AnasayfaBlogEczane Hizmetleri Programı Tarihsel Gelişimi
Eğitim

Eczane Hizmetleri Programı Tarihsel Gelişimi

17 Ocak 2021
Beyaz önlüklü bir kadın elinde küçük bir kutu tutuyor. Beyaz bir fonun önünde duruyor ve yüzünde konsantre olmuş bir ifade var. Gözlük takıyor ve küçük, dostça bir gülümsemesi var. Arka planda bir kişinin elinin bulanık bir görüntüsü var. Çerçevenin sağ köşesinde beyaz bir çekmecenin yakın çekimi var. Sol köşede ise bir saatin yakın çekimi var. Kadın elinde tuttuğu kutuya dikkatle bakıyor, bu da onunla ne yapacağını düşündüğünü gösteriyor.
DönemÖzellikleriÖnemli Bilgiler
Bireysel ya da İçgüdüsel DönemBireylerin ferdi olarak yaşamlarını sürdürdükleri ve henüz topluluk oluşturmadıkları dönem.Hastalıkların açısını dindirmeye yönelik sadece içgüdüsel tedavi yöntemi takip edilmiştir.
Mistik Dönemİnsanların topluluklar halinde yaşamaya başlamaları ve bir hiyerarşinin meydana geldiği dönem.Hastalıkların nedenleri araştırılmaya başlanmış ve genellikle tanrının öfkesi olarak düşünüldüğü dönem.
Dinsel DönemDin adamlarının sağlık hizmetlerinde etkin olduğu dönemHastalıklar, ibadetlerin yapıldığı tapınaklarda tedavi edilmeye başlanmış, tedavi yöntemleri duvarlara yazılmıştır.
Amprik DönemHastalıkların nedenleri araştırılmamış ve tedavi edici bazı bitkisel ve hayvansal ilaçlar kullanılmıştır.Bitkiler ve hayvanlarda birtakım gözlemlemeler yapılarak sonuçlara gitmeye çalışılmıştır. Zehirli bitkiler avlanmada kullanılmıştır.
Bilimsel DönemBilimsel çalışmaların temellerinin atıldığı dönem.Tıp ve eczacılık alanlarında bilimsel çalışmalar Hipokrat’la beraber başlamış ve halen devam etmektedir. Hastalıkların nedenleri araştırılıp çıkarımlarda bulunulmuştur.
Eski Yunan ve Roma DönemiAsklepios adına tedavi kurumları vardı.Sıcak su kaynaklarının yanında yer alan tapınaklarda hastalar gelir tedavi olmak için banyo yapar, oruç tutar ve uyurlardı.
İlkel Toplumlar DönemiBüyü ve bitkisel tedavilerle sağlık sorunlarına çözüm arayan dönem.Bazı bitki yapraklarını ve köklerini kullanarak bir takım karışım kürleri geliştirmiş, ağrı kesici ve antibiyotik karışımları yapmışlardır.
Hindistan, Mezopotamya, Çin ve Mısır DönemiBirtakım bitkiler kullanılarak ilaçlar elde edilmiştir.Bu dönemde yapılan ilaçlar, eczacılık hizmetlerinin tarihinde önemli bir yere sahiptir.
İlk Çağlarİnsanlık tarihi kadar eski olan hastalıklarla mücadele dönemi.İlk insanlar hastalıkların sebebini doğaüstü güçlere bağlamış, ağırlıklı olarak sihir ve büyü kullanmıştır.
21. YüzyılEczacılık hizmetlerinin günümüze kadar gelişim gösterdiği dönem.Eczacılık hizmetleri modern (bilimsel) aşama dönemine ulaşmıştır.

Eczacılık ve tıp hizmetleri insanlık tarihi kadar eski olduğu söylenilebilir. Günümüzde yapılan bazı bilimsel araştırmalarda fosil ve hayvanlardaki hastalık belirtilerinin varlığı nedeniyle yaşadığımız dünyada hastalıkların etkenlerinin çok daha önce olduğunun bir göstergesidir.

