Çocuklarda Özgüven Gelişimi
Öneri | Açıklama | Özgüvene Etkisi |
---|---|---|
Çocuğun ihtiyaçlarına duyarlı olun | Bir bebeğin hem fizyolojik hem de psikolojik ihtiyaçları vardır ve bunlar doğru bir şekilde karşılanmalıdır. | Bebeğe güvenilir bir dünya algısı oluşturarak özgüven gelişimini pozitif etkiler. |
Çocuğunuza fırsat tanıyın | Çocuklar bağımsız bir şekilde deneme yapabilmeli, düşme ve kalkmayı yaşamalıdır. | Bağımsızlık duygusu ve yeterlilik hissinin gelişmesi çocuğun özgüvenini artırır. |
Olumsuz eleştirilerden kaçının | Ebeveynler olarak çocuğunuzun başarısından çok çabasını överek eleştiri yapmalısınız. | Çocuklar hata yaptığında kendilerini değerlendirme kapasitesi geliştirir ve özgüvenleri artar. |
Gerçekçi beklentiler oluşturun | Çocuğun gelişimsel özelliğine göre yapabilecekleri değişiklik gösterir, buna uygun beklentiler oluşturulmalıdır. | Gerçekçi beklentiler çocuğun başarılı olduğunu düşünmesini sağlar ve özgüveni artırır. |
Nitelikli zaman geçirin | Ebeveynler çocuklarıyla kaliteli zaman geçirerek onlarla bağ kurmalıdır. | Nitelikli zaman geçirme çocuğun kendisine olan güvenini ve bağlılık duygusunu artırır. |
Çocuklarınız sizin gerçekleştiremedikleriniz değil | Çocuklar kendi yaşamlarının kahramanlarıdır, kendi hayallerini desteklemeliyiz. | Kendi hayallerine yönelik çabaların değerli olduğunu gören çocuklar daha özgüvenli olurlar. |
Yetenek avcısı olun | Çocuğunuzun hangi alanlarda yetenekli olduğunu görmeli ve desteklemelisiniz. | Yeteneklerinin farkına varan ve bunları geliştiren çocuklar daha özgüvenli olurlar. |
Her dönemde kendini ifade etmesine olanak yaratın | Çocuklar duygularını ve düşüncelerini ifade edebilmeli, bu konuda desteklenmelidirler. | Duygularını ifade eden ve bunların değerli olduğunu bilen çocuklar daha özgüvenli olurlar. |
Çocuğunuzun çabalarını takdir edin | Çocukların çabalarını ödüllendirerek ve onları destekleyerek özgüvenlerini artırabilirsiniz. | Takdir edilen ve çabalarının değerli olduğunu hisseden çocuklar daha özgüvenli olurlar. |
Çocuğa kendine hata payı tanımayı öğretin | Çocuklar hata yapabileceklerini bilmeli ve hata yaptıklarında kendilerini affetmeyi öğrenmelidirler. | Hata yapma olasılığını kabul eden ve bu durumda nasıl hareket edeceğini bilen çocuklar daha özgüvenli olurlar. |
Özgüven hepimizin bildiği üzere kişinin kendine olan güvenini temsil eden bir sözcüktür. Bireyler kendilerine karşı ne kadar olumlu düşünce ve duygular beslerse, o kadar yeterli ve özgüvenli hissetmektedir. Kişiden kişiye değişiklik göstermesinin sebepleri; farklı yaşam deneyimleri, ebeveyn tutumları, kişinin mizacı gibi faktörlere dayalı olabilmektedir. Bebek dünyaya gelir gelmez ebeveyni veya bakıcısı ile bir bağ kurar. Bu bağa dayalı olarak dünyanın ve insanların güvenilir olup olmadığına dair şemalar oluşturur.
Anne ihtiyaçlarını karşılıyorsa ‘iyi anne’, karşılamıyorsa ‘kötü anne’ şemasına dahil olur. Aynı zamanda ihtiyaçları karşılanmayan bebek, dünyanın kötü olduğunu kendisinin de değersiz olduğunu düşünmeye başlar. Güvenin temeli olan bu süreç, ilerleyen dönemlerde kişinin özgüven sahibi olup olmayacağını da etkiler. Ebeveynlerine güvenli bağlanan çocukların özgüven sahibi olma ihtimali yüksektir.
2 yaş bebekleri, çevresini keşfetmeye çalışır. Bu dönem aynı zamanda kendi kararlarını almaya çalıştıkları, bağımsızlaşmayı denedikleri bir dönemdir. Ebeveyn bu dönemde çocuğa fırsat vermezse, çocuk hem kendisinden hem çevresinden şüphe duyar ve bu da ilerleyen dönemlerde özgüven problemlerine yol açabilir. 3 yaş itibariyle çocuklar artık küçük birer girişimcidir. Aklınıza gelmeyen soruları size yöneltebilirler. Eğer geçiştirir veya uygun tepkiler vermezseniz boyun eğen, suçluluk hisseden bir çocuğunuzun olması muhtemeldir.
Özgüven okul öncesi dönemi ve ilkokul yıllarında da oluşmaya devam eder. Bu dönemler çocuğun sosyalleştiği dönemlerdir. “Ben başarılıyım” duygusunu hissetmesi özgüvenli olmasını destekleyici bir yapıdır. Hem ebeveynler hem de öğretmenler bu dönemde çocuklarda özgüven oluşması için iş birliği içerisinde olmalıdır. Ebeveynlerin çocuğun başarısından çok çabasını takdir etmesi, çocuğun değerlerini oluşturması açısından önem taşır. Bu şekilde büyüyen bir çocuk bir iş için çaba gösterdiğinde başarısız da olsa özgüveni daha az hasar görür.
