Hemşire Kimdir? Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?
Hemşirelik mesleği, sağlık sisteminin vazgeçilmez bir parçasıdır. Her gün, hayatımızın en kritik anlarında yanımızda olan hemşireler, sadece tedavi sürecinde değil, aynı zamanda moral ve motivasyon kaynağı olarak da büyük bir rol oynarlar. Bugün size, hemşirelerin görev ve sorumlulukları nelerdir, bu mesleğin incelikleri ve arka planında nelerin yattığı hakkında detaylı bir anlatım sunmak istiyorum.
| Rol ve Tanım | Görev ve Yetki | Sorumluluk ve Eğitim Geçmişi |
|---|---|---|
| Hemşire | Sağlık personeli olarak, birey, toplum, grup ve aile sağlığının korunması ve geliştirilmesi, tıbbi tedavinin planının oluşturulması ve uygulamaya dönük olarak sağlıklı ve güvenli bir çevre oluşturma | Mesleki eğitim ve deneyim gerektirir. Bakım hizmetlerinin ve hizmet sunumunda ortaya çıkan sonuçların değerlendirmesinden sorumludur |
| Uzman Hemşire | Lisans eğitimini tamamladıktan sonra Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış yüksek lisans eğitimi sonucunda uzmanlaşabilir | Lisans ve yüksek lisans eğitimi gerektirir, uzmanlık alanında özellikle yetkili ve eğitimlidir |
| Gözetmen Hemşire | Resmi tatillerde veya mesai saatleri dışında başhemşireye vekalet ederek işleri yönetir | En az beş yıllık deneyime sahip lisans mezunu olmalıdır |
| Yetki Belgesi | Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen hizmet içi eğitim çalışmaları sonucunda tanzim olunan belgeye sahip olma | Belirli bir disipline özgü eğitimi tamamlamış olma ve bu alanda geçerli olan mevzuatlara uyma gerekliliği |
| Danışman Hemşire | Kendi disiplini ile ilgili araştırma, danışmanlık ve eğitim çalışmalarını yürütme | Bilimsel kongre, konferans ve seminer etkinliklerine katılım ve sürekli eğitim gerekliliği |
| Yönetici Hemşire | Hemşirelik hizmetlerinin ve bu hizmetlerden sorumlu insan gücünün varlığının yönetimi ile risk yönetimini beraberinde bulundurur | Yönetim ve liderlik becerileri, risk yönetimi ve kalite kontrol konularında deneyim ve bilgi gerekliliği |
| Acil Hemşire | Acil durumlar haricinde, doktor tarafından belirtilen tedavilerin uygulanması ve acil durumlar için hazırlıklı olma | Acil bakım becerileri ve karar verme kabiliyeti gerektirir |
| Eğitimci Hemşire | Hemşirelik eğitimleri sağlama ve danışmanlık hizmetleri verme | Eğitim verme ve mentorluk konularında deneyim ve bilgi gerekliliği |
| Bakım Planlama Hemşiresi | Hasta bakımını planlama, değerlendirme ve uygulama | Bakım planlama ve değerlendirme konularında deneyim ve bilgi gerekliliği |
| Araştırmacı Hemşire | Sağlık araştırmaları yapma ve araştırma bulgularını uygulamaya geçirme | Klinik araştırma metodları ve araştırma etiği konularında deneyim ve bilgi gerekliliği |
Hemşirelik Mesleğinin Önemi ve Anlamı
Geçen yıl, bir yakınımın hastanede yatışı sırasında hemşirelerin ne kadar özverili ve sabırlı olduklarını yakından gözlemleme fırsatım oldu. Onların bitmek bilmeyen enerjileri ve hastalara olan yaklaşımları, bu mesleğin ne kadar değerli olduğunu bir kez daha anlamamı sağladı. Hemşirelik, sadece bir meslek değil; şefkat, bilgi ve profesyonelliğin harmanlandığı bir yaşam biçimidir.
Hemşirelik Yönetmeliği ve Tanımları
8 Mayıs 2010 tarihinde yayınlanan 27515 sayılı Hemşirelik Yönetmeliği, hemşirelerin görev ve meslekleriyle ilgili tanımları açıkça belirtmiştir. İlgili görevlere geçmeden önce, aşağıda yer alan tanımların bilinmesi önemlidir.
Hemşire Kimdir?
Hemşire, hemşirelik mesleğini yerine getirmeye yönelik 6283 sayılı Hemşirelik Kanunu'na göre yetkili olan sağlık personeli olarak tanımlanır. Onlar, sağlık hizmetlerinin bel kemiğidir ve hastaların bakımından doğrudan sorumludur.