Hastalıkların varlığının ilk çağlardan itibaren başlaması beraberinde mücadeleyi getirmiştir. Bu nedenle insanlığın hastalıklarla mücadele gelişimi neredeyse binlerce yıla dayanmaktadır. Gelişimin bu denli eski olması nedeniyle hastalıklarla yapılan mücadele bilgi birikimini beraberinde getirmiş ve bu bilgi birikimi sınama yanılma, rastlantılar, hayvanların doğuştan kendilerinde bulundukları içgüdüsel sebeplere dayalı uygulamalarını taklit etmeye varıncaya kadar teknik gelişimleri de beraberinde getirmiştir. 

Bu dönemdeki ilkel insanlar hastalıkların sebebini bulmakta zorlanmış nedenini doğaüstü denilebilecek güçlere bırakmış, ağırlıklı olarak sihir ve büyü kullanmıştır. İlkel insan döneminin olduğu bu tarihte, eczacılıktan söz etmek mümkün değildir. 21. yüzyılın ilkel toplumlarında ise büyü ile beraber bitkisel tedavilerden de faydalanmaktadırlar. İnsanların inanma ihtiyaçlarının ortaya çıkmasıyla beraber çok tanrılı dinler ortaya çıkmış, sağlıkla ilgili olduğu inanılan birçok tanrı olmakla beraber en bilindik tanrı ise Asklepios’dur.

Roma’da ve eski Yunan’da tıp tanrısı olarak tanınan Asklepios adına tedavi kurumları vardı. Genellikle sıcak su kaynaklarının yanında yer alan bu tapınaklara hastalar gelir tedavi olmak için banyo yapar, oruç tutar ve uyurlardı. Uyandıktan sonra görmüş oldukları rüyalarını din görevlilerine anlatır ve buna uygun bir tedavi planı yapılırdı. Bu dönemde hem tedavide kullanılacak bitkisel ilaçlar hem de tedavi süreci tamamen akıl ve mantıktan uzak dini otoriteye bırakmıştı. Dini otoritede büyü ve sihirle tedavi yapılır ve tıp hizmetleri kaderine terk edilmişti. 

Sonraki yıllarda Hipokrat’ın tıbbi çalışmalarının ışığında eczacılık ve tıp hizmetleri sihirden, büyüden kurtulmuştur. Hastalıkların artmasıyla beraber insan sağlığına verilen önem insanlık tarihi boyunca devam etmiş ve etmektedir. İlkel toplumlar bazı bitki yapraklarını ve köklerini kullanarak bir takım karışım kürleri geliştirmiş, bitki köklerinden çeşitli ağrı kesici karışımları yaparken, yine farklı bitki yapraklarını kullanarak antibiyotik olarak kullanmışlardır. Hindistan’da (M.Ö. 3500), başlanarak Mezopotamya, Çin ve Mısır gibi ülkeler birtakım bitkiler kullanılarak ilaçlar elde etmişleridir.

Eczacılık hizmetlerinin günümüze kadar birçok aşama dönemleri geçirmiş bunların günümüzdeki aşamalarında biri ise modern (bilimsel) aşama dönemidir. Bu aşamaları şu şekilde sıralayabiliriz.

  1. Bireysel ya da içgüdüsel dönem 

  2. Mistik dönem

  3. Dinsel dönem

  4. Amprik dönem

  5. Modern diğer bir adı bilimsel dönem olmak üzere 5 başlık şeklinde inceleyebiliriz. 

  • Bireysel ya da İçgüdüsel Dönem 

Bireylerin ferdi olarak yaşamlarını sürdürdükleri ve henüz topluluk oluşturmadıkları dönem olarak bilinmektedir. Bireysel olarak ifade edilen bu dönemde hastalıkların açısını dindirmeye yönelik sadece içgüdüsel tedavi yöntemi takip edilmiştir.