Özgüvenli Bir Çocuk Nasıl Yetiştirilir?
Özgüven sahibi bir çocuk yetiştirmenin ilk kuralı, çocuğumuzun ihtiyaçlarına duyarlı olmaktır. Bir bebeğin fizyolojik ihtiyaçları kadar psikolojik ihtiyaçları olduğunu da unutmayın. Çocuk siz ona ne verirseniz onu alır. Sizinle kurduğu bağ ileride çevresiyle ve kendisiyle kuracağı bağın yansımasıdır.
Çocuğunuza Fırsat Tanıyın
Çocuğunuza zarar gelmesinden korkuyor olabilirsiniz. Ancak düşmeden kalkmak mümkün değildir. Çocuğunuz sizden bağımsız bir şeyler yapmak istediğinde ona izin verin. Aşırı serbest bırakmak da, aşırı korumacı olmak da özgüven için yarar değil zarar olacaktır. Uzaktan kontrollerle, çocuğunuzun yapabileceği şeyleri deneyimlemesine fırsat vermek, yeterlilik hissi ve özgüven için önem taşır.
Olumsuz Eleştirilerden Kaçının
eleştiri geliştirir. ancak çocuğunuza 95 aldığında neden 100 almadın demek, onu mükemmel olmaya zorlamaktan başka bir şey değildir. çocuklarımıza hata payı vermeli, onun da kendisine hata payı verebilen bir yetişkine dönüşmesini desteklemeliyiz. hata yaptığında kendini değerlendirebilecek öz değerlendirme kapasitesini oluşturmasına yardım edin. çocuğunuzla daha iyi iletişim kurabilmek için iletişim eğitimleri alabilir ve bu konudaki kitaplardan faydalanabilirsiniz.
Gerçekçi Beklentiler Oluşturun
Gelişimsel özelliklerine göre çocuğun yapabildikleri değişiklik gösterir. İnce motor becerileri gelişmeyen bir çocuğa yazı yazdıramazsınız. Çocuğunuzun öğrenemeyeceği şeyleri öğretmeye ya da yapamayacağı şeyleri yaptırmaya çalışmanız ve sonucun başarısız olması, yetersizlik hissi oluşturabilir ve çocuğunuzun özgüven problemleri yaşamasına yol açabilir.
Nitelikli Zaman Geçirin
Yoğun iş temposu ile ebeveynler çocuklarını ihmâl edebilirler. Ancak yapılan araştırmalar anne babası ile yeterli ve nitelikli zaman geçiren çocukların zekâ düzeylerinin daha yüksek olduğunu gösterir niteliktedir. Aynı zamanda bu çocuklar daha yüksek özgüven sahibi ve kendileri ile daha barışık olarak büyümektedir.
Çocuklarınız Sizin Gerçekleştiremedikleriniz Değil
Çocuk yetiştirirken unutmamamız gereken bir kural da çocukların bizim hayallerimizi gerçekleştirmek için bir araç olmadıklarıdır. Çocuklar bir amaçtır. Onlar, kendi yaşamlarının kahramanlarıdır. Bize düşen, onların hayallerini desteklemektir.
Yetenek Avcısı Olun
Çocuğunuzu sık sık gözlemleyin. Ne ile uğraşırken mutlu? Hangi alanlarda yeteneği var? Erken yaşta yeteneklerini keşfetmek ve desteklemek hem kimlik gelişimi hem de özgüven için büyük önem taşır. Çocuğunuzu kişisel gelişim eğitimleri ile tanıştırarak hangi konularda yetenekli olduğunu anlamasına yardımcı olun.
Her Dönemde Kendini İfade Etmesine Olanak Yaratın
Yaşamının her döneminde, duygularını ve düşüncelerini sizinle paylaşabilmesini sağlayın. Öncelikle sizinle kuracağı bu iletişim biçimi, ileride sosyal çevresine yansır. Kendi duygularını tanıyan ve ifade eden biri başkalarının duygularını daha kolay tanır ve empatik bir yaklaşım sergiler.
Çocuğunuz Hayır Dediğinde Saygı Duyun
Çocuk, hem ebeveynlerinden aldığı dönütlerle hem de yaş dönemi gereği oyunlarla birlikte kuralları ve sınırları öğrenir. Eğer çocuğunuz o an bir şeyi yapmak istemiyorsa zorlamayın. Bu bir sınır aşımıdır. İleride başkası da istemediği bir şeyi yapmasını söylediğinde, hayır demesini engellemiş ve tüm tehlikelere açık kapı bırakmış olursunuz. Çocuğunuza gösterdiğiniz saygı, onun sınırlarını ve istemediği durumlara hayır deme yeteneğini oluşturur. Bu da özgüven gelişiminde oldukça etkilidir.
Yazar: Aycan Sevimli
İstanbul İşletme Enstitüsünde yazılarının yayınlanmasını isteyen konuk yazarlarımız için oluşturulan bilgi kartıdır. Birçok alanda ve disiplindeki yazıları bu hesap üzerinde bulabilirsiniz.