Hekimin Dört Hali ve Hukuki Sorumlulukları
| Doktorun Hali | Tanımı | Hukuki Sorumlulukları |
|---|---|---|
| Doktor Üretim Faktörü | Doktor, sağlık hizmetlerinin temel emek girdisini sağlar. Özel veya kamu hastanelerinde çalışabilir. Ayrıca malzeme girdileri açısından da söz sahibidir. | Doktor, yapmış olduğu tüm tıbbi müdahaleler ve çeşitli malzemelerin kullanılmasında hukuki olarak sorumludur. |
| Doktor Kaynak | Doktor, teşhis ve tedavi planlaması yoluyla arz oluşturur. Hastalarına farklı tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerine yönlendirme işlevi görür. | Yanlış teşhis veya tedavi planlaması durumunda hukuki sorumluluğu bulunmaktadır. |
| Doktor Müşteri | Doktorlar, hastalarını farklı hastanelere yönlendirerek teşhis veya tedavi ederler. Aynı zamanda ilaç firmalarının hedef kitlesidir. | Hasta yönlendirme ve reçete yazımı konularında hukuki sorumlulukları bulunmaktadır. |
| Doktor Dağıtım Kanalı | Doktorlar, hastalarla doğrudan temas ederler ve sağlık hizmetleri sunarlar. | Hastalara sağlık hizmeti sunma ve onların vücut bütünlüğüne müdahalede bulunduğu için hukuki sorumlulukları mevcuttur. |
| Hukuki Sorumluluk | Sözleşmeden doğan, vekaletsiz iş görmeden kaynaklanan ve haksız fiil'den meydana gelen sorumluluklar olmak üzere üç ayrı kategoride değerlendirilir. | Doktor, yaptığı tıbbi girişimler sonucunda hukuki sorumluluklarını yerine getirmek zorundadır. Hasta ile sözleşme imzalanması, vekaletsiz iş görme ve haksız fiil durumunda hukuki sorumlulukları mevcuttur. |
Doktorun Dört Hali Nedir? Genel anlamda doktorların dört halini sıralamak mümkündür. Bunlar, doktor kaynak, doktor müşteri, doktor dağıtım kanalları ve doktor üretim faktörleri şeklinde gösterilebilir. Bunları açıklamak gerekirse şöyledir;
Doktor Üretim Faktörü
Doktor dilerse özel bir poliklinikte çalışsın veya dilerse bireysel olarak açmış olduğu muayenehanesinde çalışsın ya da isterse kamu hastanelerinde çalışsın sağlık hizmetleri üretiminin en temel emek girdisini gerçekleştirmektedir. Bu yönüyle doktor, sadece sağlık üretimine katılarak sağlık çalışmalarını gerçekleştiren bir entelektüel sermaye olarak görülmemesi gerektiği aynı zamanda yerine getirmekte olduğu hizmet üretiminin diğer malzeme girdileri açısından da söz sahibi bir değer olduğu bilinmesi gerekir.
Örneğin özel teşebbüslerle kurulmuş olan hastanelerde sadece bir doktora bağlı stok kalemlerinden bahsedilebilir. Sağlık hizmetlerinde doktorlara bağlı olarak kullanılan teşhis ve tedavi donanımları, sarf malzemeler, ameliyat araç ve gereçleri doktoraların tercilerine bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Diğer bir taraftan ilgili doktor veya doktorların hastaneden ayrılması durumunda daha önceden alınan malzemeler stokta bekletilmekte ve kullanılmamaktadır. Bu durum stok maliyetlerini yükselmesine neden olmaktadır.
Doktor Kaynak
Doktorun sağlık kurumlarındaki en önemli görevlerinden biri ise teşhis ve tedavi planlaması yoluyla hastalarını birtakım teşhis ve tedavi yöntemlerini gösterebilmektir. Teşhis koyarak bu noktada talebin oluşmasına yardımcı olurken aynı zamanda koymuş olduğu teşhise yönelik tedavi planlamalarını gerçekleştirerek hizmet arzını oluşturur. Arz ve talep arasındaki bu ayrımın müstesna olarak kabul görülmekte ve sadece sağlık hizmetlerine ait bir özellik olarak karşımıza çıkmaktadır.
Diğer bir taraftan sorumlu olduğu sevk çalışmalarıyla da hastalara farklı teşhis, tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerine yönlendirebilmektedirler. Netice itibariyle ilgili sağlık kurumları farklı branşlardaki doktorlar için birer hasta kaynak durumundadır.