  • Mistik Dönem 

Bu dönemin bilenen en önemli özelliği, insanların topluluklar halinde yaşamaya başlamaları ve ilgili topluluk kabilelerinde belirli bir hiyerarşinin meydana geldiği dönemde, insanların hastalıkların nedenlerini araştırmaya başlamaları ve tanrının öfkesi olarak düşünüldüğünden dolayı bu döneme mistik dönem adı verilmiştir.

  • Dinsel Dönem 

Bu dönem din adamlarının etkinliğinin sağlık hizmetlerinde artığı dönem olarak tanımlanabilir. İnsanlar artık içgüdüsel ve mistik dönemleri geride bırakmış, hastalıklar, ibadetlerin yapıldığı tapınaklarda tedavi edilmeye başlanmış, önceden tedavileri yapılmış hastaların ise tedavi yöntemleri duvarlara yazılmış ve bu bilgilerin kaybolmaması sağlanmıştır.

  • Amprik Dönem

Yukarıda ismini saydığımız diğer dönemler gibi hastalıkların nedenleri araştırılmamış ve sonuçları neye mal olabileceği göz önüne alınmadan tedavi edici bazı bitkisel ve hayvansal kaynaklı ilaçlar belirli ölçülerde kontsantre edilerek kullanılmıştır. Bu dönem insanlar tarafından bitkiler ve hayvanlarda birtakım gözlemlemeler yapılarak sonuçlara gitmeye çalışılmıştır. Örneğin hayvanlar tarafından yenmeyen bitkiler kullanılmamış ya da bu bitkilerin bazılarını zehir olarak avlanmada kullanmışlardır. Sonuçta hastalıkların nedenleri ve sonuçları araştırılmadan tedavi çabası içine girilmiştir. 

  • Bilimsel Dönem

Bu dönem bilimsel çalışmaların temellerinin atıldığı dönem olarak bilinmektedir. Tıp ve eczacılık alanlarında bilimsel çalışmalar Hipokrat’la beraber başlamış ve halen devam etmektedir. Hastalıkların nedenleri araştırılmış ve bu nedenler üzerinde bazı çıkarımlarda bulunularak tedavi aşamalarına geçilmiştir. İnsan vücudunun her aşamasını incelenmesi gerektiği üzerinde durulmuş tedavi yönelimine geçilirken “iyileştiremiyorsan” zarar vermemek en doğrusu yaklaşım olarak gösterilmiştir.

Eczacılık hizmetleriyle ilgilenen kişilere yönelik tarih boyunca farklı isimler verilmiştir. Bu konunda bilinen en eski bilgiler eski yunan dönemine aittir. Kökçüler olarak ifade edilen Herbaris veya Rhizoteme ve yine aynı döneme ait olduğu bilinen Pharmakeis olmuştur. Eski roma döneminde ise daha farklı isimler olarak karşımıza çıkmaktadır. 10. yüzyılda tapınaklarda ve manastırlarda ilaç yapan rahiplere Apothecarius derken 12. yüzyılda ise Confectionarius 18. Fransa’da Pharmacien sözcüğü olarak kullanılmıştır.

Osmanlı döneminde ise darüşşifa vakfiyelerinde saydelanlarla beraber tebbbah-ı eşribe, hafız-ı eşribe isimlerinde bazı personellerinde çalıştığı görülmektedir. Bu görevli olan kişiler, saydelan isminde adlandırılan eczacıların yanında çalışan ve farklı görevlerde bulunan eczane kalfaları bulunmaktaydı. Elbette sağlık hizmetlerinde meydana gelen mesleki değişimler ve gelişimler beraberinde yeni personel ihtiyacını doğurmuştur. Günümüzde diğer bir ismi olan, eczane yardımcı personeli veya eczane teknikeri bu değişimler ışında ortaya çıkmıştır.

Eczane Hizmetleri Programı Nedir?