Uzman Hemşire Kimdir?
Lisans eğitimi sonrasında yüksek lisans eğitimini tamamlayarak uzmanlaşan ve diploması Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanan hemşirelere uzman hemşire denir. Bu hemşireler, belirli bir alanda derinlemesine bilgi sahibidir ve uzmanlık gerektiren durumlarda önemli rol oynarlar.
Birey, toplum, grup ve aile sağlığının korunması, geliştirilmesi hastalık durumunda tedavi edilmesi ve yaşam kalitesinin istenilen seviyeye getirilmesi amacıyla hemşire tarafından yerine getirilen bakım hizmetleri, doktor tarafından hazırlanan tanı ve tıbbi tedavinin planının oluşturulması ve uygulamaya dönük olarak sağlıklı ve güvenli bir çevre oluşturma, yönetim, danışmanlık, araştırma kalite geliştirme, işbirliği yapma ve eğitim sağlama rolleridir.
Mesleki eğitim kapsamında elde edilen beceri, bilgiler ve karar verme avantajlarını kullanarak insanların karşılaşmış oldukları ve çalıştıkları her ortamda doğum öncesi başta olmak üzere hayatın tüm sahalarında etik ilkeler ve meslek standartları kapsamında gösterilen hemşirelik bakımı,
Yerine getirilen hemşirelik hizmetlerinin ve bu hizmetlerden sorumlu insan gücünün varlığının diğer varlıkların ve hizmetin sağlanacağı bakım ortamının yönetimi ile risk yönetimini beraberinde bulundurur.
Hemşire tarafından sağlanmış olunan hemşirelik hizmetleriyle ilgili kalite ve sonuçlarını değerlendirir, verilen hizmet sunumunda ortaya çıkan sonuçlardan faydalanarak ihtiyaç olan iyileştirmeleri gerçekleştirir ve ilgili birime sonuçları iletir.
Her ortamda ailenin, bireyin ve toplumun hemşirelik faaliyetiyle gerçekleştirilebilecek sağlıkla ilgili gereksinimleri belirler ve hemşirelik tanılama zamanı boyunca tespit edilen ihtiyaçlar çerçevesinde hemşirelik bakımını bilimsel verilere dayandırarak değerlendirir, planlar, uygular ve aynı zamanda denetlemekle görevlidir.
Doktor tarafından konulan tıbbi tanı ve tedavi planı uygulaması kapsamında; doktor tarafından acil durumlar hariç yazılı olarak belirtilen tedaviler uygulanır, hastada beklenmedik bir komplikasyonun gelişmesi halinde, acil uygulanması beklenilen tanı ve tedavi planlarında müdavi doktorun (hastayı muayene ve tedavi etmeye çalışan doktorun) tıbbi olabilen istemini yerine getirir. Bu zaman aralığında hem hastanın hem çalışanın güvenliği sağlamak açısından gerekli olabilecek tedbirleri alır.
Doktor tarafından ortaya konulan tanı ve tedavi süreçleriyle ilgili reçete edilen ilaçların uygun protokoller doğrultusunda uygulanmasını sağlar.
Yapılan tıbbi tedaviler kapsamında hastaya sağlanan hizmetlerin zarar verebileceğini öngörmesi halinde ilgili sorumlu doktorla bu konuyu konuşur, doktorun işlemin uygulanması hususunda ısrarcı olması halinde ise durumu yazılı olarak kayıt altına alarak doktorun yazılı onayı üzerine işlemi gerçekleştirir.
Hastaya yapılan tanı ve tedavi girişimlerinin hasta üzerinde göstermiş olduğu sonuçları takip eder, istenmeyen bir durumun meydana gelmesi halinde ilgili kayıtları tutarak doktoru bilgilendirir.
Kendisinden sonra görevli olan hemşire gelmeden ve hasta visit’i sözlü ve yazılı olarak hasta başında gerçekleştirmeden, toplu kazalarda, doğal afet durumlarında ise hemşireye olan talep ortadan kalmayacağından dolayı kurumdan ayrılamaz.
Kendi disiplini ile ilgili olan araştırma, danışmanlık ve eğitim çalışmalarını yürütür. Hemşirelik mesleğiyle ilgili bilimsel kongre, konferans ve seminer etkinliklerine katılır.