Doktor Müşteri
Burada özellikle dikkat edilmesi gerek muayehane doktorlarının, hastalarını farklı denilebilecek hastanelere yönlendirerek teşhis veya tedavi etmeleri, doktorların birer hasta kaynağı sağlayıcı durumlarında oldukları, sağlık kuruluşları nezdinde gerçekleştirilen birçok pazarlama çalışmalarının hedef kitlesi durumuna gelmiştir. bu konuya verilebilecek en iyi örnek kadım-doğum doktorlarının hastalarının tüp bebek tedavilerinde, gebelik ve kontrollerinde ve doğum aşamalarında kendilerini tercih etmeleri konusunda, hastaneler bu konuyu dikkate alarak birebir pazarlama çalışmalarından faydalanmaktadır. Hekimler, reçete yazma yetkileri olduğundan dolayı ilaç firmalarının temel hedef kitlesi durumundadır. Eczane satışlarını artırmaya yönelik pazarlama çalışmalarına daha fazla önem veren ilaç firmaları, tıp bilimi uzmanlık dalındaki ilgili bölümlere yoğun pazarlama faaliyetlerinde bulunurlar.
Doktor Dağıtım Kanalı
Doktorları bir numaralı dağıtım kanalı olarak gösterebiliriz. Çünkü bir sağlık sisteminin en son tüketicisi konumunda olan hastalara sağlık hizmetlerini ulaştıran hastalarla doğrudan yüz yüze iletişim ve temas halinde olan kişidir. Sağlanacak sağlık hizmeti, bir doktorun olması halinde tedavi planı oluşturulabilir ve takibiyle gerçekleşebilir.
Bu durumda doktor, sağlık kurumlarının hizmet hattı boyunca uzmanlık çeşitliliğine göre hizmet sunum becerisi ve kabiliyetini meydana getirebilmektedir. Hastayla temas halinde olması ve doğrudan hastanın vücut bütünlüğüne müdahalede bulunması, gerek görülmesi halinde taburcu işlemlerini başlatılması, ya da başka bir hastaneye sevkinin sağlanmasını gerçekleştirerek yegane koordinasyon sağlayıcısıdır.
Tıbbi Girişimlerde Hekimin Sorumluluğu Nedir?
Hekimlik çalışmaları kapsamında cezai, idari veya özel hukuki yasal bir düzenleme halen yapılmamıştır. Hekimlerin hukuki, idari ve cezai sorumlulukları borçlar hukuku, medeni hukuk, idare hukuku ve ceza hukuku kapsamında yer alan yasal düzenlemeler çerçevesinde gösterilmektedir. Ülkemizde hekimin sorumluluk çeşitleri aşağıdaki gibi gösterilmektedir.
Hukuku sorumluluk
Disiplin sorumluluğu
İdari sorumluluk
Cezai sorumluluk şeklindedir.
Yukarıda ifade ettiğimiz sorumluluk türlerinden hangisi uygulanırsa uygulansın sorumluluğun tespit edilmesinde hekimin tıbbi girişimlerden kaynaklanan borçlar kapsamında dikkate alınacaktır. Bu nedenlere bağlı olarak hekimin tedavi sözleşmelerinden kaynaklanan borçların tespit edilmesinde ilgili hekimin hukuki, cezai ve idari sorumluluğu çerçevesinde önemli bir yere sahiptir. Hukuki sorumluluk, bağımsız bir şekilde çalışan hekimlerin hastaya yapacakları müdahale durumunda ortaya çıkan bir hukuki durum olup üç ayrı kategoriye ayrılmaktadır. Bunlar sırasıyla,
Sözleşmeden doğan sorumluluk,
Vekaletsiz iş görme’den kaynaklanan sorumluluk
Haksız fiil’den meydana gelen sorumluluk şeklindedir.
Sözleşmeden Doğan Sorumluluk Nasıldır?
Hekim sorumluluğunun Türk Hukukunda tespit edilmesinde hasta ve hekim arasında bir sözleşmenin var olduğu kabul edilir. Fakat acil olabilecek durumlar bunun dışında sayılmıştır. Bu sözleşme ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi hekimlik sözleşmesi bir diğeri ise tedavi sözleşmesidir. Her iki sözleşmeye göre doktor tıp bilimi ve uygulamasına yönelik gerek görülen teşhisi koymak ve konulmuş olunan teşhise yönelik uygun tedavileri gerçekleştirmek sorumludur.