Eczane yardımcı personeli diğer bir adı olan eczane hizmetleri teknikeri olan bu bölüm, ilaç ve eczane sektörünün ihtiyaç duyduğu kalifiyeli personel ihtiyacını gidermek için ortaya çıkmış bir programdır. Eczacı gözetiminde müstahzar reçete kapsamında yer alan ilaçların hazırlanması, eczacı tarafından hazırlanan majistiral ve ofisinal ilaç grubu kapsamında yazılan ilaçların eczaneden çıkış işlemlerinin sağlanması ve ilaçların kullanımıyla ilgili hastalara bilgilendirmede bulunan mesleki bir disiplindir. 

Bu program ülkemizde 2 yıllık bir eğitimi olarak sunulmaktadır. Bu eğitim ilk yılı ağırlıklı olarak teori bilgilerinin sağlandığı ikinci yılı ise uygulamaya dönük çalışmaların yürütüldüğü bir programdır.

Eczane Hizmetleri Programının Ülkemizdeki Durumu ve Kabul Koşulları Nelerdir?

Eczane hizmetleri programı ülkemizde 76 üniversitede ön lisans eğitimi olarak verilmektedir. bu üniversitelerin %60 devlet üniversitesi %40 ise vakıf üniversiteleri şeklindedir. programa kabul koşulları yükseköğretim kurumunun her yıl düzenlemiş olduğu sınavlarda tyt (temel yeterlilik testi ) sınavında başarılı olmak şartı aranmaktadır. bu başarı şartı tyt 150 puan barajını geçmek yeterli olarak bulunur.

Eğitimi tamamlama kriteri olarak toplamda 120 AKTS’den meydana gelirken bunun ağırlıklı 90 AKTS zorunlu derslerden, üniversiteden üniversiteye değişiklik göstermekle beraber 30 AKTS ise seçmeli olarak tamamlanması beklenmektedir. Bu eğitimin tamamlanması halinde DGS ( Dikey Geçiş Sınavına) girerek lisans düzeyinde Kimya Mühendisliği, Biyokimya, Kimya, Uygulamalı Kimya bölümleri okunabilir. Geçişi yapılan ilgili okulun ders intibaklarında %75’in sağlanması halinde 3. sınıftan itibaren eğitimlere başlanabilmektedir. 

Eczane Hizmetleri Programında Hangi Eğitimler Verilmektedir?

Eczane hizmetleri kapsamında alınan eğitimler üniversiteden üniversite göre değişkenlik göstermekle beraber ağırlıklı olarak Farmakolojiye Giriş, Temel Anatomi, Fizyoloji, Tıbbi Bitkisel Ürünler, Temel Mikrobiyoloji derslerinin yanı sıra Eczane Hizmetlerinde İlaç Bilgisi, Hastalıklar Bilgisi, Temel Eczacılık Uygulamaları gibi hem teori hem uygulamalı olarak dersler alınmaktadır. 

Eczane Hizmetleri Programı Mezunları Nerede Çalışabilirler?

Eğitimin başarı kriterlerini yerine getirerek mezun olanlar başta serbest eczaneler olmak üzere, hastane eczanelerinde ilaç depolarında ve ilaç firmalarında çalışabilirler.

Eczane Hizmetleri Mezunlarının Görevleri Nelerdir?

Eczane yardımcı personellerinin temel görevlerini şu şekilde özetleyebiliriz;

  • Eczane hizmetleri meslek etiğine uygun davranmak

  • Hasta mahremiyetine dikkat etmek

  • Ön muhasebe işlemlerini gerçekleştirmek

  • Hastalar tarafından talep edilen ilaçların hazırlanması çıkış işlemlerini gerçekleştirilmesi ve uygun doz ve kullanım şeklinin hastaya doğru bir şekilde anlatılması

  • İlaç bilgisine sahip olarak, bunların doğru bir şekilde kullanımının sağlanması 

  • Kişisel temizliğe dikkat ederek eczane genel düzen ve temizliğinden sağlanması gibi sayılabilecek görevleri bulunmaktadır.