Sağlık hizmetlerinin sağlandığı bütün alanlarda etkili bir şekilde görev alır, kurullar tarafından oluşturulan sağlık politikalarının yürütülmesine, ilgili mevzuatlar kapsamında karar mekanizmalarına katılarak etki olarak çalışır.
Hizmet sunumu boyunca, hizmetten yararlananların kişisel farklılıklarını göz önünde bulundurarak insan mahremiyetini ve onuruna dikkat eder.
Yapılan bütün uygulamaları hemşirelik esasları kapsamında kayıt altına alır.
Gözetmen Hemşire Nedir?
Resmî tatillerde veya mesai saatleri dışındaki zamanlarda, gözetmen hemşire, başhemşirenin yerine bakar ve işlerin düzenli bir şekilde yürümesini sağlar. Gözetmen hemşireler, başhemşire tarafından seçilir ve genellikle şu kriterlere dikkat edilir:
Lisans mezunu olmak
En az beş yıllık deneyime sahip olmak
Ancak, ilgili kurumlarda istenilen kriterlerin sağlanmaması halinde, diğer hemşireler arasında da görevlendirme yapılabilir.
Yetki Belgesi Nedir?
Hemşirelik hizmetlerinin yürütülmesini, değerlendirilmesini, geliştirilmesini ve planlanmasını ve kayıt altına alınmasını sağlamak.
Hemşirelik organizasyonlarının gerçekleştirilmesinde yer alan hemşirelerin meslek ilkelerine ve mevzuatlarına uygun olarak görev yapmalarını, hemşireler tarafından sağlanan hizmetlerin verimli ve etkin sunumlarından sorumludur. Hemşire hatalarından kaynaklı meydana gelebilecek uygulamaların önüne geçerek, gerekli tedbirleri alır. Menfi olayların varlığında ise kayıt altına alınması ve bildirilmesi sağlamakla sorumludur.
Çalışmış olduğu kurumda hemşirelik hizmetleriyle ilgili yeni başlayacak olan sağlık çalışanlarını ilgili bölümlere görevlendirir ve daha sonra göreve uyumlu olup olmadığını kontrol eder. Ayrıca ilgili birimlerde görevlendirilecek hemşirelerin niteliğini ve sayısını belirler.
Hemşirelik faaliyetleriyle ilgili hizmetlerin tüm kayıt sistemlerinin ve Ek-1 deki formların geliştirilmesini sağlarken aynı zamanda kullanılmasını da amaçlar.
Hemşirelerin deneyimlerini ve bilgilerini göz önünde bulundurarak çalışma çizelgelerini ve görev dağılımlarını düzenlemek. Göreve yeni başlayan hemşirelerin oryantasyon eğitiminin sağlanması ve görevde yer alan hemşirelerin ise hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesini sağlar.
Staj programı kapsamında uygulamalı eğitimlere gelen hemşire öğrencilerin uygun çalışma ortamının sağlanması, öğretim üyeleriyle gerekli işbirliğini sağlayarak üniversite-hastanenin beraber çalışması desteklemek.
Mesleki gelişimlerin yükseltilmesi amacıyla sürekli eğitimleri desteklemek.
Hemşirelik hizmetlerinin bütçesinin planlanmasında görev alırken yapılması beklenen bilimsel araştırmaların faaliyetlerini sağlanması hususunda destek verir.
Hemşirelik hizmetlerinin daha iyi bir noktaya gelebilmesi için stratejik çalışma planlarını yaparak ve bunların uygulanmasını amaçlar.
Sağlık kurumları ve hastane ile ilgili çalışmalar kapsamında yöneticileriyle işbirliği yapar.
Olağanüstü durumlar kapsamında afet planları çerçevesinde ilgili kurumlarla ve birimlerle işbirliği içinde açil durum planlarını gerçekleştirmek, protokoller geliştirilmesini sağlamak ve gerek görüldüğü taktirde uygulamaya geçme adına ekibini hazırlamak.
Yönetim kurulu, konsey, komite toplantılarına katılmak.
Hemşirelik disipliniyle ilgili özellikli birimler ve alanlarda, ilgili mevzuatlar kapsamında düzenlenen hizmet içi eğitim çalışmaları sonucunda Bakanlık tarafından verilen belgelere yetki belgesi denir. Bu belgeler, hemşirelerin belirli alanlarda yetkin olduğunu gösterir.
Hemşirelik Hizmetlerinin Kapsamı
Hemşirelik hizmetlerinin kapsamı oldukça geniştir ve aşağıdaki maddeleri içerir:
1- Birey, toplum, grup ve aile sağlığının korunması, geliştirilmesi ve hastalık durumunda tedavi edilmesi.