Tedavi Sözleşmesinin Özelliklerine Göre: Bu kapsamda üç farklı temel belirleyici özellik bulunur. Bunlar sırasıyla özen, güven ve sonucun hiçbir zaman garanti edilememesidir. Tedavi sözleşmesinin esası sağlık ve beden bütünlüğü olması nedeniyle hekimin göstermesi gerekeceği “özen"in diğer sözleşmelerde gösterilen özenden çok daha farklı ve çok daha fazla olmasıdır.
Tedavi sözleşmelerinde önemli olan bir diğer husus ise ağırlıklı olarak hastanın hekime göre sözleşmenin konusu kapsamında daha az bilgiye sahip olmasıdır. Buradan tedavi sözleşmesinde öne çıkan bir diğer önemli hususun güven duygusu olabileceği unutulmamalıdır. Hasta tedavisinin süreci boyunca hekimin göstermiş olduğu faaliyetlerin ve yeteneklerinin yanı sıra birçok dış belirleyici etken olmasından dolayı doktor tarafından tedavi sonucunun garanti edilmesi mümkün görünmemektedir. Burada doktor belirleyici bir zaman şartına bağlı olmayacağından hekim hasta göre bağımsız konumda olup borcunu yerine getirmiş olacaktır.
Tedavi Sözleşmesinin Hukuki Niteliği: Türk hukuk uygulamasında tedavi sözleşmesinin esasında vekalet sözleşmesini oluşturduğu düşüncesi hekim’dir. Tedavi sözleşmesinde hasta hekime karşı ücret ödeme yükümlülüğü altında iken hekim de vekil hastanın faydasına ve iradesi doğrultusunda bir sonucu elde etme adına faaliyete bulunma borcu altına girmektedir. Buradaki asıl hedef hastanın talepleri ve yararları doğrultusunda uygun olabilecek tedavi faaliyetlerini yürütebilmektedir. Bundan hariç doktorun herhangi bir zaman şartına bağlı kalmaksızın ve hastaya göre bağımsız olarak borcunu yerine getirmesi, tedavi sözleşmesindeki vekalet sözleşmesinde yer alan diğer faktörlerdir. Tedavi sözleşmesine göre hekimin iş gücü bütününü hastanın yetkisine ve talimatlarına sunması mümkün görünmemektedir.
Genel görüşün bu yönde olmasına istinaden diş hekimleri ve diğer hekimlerinin girişimleri neticesinde Yargıtay karalarında ve doktrinde eser sözleşmesi olarak da ifade edilmektedir. Yapılan bu nitelemelerin hekimin hukuki sorumluluğunun ve kapsamının tespit edilmesinde önem taşıdığını söyleyebiliriz.
Doktorun Dört Hali Nelerdir?
Genel anlamda doktorların dört halini sıralamak mümkündür. Bunlar, doktor kaynak, doktor müşteri, doktor dağıtım kanalları ve doktor üretim faktörleri şeklinde gösterilebilir. Doktor üretim faktörü; En temel emek girdisidir. Doktor kaynak; doktorun sağlık kurumlarındaki en önemli görevlerinden biri ise teşhis ve tedavi planlaması yoluyla hastalarını birtakım teşhis ve tedavi yöntemlerini gösterebilmektir. Doktor müşteri; hekimler, reçete yazma yetkileri olduğundan dolayı ilaç firmalarının temel hedef kitlesi durumundadır.
Hukuki Hekim Çalışmaları Var Mıdır?
Hekimlik çalışmaları kapsamında cezai, idari veya özel hukuki yasal bir düzenleme halen yapılmamıştır. Hekimlerin hukuki, idari ve cezai sorumlulukları borçlar hukuku, medeni hukuk, idare hukuku ve ceza hukuku kapsamında yer alan yasal düzenlemeler çerçevesinde gösterilmektedir.
Türkiye’de Hekim Sorumlulukları Nelerdir?
Ülkemizde hekimin sorumluluk çeşitleri aşağıdaki gibi gösterilmektedir. Hukuku sorumluluk, disiplin sorumluluğu, idari sorumluluk ve cezai sorumluluk şeklindedir. Yukarıda ifade ettiğimiz sorumluluk türlerinden hangisi uygulanırsa uygulansın sorumluluğun tespit edilmesinde hekimin tıbbi girişimlerden kaynaklanan borçlar kapsamında dikkate alınacaktır.
Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.