Bireysel ya da İçgüdüsel Dönem, Bireylerin ferdi olarak yaşamlarını sürdürdükleri ve henüz topluluk oluşturmadıkları dönem, Hastalıkların açısını dindirmeye yönelik sadece içgüdüsel tedavi yöntemi takip edilmiştir, Mistik Dönem, İnsanların topluluklar halinde yaşamaya başlamaları ve bir hiyerarşinin meydana geldiği dönem, Hastalıkların nedenleri araştırılmaya başlanmış ve genellikle tanrının öfkesi olarak düşünüldüğü dönem, Dinsel Dönem, Din adamlarının sağlık hizmetlerinde etkin olduğu dönem, Hastalıklar, ibadetlerin yapıldığı tapınaklarda tedavi edilmeye başlanmış, tedavi yöntemleri duvarlara yazılmıştır, Amprik Dönem, Hastalıkların nedenleri araştırılmamış ve tedavi edici bazı bitkisel ve hayvansal ilaçlar kullanılmıştır, Bitkiler ve hayvanlarda birtakım gözlemlemeler yapılarak sonuçlara gitmeye çalışılmıştır Zehirli bitkiler avlanmada kullanılmıştır, Bilimsel Dönem, Bilimsel çalışmaların temellerinin atıldığı dönem, Tıp ve eczacılık alanlarında bilimsel çalışmalar Hipokrat’la beraber başlamış ve halen devam etmektedir Hastalıkların nedenleri araştırılıp çıkarımlarda bulunulmuştur, Eski Yunan ve Roma Dönemi, Asklepios adına tedavi kurumları vardı, Sıcak su kaynaklarının yanında yer alan tapınaklarda hastalar gelir tedavi olmak için banyo yapar, oruç tutar ve uyurlardı, İlkel Toplumlar Dönemi, Büyü ve bitkisel tedavilerle sağlık sorunlarına çözüm arayan dönem, Bazı bitki yapraklarını ve köklerini kullanarak bir takım karışım kürleri geliştirmiş, ağrı kesici ve antibiyotik karışımları yapmışlardır, Hindistan, Mezopotamya, Çin ve Mısır Dönemi, Birtakım bitkiler kullanılarak ilaçlar elde edilmiştir, Bu dönemde yapılan ilaçlar, eczacılık hizmetlerinin tarihinde önemli bir yere sahiptir, İlk Çağlar, İnsanlık tarihi kadar eski olan hastalıklarla mücadele dönemi, İlk insanlar hastalıkların sebebini doğaüstü güçlere bağlamış, ağırlıklı olarak sihir ve büyü kullanmıştır, 21 Yüzyıl, Eczacılık hizmetlerinin günümüze kadar gelişim gösterdiği dönem, Eczacılık hizmetleri modern (bilimsel) aşama dönemine ulaşmıştır
eczane hizmetleri eczane hizmetleri programı eczane eczane hizmetleri teknikeri eczane yardımcı personeli Eczane Hizmetleri Programı Tarihsel Gelişimi
Özel dikim siyah takım elbiseli yakışıklı bir adam gri bir arka planın önünde kendinden emin bir şekilde duruyor. Kısa, koyu renk saçları ve hafif bir sakalı var ve gözleri uzaklara bakıyor. Duruşu rahat, elleri rahatça ceplerinde ve dudaklarında hafif bir gülümseme var. Zarif ve sofistike görünüyor ve hayatın sunacağı her şeyi üstlenmeye hazır. Beyaz gömleği ve siyah kravatıyla kıyafetini tamamlıyor ve görünümüne sofistike bir hava katıyor.
Nevzat Yüksel
Blog Yazarı

Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.

Benzer Yazılar
Doğru ve faydalı bilgiler sağlama konusunda kararlı olan uzman ekibimizle blogumuzu her zaman yeni makaleler ve videolarla güncelliyoruz. Güvenilir tavsiyeler ve bilgilendirici içerikler arıyorsanız, blog sayfamıza mutlaka göz atın.