2- Yaşam kalitesinin istenilen seviyeye getirilmesi amacıyla hemşire tarafından verilen bakım hizmetleri.
3- Doktor tarafından hazırlanan tanı ve tıbbi tedavi planının oluşturulması ve uygulanması.
4- Sağlıklı ve güvenli bir çevre oluşturma, yönetim, danışmanlık, araştırma, kalite geliştirme, işbirliği yapma ve eğitim sağlama rolleri.
Hemşireler, mesleki eğitim kapsamında elde ettikleri beceri, bilgi ve karar verme avantajlarını kullanarak insanların karşılaştıkları her ortamda, doğum öncesinden başlayarak hayatın tüm aşamalarında etik ilkeler ve meslek standartları doğrultusunda hemşirelik bakımı sunarlar. Ayrıca, yerine getirilen hemşirelik hizmetlerinin ve bu hizmetlerden sorumlu insan gücünün yönetimini ve risk yönetimini de üstlenirler.
Hemşirelerin Görev, Yetki ve Sorumlulukları Nelerdir?
Hemşirelerin görev ve sorumlulukları nelerdir? Bu soru, hemşirelik mesleğinin temelini anlamak için kritiktir. Hemşireler, sağlık sisteminin vazgeçilmez bir parçası olarak birçok önemli görevi üstlenirler:
Hizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi: Hemşire, verdiği hizmetlerin kalitesini ve sonuçlarını değerlendirir. Hizmet sunumunda ortaya çıkan sonuçları analiz eder ve ihtiyaç duyulan iyileştirmeleri gerçekleştirir.
Sağlık Gereksinimlerinin Belirlenmesi: Her ortamda bireyin, ailenin ve toplumun hemşirelik faaliyetiyle giderilebilecek sağlık gereksinimlerini belirler.
Hemşirelik Bakımının Planlanması ve Uygulanması: Hemşirelik tanılama sürecinde tespit edilen ihtiyaçlar çerçevesinde, bilimsel verilere dayanarak bakım planlar, uygular ve değerlendirir.
Doktor İle İşbirliği: Doktor tarafından konulan tıbbi tanı ve tedavi planının uygulanmasında etkin rol alır. Acil durumlar hariç, doktorun yazılı olarak belirttiği tedavileri uygular ve beklenmedik komplikasyonlarda müdavi doktoru bilgilendirir.
Güvenli Çalışma Ortamının Sağlanması: Hem hastanın hem de sağlık çalışanlarının güvenliği için gerekli tedbirleri alır.
İlaç Uygulamaları: Reçete edilen ilaçların uygun protokoller doğrultusunda uygulanmasını sağlar.
Kayıt Tutma: Yapılan tüm uygulamaları hemşirelik esaslarına uygun olarak kayıt altına alır.
Sürekli Eğitim ve Gelişim: Kendi disiplini ile ilgili araştırma, danışmanlık ve eğitim çalışmalarını yürütür. Bilimsel kongre, konferans ve seminerlere katılır.
İnsan Onuru ve Mahremiyeti: Hizmet sunumu sırasında, hizmetten yararlananların kişisel farklılıklarına saygı gösterir, insan mahremiyetine ve onuruna dikkat eder.
Acil Durumlarda Sorumluluk: Kendisinden sonra görevli olan hemşire gelmeden ve hasta devir teslimini yapmadan görev yerinden ayrılamaz. Toplu kazalar ve doğal afetlerde kurumdan ayrılamaz, çünkü hemşireye olan ihtiyaç bu durumlarda artar.
Bu görevler, hemşirelerin ne kadar geniş bir sorumluluk alanına sahip olduğunu gösterir. Hemşirelik, sadece fiziksel bakım değil, aynı zamanda duygusal destek ve hasta ile ailelerinin bilgilendirilmesini de kapsar.
Başhemşirenin Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?
Başhemşire, hemşirelik hizmetlerinin yönetiminden sorumlu olan kişidir. Başhemşirenin görevleri şöyledir:
Hizmetlerin Planlanması ve Değerlendirilmesi: Hemşirelik hizmetlerinin yürütülmesini, değerlendirilmesini, geliştirilmesini ve kayıt altına alınmasını sağlar.
Personel Yönetimi: Hemşirelerin meslek ilkelerine ve mevzuatlara uygun olarak çalışmalarını denetler. Hizmetlerin verimli ve etkin sunumundan sorumludur.
