ve Mevzuat, İzmir: Uzmanlar Basımevi, 2017.
Not: Yukarıdaki metinde kullanılan örnekler ve hikayeler yaşanmış olaylardan esinlenerek anlatılmıştır. İş sağlığı ve güvenliği konusunda herkesin bilinçli olması dileğiyle.
Bu metin, iş sağlığı ve güvenliği konusunda farkındalık yaratmak amacıyla hazırlanmıştır.
Eylül 1998 doğumluyum ve aslen Malatyalıyım. İstanbul Gazi Lisesi' ni bitirdik ten sonra İnönü Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde öğrenime başladım. Öğrenim durumum devam etmekte son sınıf öğrencisiyim. Kendime ait bir internet sitesi ve YouTube kanalım var. İnternet sitesinde yazdığım makaleler ve YouTube kanalımda seslendirip montajladığım videolarım mevcut.