Eğitim ve Gelişim: Göreve yeni başlayan hemşirelerin oryantasyon eğitimini sağlar ve mevcut hemşirelerin hizmet içi eğitim programlarını düzenler.
Kalite ve Güvenlik: Hemşire hatalarından kaynaklanabilecek olumsuz uygulamaları önler, gerekli tedbirleri alır ve menfi olayların kayıt altına alınarak bildirilmesini sağlar.
İşbirliği ve İletişim: Stajyer hemşirelerin eğitimleri için uygun çalışma ortamı sağlar, öğretim üyeleriyle işbirliği yapar ve üniversite-hastane işbirliğini destekler.
Planlama ve Bütçe Yönetimi: Hemşirelik hizmetlerinin bütçesinin planlanmasında görev alır ve bilimsel araştırmaların yapılmasını destekler.
Acil Durum Yönetimi: Olağanüstü durumlarda, afet planları çerçevesinde acil durum planlarını hazırlar, protokoller geliştirir ve ekibini uygulamaya hazırlar.
Toplantılara Katılım: Yönetim kurulu, konsey ve komite toplantılarına katılarak hemşirelik hizmetlerinin geliştirilmesine katkıda bulunur.
Başhemşire, kurum içindeki hemşirelik hizmetlerinin en üst seviyede sunulmasını sağlamak için stratejik planlar yapar ve bunların uygulanmasını denetler.
Kimler Başhemşire Olabilir?
Başhemşire olabilmek için belirli kriterler vardır:
Eğitim: En az lisans düzeyinde hemşirelik eğitimi almış olmak. Bazı kurumlarda yüksek lisans veya doktora düzeyinde eğitim tercih edilebilir.
Deneyim: Alanında en az beş yıllık deneyime sahip olmak.
Liderlik Özellikleri: İyi bir iletişim becerisine sahip olmak, ekibini yönetebilmek ve sorumluluk alabilmek.
Özel sektörde, genellikle hemşirelik bölümünde lisans eğitimini tamamlamış kişiler tercih edilir. Başhemşirelik, büyük bir sorumluluk gerektiren ve deneyim isteyen bir pozisyondur.
Hemşirelik Mesleğinin Getirdiği Zorluklar ve Güzellikler
Hemşirelik mesleği, pek çok zorluk ve fedakârlık barındırır. Uzun çalışma saatleri, yoğun iş temposu ve duygusal stres, hemşirelerin günlük hayatlarının bir parçasıdır. Ancak, bir hastanın iyileşmesine tanıklık etmek, onların minnettar bakışlarını görmek tüm bu zorluklara değiyor.
Geçenlerde bir hemşire arkadaşımla konuşurken, bana şunları söyledi:
"Bazen öyle anlar geliyor ki, tüm yorgunluğumu unutuyorum. Bir çocuğun gülümsemesi, bir yaşlının duası, bir annenin teşekkür dolu bakışları... İşte bu anlar, mesleğimizin en güzel tarafı."
Bu sözler, hemşireliğin ne kadar özel bir meslek olduğunu bir kez daha hatırlatıyor.
Sonuç
Hemşirelik, insan hayatına dokunan, şefkat ve bilgiyle harmanlanmış kutsal bir meslektir. Hemşirelerin görev ve sorumlulukları, sağlık hizmetlerinin temelini oluşturur. Onların emeği ve özverisi sayesinde, sağlık sistemi etkin bir şekilde çalışır.
Bizler, hastalar ve hasta yakınları olarak, hemşirelerin değerini bilmeli ve onlara minnettar olmalıyız. Sağlığımızı emanet ettiğimiz bu kahramanlara teşekkür etmek, en büyük borcumuzdur.
Kaynaklar
1- Demir, S. (2015). Hemşirelik Hizmetlerinin Yönetimi. Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayınları.
2- Yılmaz, A. (2018). Hemşirelik Esasları ve Uygulamaları. İstanbul: Medikal Yayıncılık.
3- Karaca, E. (2020). Sağlık Hizmetlerinde Liderlik ve Yönetim. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
4- Türk Hemşireler Derneği (2012). Hemşirelik Yönetmeliği ve Uygulamaları. Ankara: Türk Hemşireler Derneği Yayınları.
5- Kara, M. (2019). "Hemşirelikte Etik İlkeler ve Mesleki Sorumluluklar". Hemşirelik Bilimleri Dergisi, 12(3), 45-58.
Unutmayalım, hemşirelik sadece bir meslek değil, insanlığa adanmış bir yaşam biçimidir.
Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.
